معادلات جدید در بازار نفت

سم مردیت / سی‌ان‌بی‌سی تحولات دو سال اخیر در ونزوئلا- کشوری که بیشترین ذخایر ثابت شده نفت را در جهان دارد- تاثیرات بزرگی بر بازار این ماده خام نداشته است. صادرات نفت ونزوئلا پیوسته کاهش یافته و به همین دلیل عضو مهم اوپک محسوب نمی‌شود. اما در روزهای اخیر شدت یافتن تنش‌های سیاسی در این کشور بار دیگر موضوع آینده آن و تاثیراتی که ممکن است بر بازار نفت داشته باشد را مطرح کرده است. از ابتدای تظاهرات مردم در ونزوئلا یعنی چهارشنبه هفته گذشته، خبرهایی که از تحولات این کشور منتشر شده، تغییری در قیمت نفت به وجود نیاورده است و با آنکه میزان تولید نفت ونزوئلا به شدت کم شده و از ۵/ ۳ میلیون بشکه در روز در دوران چاوز به ۵/ ۱‌میلیون بشکه رسیده، اما بازار نفت در حال حاضر به هرگونه کاهش بیشتر عرضه، واکنش نشان می‌دهد.

در این میان ترامپ اعلام کرده همه گزینه‌ها در قبال ونزوئلا روی میز است و تحریم و دخالت نظامی جزو این گزینه‌ها هستند. روز سه‌شنبه آمریکا شرکت نفت و گاز ونزوئلا را تحریم کرد. اما به دلیل وجود میزان کافی نفت در بازار، این امر بازار را دچار شوک نمی‌کند. ایالات متحده پنج پالایشگاه بزرگ در سواحل خلیج‌مکزیک دارد که به نفت ونزوئلا وابسته هستند و روزانه ۵۰۰ هزار بشکه نفت از این کشور دریافت می‌کنند. همچنین کشتی‌های آمریکایی میزان بسیار بالایی نفت ونزوئلا را حمل می‌کنند و به این شکل این کشور می‌تواند مازاد نفت خود را به دیگر کشورها صادر کند بنابراین اکنون که ترامپ بخش نفت ونزوئلا را تحریم کرده نه تنها آمریکا نفتی از ونزوئلا نمی‌گیرد بلکه صادرات نفت ونزوئلا به دیگر کشورها هم کاهش می‌یابد. در حال حاضر ترامپ تمایلی به وارد شدن شوک به بازار نفت ندارد. او معتقد است مازاد عرضه از سوی دیگر کشورها به ویژه عربستان به اندازه‌ای است که توقف صادرات نفت ونزوئلا جبران می‌شود.

مادورو در سال‌های اخیر به هر روش ممکن تلاش کرده سلطه خود را بر ونزوئلا حفظ کند و اوضاع مردم هر روز بدتر شده است. این وضعیت تنها با تغییر و کنار گذاشته شدن سیاست‌های پوپولیستی قابل بهبود است. اما انتقال قدرت به آقای گوایدو آسان نیست. خصومت دیرینه مردم ونزوئلا با آمریکا، حمایت ارتش از مادورو و تاثیر اندک تحریم نفتی سبب خواهد شد گوایدو نتواند به راحتی قدرت را به دست بگیرد. برای مثال اگر ونزوئلا تخفیف بالا ارائه کند، خریداران زیادی برای نفت این کشور وجود دارد. با آنکه تعداد زیادی از مردم ونزوئلا طرفدار گوایدو هستند. اما او نیروی کافی را برای کنار زدن مادورو ندارد و نیز احتمال دخالت نظامی آمریکا یا دیگر کشورها بسیار کم است. طی ماه‌های آینده محتمل‌ترین سناریو تداوم تنش‌های داخلی، بدتر شدن شرایط اقتصادی و افزایش آوارگان است، اما به تدریج شرایط دشوارتر می‌شود. اعتصاب در مناطق نفت‌خیز یا تخریب برنامه‌ریزی شده زیرساخت‌های نفتی به کاهش شدید تولید نفت ونزوئلا منجر می‌شود و این به معنای درآمد بسیار کمتر حتی برای ارتش و نزدیکان مادورو است.

کاهش ۵۰۰ هزار بشکه‌ای صادرات نفت ونزوئلا شوکی به بازار وارد نمی‌کند. زیرا تولید نفت شیل در آمریکا در حال افزایش است و نیز عربستان و چند کشور دیگر مازاد ظرفیت تولید دارند. اما اگر تولید و عرضه نفت ونزوئلا به هر دلیل خیلی کاهش یابد و این کاهش همزمان با کاهش عرضه نفت ایران، لیبی یا نیجریه رخ دهد آنگاه اثر این کاهش‌ها بر بازار نفت بزرگ خواهد بود. بنابراین در ماه‌های آینده اقدامات ترامپ در قبال ونزوئلا با در نظر گرفتن این ملاحظات انجام می‌شود. ضعف اقتصاد جهان در سال جاری سبب می‌شود تقاضای جهانی برای نفت رشد قابل ملاحظه‌ای نداشته باشد. ترامپ درباره اعمال تحریم علیه بخش نفتی ونزوئلا خیلی نگران نیست زیرا بعید است این تحریم به بازار نفت شوک وارد کند. از سوی دیگر اگر قدرت در ونزوئلا به مخالفان مادورو منتقل شود به تدریج بر عرضه نفت این کشور افزوده خواهد شد، زیرا زمینه برای سرمایه‌گذاری‌های بزرگ در بخش نفت آن فراهم می‌شود. در این حالت یک منبع عظیم نفت تحت کنترل دولتی قرار خواهد داشت که با آمریکا همسو است.

این به نفع آمریکاست، زیرا از وابستگی این کشور به عربستان و قدرت چانه‌زنی روسیه می‌کاهد. در دو سال اخیر عربستان و روسیه به دلیل ظرفیت بالای تولید نفت توانسته‌اند اثرات بسیار بزرگی بر بازار داشته باشند و قیمت‌ها را کنترل کنند اما اگر ونزوئلا یعنی کشوری که بالاترین ذخایر اثبات شده نفت در جهان را دارد، دارای دولتی دوست با آمریکا باشد، معادله قدرت در بازار نفت تغییر خواهد کرد. البته رشد تولید نفت ونزوئلا به زمانی طولانی نیاز دارد، اما در نهایت این کشور به یک بازیگر موثر در بازار تبدیل خواهد شد.