پرده آخر نمایش
آمریکا با اعمال فشار بر چین و هند برای متوقف کردن یا کاستن از خرید نفت ایران و ونزوئلا به دنبال قطع درآمدهای نفتی این دو کشور است و ادعا می‌کند ایران و ونزوئلا ثبات منطقه خاورمیانه و آمریکای لاتین را به خطر انداخته‌اند، اما در بازار نفت هر خبر از کاهش عرضه به رشد قیمت‌ها منجر می‌شود و آمریکا باید برنامه اعمال تحریم علیه دو کشور یاد شده را به گونه‌ای اجرا کند که بازار نفت و اقتصاد جهان دچار شوک نشود، تنش‌های بیشتر در روابط بین واشنگتن از یکسو و پکن و دهلی نو از سوی دیگر به وجود نیاید و قیمت بنزین در آمریکا بالا نرود. به این ترتیب این وضعیت دشوار سبب شده بحث‌های فراوان در هیات حاکمه آمریکا صورت گیرد. اکنون دولت آمریکا نظر خود را درباره موضوع معافیت خریداران نفت ایران اعلام کرده و قیمت نفت رشد کرده است. در دوره نخست معافیت‌ها که شش ماه پیش و پس از رشد شدید قیمت‌ها آغاز، شد هشت کشور اجازه پیدا کردند به خرید نفت ایران ادامه دهند. سه کشور یعنی ایتالیا، یونان و تایوان هرگز از معافیت استفاده نکردند به این معنا که خرید نفت ایران را متوقف کردند. تصمیم آمریکا سبب می‌شود چین، هند و سه کشور دیگر برای تامین نفت مورد نیاز خود با مشکل مواجه شوند.
یک نکته مهم این، است که پیش‌بینی می‌شود تمدید نشدن معافیت‌ها سبب کاهش قابل ملاحظه عرضه نفت به بازارهای جهان می‌شود و هزینه انرژی را برای اکثر کشورهای واردکننده این ماده خام بالا می‌برد زیرا نفت گران می‌شود و فشار به اقتصادهای واردکننده نفت در حالی رخ می‌دهد که نرخ رشد اقتصاد جهان در حال کاهش است. تحلیلگر ارشد موسسه آر بی‌سی کپیتال مارکتس و تحلیلگر پیشین انرژی در سازمان سیا می‌گوید: «اگر مایلید قیمت بنزین پایین باقی بماند. به نظر نمی‌رسد استراتژی فشار بر ایران و ونزوئلا و کاهش شدید صادرات نفت آنها منطقی باشد.» با توجه به نزدیک شدن زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۰ در آمریکا ترامپ بسیار مایل است قیمت بنزین به ویژه در تابستان پایین باقی بماند. در تابستان بر مصرف بنزین افزوده می‌شود و اگر قیمت‌ها رشد کند شرایط به نفع ترامپ نخواهد بود. از پیش میزان محبوبیت او به پایین‌ترین میزان در سال جاری میلادی رسیده و دموکرات‌ها آماده‌اند علیه سیاست‌های دولت موضع‌گیری کنند. از اواسط ماه فوریه یعنی دو ماه پیش قیمت بنزین در آمریکا افزایش یافته و قیمت نفت برنت روز دوشنبه به بالاتر از ۷۴ دلار در هر بشکه رسیده است.
ترامپ در ماه‌های اخیر بارها از اوپک و در واقع عربستان خواسته بر تولید نفت بیفزاید تا قیمت‌ها کاهش یابد. ایران و ونزوئلا عضو اوپک هستند و اعمال فشار بر آنها مسلما اثرات بزرگی در بازار خواهد داشت. ترامپ با هدف تغییر رفتار ایران در خاورمیانه و نشاندن مجدد این کشور در پای میز مذاکره، تحریم‌های بی‌سابقه بر اقتصاد این کشور اعمال کرده است. او همچنین با هدف سرنگون کردن مادورو، رئیس‌جمهوری ونزوئلا فشارهای بزرگ بر بخش نفت این کشور وارد کرده است اما تجربه نشان داده حکومت ایران و ونزوئلا نسبت به این‌گونه فشارها مقاوم هستند حتی اگر منبع اصلی درآمدهای شان به شدت کاهش پیدا کند. اما به نظر می‌رسد ترامپ معتقد است این روش اگر به درستی اجرا شود. موثر خواهد بود. البته هنوز مشخص نیست دولت آمریکا چگونه می‌خواهد فشارها را افزایش دهد طوری که لطمه به اقتصاد جهان و ثبات بازار نفت وارد نشود. چین و هند به میزان بالایی نفت نیاز دارند. نوامبر سال قبل هر دو کشور شش ماه معافیت دریافت کردند تا به خرید نفت ایران ادامه دهد اما هیچ یک به شرط تعیین شده از سوی آمریکا یعنی کاهش قابل ملاحظه خرید نفت از ایران عمل نکرده‌اند. ژاپن، کره جنوبی و ترکیه نیز از تحریم‌ها معاف شدند و هر سه کشور مانند چین و هند بیش از میزانی که دولت ترامپ تعیین کرده بود از ایران نفت خریداری کردند. وندی شرمن از مقامات ارشد سابق وزارت خارجه آمریکا می‌گوید: «تحقق هدف به صفر رساندن، صادرات نفت ایران زیان‌های متعدد دارد. ما نمی‌خواهیم به اقتصاد جهان لطمه وارد شود و نمی‌خواهیم قیمت نفت به شدت افزایش پیدا کند.»
موضوع تحریم نفتی ایران یک موضوع چند‌وجهی است. برای مثال اگر بر سر این موضوع تنش‌ها با چین شدت پیدا کند این امر بر مذاکرات تجاری بین آمریکا و این کشور و نیز همکاری چین در حوزه کره شمالی اثر می‌گذارد و هر دو موضوع یعنی کاهش کسری تجاری آمریکا با چین و خلع سلاح کره شمالی ستون‌های دیپلماسی خارجی ترامپ هستند و او برای ارائه دستاوردهای بزرگ در تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری سال آینده آمریکا به موفقیت در آنها نیازمند است. از سوی دیگر اگر ترکیه نفت کمتری از ایران بخرد به انرژی صادراتی روسیه وابسته‌تر می‌شود و این چیزی نیست که آمریکا خواهان آن باشد. موضوع دیگر، سیاست‌های نفتی عربستان است. این کشور که همپیمان مهم آمریکاست از اعطای معافیت به خریداران نفت ایران ناراضی بود. پاییز سال گذشته عربستان با پیش‌بینی کاهش شدید عرضه نفت ایران بر تولید خود افزود اما دولت آمریکا خریداران نفت ایران را از تحریم معاف کرد و عربستان شاهد کاهش شدید قیمت‌ها بود. تصمیم روز دوشنبه ترامپ موافقانی در آمریکا دارد. اوایل ماه جاری میلادی ۲۳ سناتور جمهوری‌خواه آمریکا در نامه‌ای از ترامپ خواستند صادرات نفت ایران را به صفر برساند. همچنین چند روز پیش سناتور تد کروز از ایالت تگزاس به مایک پمپئو گفت: «درآمدهای نفتی ایران امنیت آمریکا را در خطر قرار داده است. پمپئو در پاسخ گفت هدف ما به صفر رساندن صادرات نفت ایران در اولین فرصت ممکن است و به حرکت در این مسیر ادامه خواهیم داد.»
در دوره قبل یعنی سال ۲۰۱۲ معافیت از تحریم‌ها از سوی دولت اوباما به چین و هند و چند کشور دیگر داده شد به این شرط که آنها به تدریج و پیوسته خرید نفت از ایران را کاهش دهند. در سال ۲۰۱۵ با امضای توافق هسته‌ای ایران، تحریم‌ها لغو شد. ترامپ اواسط سال قبل از این توافق خارج شد و در نتیجه این اقدام صادرات نفت ایران ۲۵ درصد کاهش پیدا کرد. در ماه نوامبر تحریم‌های بی سابقه علیه ایران اعمال شد و معافیت شش ماهه به هشت خریدار بزرگ نفت ایران به‌زودی پایان می‌یابد. ماه پایانی سال گذشته مشخص شد این تحریم‌ها اثرات بزرگ بر بازار دارد.
در دو ماه اخیر صادرات نفت ایران افزایش یافته و به ۳/ ۱ میلیون بشکه در روز رسیده که رشد قابل ملاحظه‌ای نسبت به ماه دسامبر محسوب می‌شود اما نسبت به قبل از تحریم‌ها به نصف رسیده است. چین روزانه بیش از ۵۰۰ هزار بشکه نفت از ایران وارد می‌کند که تقریبا برابر متوسط واردات قبل از ماه نوامبر است. هند، دومین واردکننده بزرگ نفت از ایران است و به تعهد خود به واشنگتن یعنی خرید کمتر از ۳۰۰ هزار بشکه نفت از ایران پایبند باقی مانده، اما پیوسته از خرید نفت ایران نکاسته است. دولت آمریکا امیدوار است با تغییر رژیم در ونزوئلا تولید نفت این کشور افزایش یابد طوری که حذف نفت ایران از بازار جبران شود اما راه پیش‌روی آمریکا برای حذف مادورو از صحنه سیاسی ونزوئلا چندان هموار نیست. در حال حاضر هند به ارز خود و با تخفیف ۲۰ تا ۳۰ درصد نسبت به قیمت‌های جهانی در حال خرید نفت از ونزوئلاست و چین نفت ونزوئلا را به جای طلب خود از این کشور دریافت می‌کند.
ارسال نظر