فرآیند جدید شمارش آرا

با توجه به رویکردی که در ادوار مختلف مجلس نسبت به این موضوع وجود داشته و دارد، یکی از دلایلی که سبب شده موضوع استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی در ادوار مختلف مورد توجه باشد، آن است که نمایندگان مردم در مجلس بتوانند شجاعانه و با نگاه کارشناسی، دقیق و ملی نسبت به طرح‌ها و لوایح نظر دهند و تصمیم گیرند تا بتواند برای کشور راهگشا باشد.آنچه در دوره‌های مختلف مجلس، نمایندگان را بر آن داشت که طرح‌هایی با محتوای استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی مطرح کنند، پایان دادن به بخشی‌نگری و نگاه منطقه‌ای به طرح‌ها، لوایح و نیز نظارت بر اجرای قوانین است زیرا بخشی‌نگری طی سال‌های فعالیت مجلس شورای اسلامی سبب شده که تا حدی از ایفای وظایف اصلی نمایندگی یعنی قانون‌گذاری و نظارت بر اجرای صحیح قوانین با نگاه ملی، عدول کنیم. بر این اساس بسیاری از نمایندگان در دوره‌های گذشته و همچنین مجلس دهم، بر این نظر تاکید دارند که اگر انتخابات مجلس شورای اسلامی به‌صورت استانی برگزار شود، افرادی به مجلس راه می‌یابند که در سطح کلان‌تری از یک شهرستان شناخته شده‌اند و این نخستین گام برای رهایی از غلبه نگاه‌های بخشی بر نگاه‌های ملی است.

البته برخی از منتقدان طرح بر این نکته تاکید می‌کنند که استانی شدن انتخابات، شرایط روستاها و شهرستان‌های کوچک را تغییر می‌دهد، حال آنکه باید بگوییم این اتفاق رخ نخواهد داد و این طرح به تضییع حقوق شهرستان‌های کوچک و روستاها نمی‌انجامد. دلیل آن این است که شرایط حوزه‌های انتخابیه کنونی با استانی شدن انتخابات مجلس تغییری نخواهد کرد و هر شهرستانی که امروز دارای نماینده یا نمایندگانی در مجلس شورای اسلامی است، در زمان استانی شدن انتخابات هم نماینده خود را خواهد داشت.

درواقع با استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی، نامزدهای نمایندگی پارلمان از حوزه انتخابیه شهرستان برای حضور در مجلس ثبت نام می‌کنند و در ادامه با طی مراحل احراز صلاحیت، به‌عنوان نماینده همان شهرستان شناخته می‌شوند. در این میان تفاوت آن است که آرای نامزدی از میان نامزدهای انتخاباتی یک شهرستان در سطح استانی شمارش می‌شود که بتواند ۱۰ درصد آرای شهرستان خود را به دست آورد. در این صورت فردی به‌عنوان یک نماینده وارد مجلس شورای اسلامی می‌شود که در سطح کلان‌تری نسبت به شهرستان یعنی در سطح استان شناخته شده است و علاوه بر شهرستان، اجماع استانی را دارا است و می‌تواند با پشتوانه قوی‌تری در پارلمان حضور یابد.  انتقادی دیگر که مخالفان این طرح مطرح می‌کنند آن است که با اجرایی شدن انتخابات استانی، رای مراکز استان بر شهرستان‌ها و شهرهای کوچک غلبه می‌کند. اما باید در اینجا بر این نکته تاکید کنیم که با استانی شدن انتخابات در وهله اول افرادی می‌توانند در یک حوزه انتخابیه نامزد شوند که یا در آن منطقه متولد شده باشند یا آنکه ۵ سال مستمر پیش از انتخابات در آن منطقه ساکن باشند. ضمن آنکه آرای نامزدی شمارش می‌شود که ۱۰درصد آرای همشهریان خود را به دست آورده باشد. شمارش در سطح استان نیز به این نحو است که نامزدی به‌عنوان نماینده وارد مجلس می‌شود که رای او در سطح استان، نسبت به رقبایش در حوزه انتخابیه شهرستان و نه نسبت به کل نامزدهای یک استان، بیشتر باشد. حسن دیگر این طرح آن است که مردم سطح یک استان می‌توانند درباره نماینده سایر شهرستان‌ها نیز اظهارنظر کنند. این موضوع از آن منظر مزیت این طرح به شمار می‌آید که شناخته‌شده‌ترین افراد و نخبه‌ترین نامزدها که مردم یک استان او را می‌شناسند از یک حوزه انتخابیه شهرستان وارد مجلس می‌شود.

بنابراین با استانی شدن انتخابات مجلس هم نمایندگان مجلس دغدغه‌های مردم در حوزه‌های انتخابیه را پیگیری می‌کنند و در عین حال به دلیل آنکه نماینده مردم یک استان نیز به شمار می‌روند، با نگاه و رویکردی ملی و کلان به مسائل کشور می‌نگرند. این در حالی است که در وضعیت کنونی، نمایندگان مجلس تا حدی درگیر مسائل اجرایی حوزه‌های انتخابیه خود می‌شوند که از مسائل کلان و ملی باز می‌مانند. امروز نمایندگان ناچار شده‌اند که مسائل اجرایی کوچک حوزه انتخابیه خود را به دلیل مطالبات مردم دنبال کنند که این موضوع گاه انتقاد مجریان دستگاه‌های اجرایی را به دنبال داشته است بنابراین اگر انتخابات مجلس به‌صورت استانی برگزار شود، نماینده مجلس کارکرد قابل قبول‌تری خواهد داشت و مسائل اجرایی شهری که برعهده شوراهای شهر و شهرداری‌ها است، از عهده نمایندگان خارج می‌شود و این موضوع سبب می‌شود که شوراهای شهر و روستا نیز به کارکرد درست خود بازگردند.

از سوی دیگر اجرایی شدن انتخابات مجلس در سطح استانی، احزاب را از انفعال خارج می‌کند و سبب می‌شود احزاب زمینه فعالیت جدی پیدا کنند و راه آنها برای قوی ظاهر شدن باز می‌شود. بر این مبنا، افزایش مشارکت گروه‌های سیاسی از مزایای استانی شدن انتخابات است و این کار احزاب را نسبت به عملکرد نمایندگان، به مردم پاسخگو خواهد کرد. همچنین به نظر می‌رسد استانی شدن انتخابات از میزان تخلفات انتخاباتی می‌کاهد. بررسی و رصد تخلفات انتخاباتی با سیستم انتخابات شهرستانی امروز نشان می‌دهد خرید و فروش آرا، نفوذ اقوام و طوایف و... وجود داشته و اگر انتخابات مجلس به‌صورت استانی برگزار شود، امکان تبانی و خرید و فروش آرا با نفوذ قوم و طایفه در روند رای‌گیری کاهش می‌یابد. در واقع با استانی شدن انتخابات، افراد نمی‌توانند با خرید آرا در یک شهرستان، سرنوشت انتخابات استانی را به نفع نامزد مورد نظر خود تغییر دهند.