ابهام در صادرات نفت

مایکل پیل فایننشال تایمز سه کشور اروپایی یعنی آلمان، فرانسه و انگلستان پایان هفته گذشته یک کانال ویژه تجاری را راه‌اندازی کردند که هدف آن مقابله با اثرات تحریم‌های ثانویه آمریکا علیه ایران و تشویق این کشور به باقی ماندن در پیمان هسته‌ای سال ۲۰۱۵ است. آنها امیدوارند این کانال تجاری که به «اینستکس» مشهور است، برخی خطوط تجاری بین اروپا و ایران را باز نگه دارد.

امضا‌کنندگان پیمان هسته‌ای سال ۲۰۱۵ ایران از زمان استقرار ترامپ در کاخ سفید و به‌ویژه پس از خروج آمریکا از پیمان یاد شده با این کشور اختلاف نظر داشته‌اند. ترامپ معتقد است مذاکراتی که به انعقاد پیمان هسته‌ای سال ۲۰۱۵ منجر شد، باید شامل تمامی موضوعات نگران‌کننده از جمله برنامه موشکی ایران و اقدامات این کشور در خاورمیانه می‌شد. با آنکه اروپایی‌ها نیز درباره این دو موضوع نگرانی‌هایی دارند اما معتقدند پیمان هسته‌ای که پس از سال‌ها مذاکره حاصل شد، نمونه‌ای از دیپلماسی بین‌المللی برای دفع یک بحران است و ایران به تعهدات خود در قالب پیمان یاد شده، کاملا عمل کرده است.

دولت‌های اروپایی بسیار مایلند تحریم‌های آمریکا به زیان شرکت‌های اروپایی و از میان رفتن امنیت در منطقه خاورمیانه و جهان منجر نشود. البته مقامات اروپایی اذعان دارند که ساز و کار جدید، عمدتا یک ابزار نمادین برای نشان دادن حمایت آنها از پیمان هسته‌ای ایران است. زیرا بدون شک در شرایط حاضر، شرکت‌های بزرگ اروپایی که با آمریکا معاملات تجاری دارند و از سیستم مالی این کشور و دلار استفاده می‌کنند به ایران باز نخواهند گشت. متخصص خاورمیانه در شورای اروپا در حوزه روابط خارجی می‌گوید: «شکل کنونی سازو کار ایجاد شده که صرفا شامل کالاهای انسان‌دوستانه می‌شود، سبب خواهد شد رویارویی با آمریکا رخ ندهد. اروپایی‌ها و ایران می‌دانند که این سازوکار قرار نیست تمامی موانع تجاری را از میان ببرد. اما راه‌اندازی این کانال یک سیگنال سیاسی است. به این معنا که اروپا در انجام تعهدات خود جدی است و مایل است قدم‌های واقعی بردارد. کشورهای اروپایی مایلند این پیام را به آمریکا بدهند که استفاده بیش از حد از تحریم‌های ثانویه مسلما با واکنش دیگر کشورها مواجه خواهد شد.» در حال حاضر اینستکس عمدتا شامل کالاهایی است که برای مردم ایران ضروری است. هدف این سازوکار در بلندمدت این است که دیگر کشورها که مایل به مبادلات تجاری با ایران هستند به آن بپیوندند و سه کشور اروپایی پیوسته در حال جست‌وجو برای یافتن راه‌هایی هستند که این هدف را تحقق بخشند. سازوکار جدید نمی‌تواند بر صادرات نفت ایران بیفزاید و این یک مشکل بزرگ محسوب می‌شود زیرا درآمدهای نفتی برای ایران بسیار مهم است. صادرات نفت ایران نسبت به قبل بسیار کاهش یافته و رشد آن تحت تاثیر عوامل گوناگون قرار خواهد داشت. اگر کشورهای اروپایی این کانال تجاری را به روی دیگر کشورها که با آمریکا دچار تنش هستند از جمله چین و روسیه باز کنند، شرایط برای ایران بسیار بهتر خواهد شد. چینی‌ها به ورود به این کانال علاقه‌مندند زیرا آنها نیز از تحریم‌های ثانویه آمریکا لطمه دیده‌اند. تحریم‌های یاد شده به اقتصاد ایران لطمات مختلفی وارد کرده و تحولاتی را در ساختارهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی این کشور به وجود آورده است.

در ماه‌های آینده مذاکرات بین ایران و کشورهای اروپایی ادامه پیدا خواهد کرد و محتوای این مذاکرات بر عملکرد سازوکار راه‌اندازی شده، تاثیرات بزرگی خواهد داشت. امکانات متعدد بالقوه در اینستکس وجود دارد که تحقق آنها به مذاکرات آتی وابسته است. این به آن معناست که دو طرف می‌توانند از طریق مذاکره به دستاوردهای چشمگیری دست پیدا کنند.