رفاقت دو رقیب قدیمی
قدرت گرفتن صنعت نفت روسیه تا همین اواخر چندان مورد توجه بازار قرار نداشت. در سال ۲۰۱۴ پس از سقوط قیمت‌ها، با کمال تعجب تلاش‌های روسیه برای توسعه صنعت نفت خود شتاب پیدا کرد و افزایش تولید سبب شده مسکو بسیار بیش از قبل در بازار این ماده خام اثرگذار باشد. اواسط سال جاری میلادی عرضه نفت روسیه به بازار ۳۰۰ هزار بشکه در روز افزایش یافت و تمام این افزایش از میادین جدید نفتی حاصل شد. افزایش قیمت نفت و همکاری با عربستان دو عامل مهم افزایش اثرگذاری روسیه بر بازار نفت جهان هستند. در واقع رشد قیمت‌ها و سرمایه‌گذاری عظیم روسیه در بخش نفت سبب شده این کشور اکنون در جایگاهی قرار گیرد که بتواند سالانه ۳ درصد بر میزان تولید خود بیفزاید. قبلا این رشد تنها یک درصد بود و این رشد پایدار خواهد بود.
بنا به تخمین سیتی‌گروپ تولید نفت روسیه که به محدوده ۳/ ۱۱ میلیون بشکه در روز رسیده می‌تواند ۲۰۰ هزار بشکه دیگر یا بیشتر بالا رود و به دلیل توانایی در بالا بردن تولید، روسیه یک بازیگر مهم در بازار نفت است. روسیه از طریق افزودن بر تولید نفت خود ترتیبی داده تا ایران نتواند رشد تولید نفت از سوی عربستان را عاملی برای از دست رفتن سهم خود در بازار اعلام کند. از سوی دیگر روسیه به دلیل توانایی در بالا بردن عرضه عملا از رشد قیمت‌ها جلوگیری می‌کند و این برای ترامپ بسیار رضایت‌بخش است.
روسیه سال ۲۰۱۶ همکاری با اوپک را آغاز کرد و در آن زمان منافع ملی دلیل این همکاری بود، زیرا کاهش شدید قیمت‌ها به تمامی تولیدکنندگان از جمله روسیه لطمه وارد کرده بود و ضروری بود روسیه و اوپک اقدامی هماهنگ برای بالا بردن قیمت‌ها انجام دهند، اما اکنون روسیه به یک عضو بسیار اثرگذار در برنامه کاهش عرضه نفت و تعادل بخشیدن به بازار تبدیل شده است. دعوت عربستان از روسیه برای همراهی در برنامه کاهش عرضه به نفع عربستان هم بود زیرا ریاض می‌دانست که به تنهایی قادر نیست بر بازار جهانی نفت اثر بگذارد. در آن زمان به دلایل مختلف، اوپک اثرگذاری خود در بازار نفت را از دست داده بود و اعضای آن به جای همکاری، بر سر کسب سهم بالاتر در بازار با یکدیگر رقابت می‌کردند.
در سال ۱۹۸۰ هنگامی که مصرف جهانی نفت ۶۵ میلیون بشکه در روز بود، اوپک ۳۵ میلیون بشکه نفت تولید می‌کرد، امروز نیز ظرفیت تولید این سازمان همین میزان است در حالی که تقاضای جهانی برای نفت به محدوده ۱۰۰ میلیون بشکه در روز رسیده است. واضح است که سهم اوپک در تامین تقاضای جهان به شدت کاهش یافته و این سازمان نسبت به آن دوران اثر بسیار کمتری بر بازار دارد. همراهی روسیه با اوپک سبب شده سهم مجموعه این کشورها در تامین تقاضای جهانی برای نفت به میزان قابل ملاحظه‌ای بالا رود و طبیعی است که اثرگذاری آنها بیشتر شده است و هنگامی که دو طرف مشاهده می‌کنند، این همکاری تا چه حد مفید است، دلیلی برای تغییر وضعیت حداقل در کوتاه‌مدت وجود ندارد.
در فرآیند همکاری روسیه و عربستان، روسیه به دو هدف بزرگ در سیاست خارجی خود دست یافته و این موفقیت حاصل دو بحران واقعی بوده که عربستان و دیگر کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس با آن مواجه بوده‌اند. بحران نخست کاهش نفوذ کشورهای عرب در بازار نفت و بحران دوم وضعیت ژئوپلیتیک خاورمیانه است. روسیه بر خلاف آمریکا که شریک و حامی بلندمدت کشورهای عرب حوزه خلیج فارس است، نقشی مستقیم در منطقه دارد، به‌ویژه آنکه مسکو با تهران روابط گسترده برقرار کرده و اثرگذاری قابل ملاحظه بر تمامی کشورهای منطقه دارد، در حالی که آمریکا توان اثرگذاری بر تهران ندارد.
روسیه همچنین اکنون نقش بزرگ‌تری در بازار نفت دارد. اوپک و روسیه از ابتدای سال قبل برنامه کاهش عرضه را آغاز کردند و این برنامه به رشد قابل ملاحظه قیمت‌ها منجر شد. در واقع روسیه با این همکاری، هم در پایتخت‌های عربی نفوذ پیدا کرده و هم در بازار نفت و به این شکل نقشی بزرگ در ایجاد ثبات در خاورمیانه و بازار نفت دارد. در نشست پایان هفته پیش، روسیه بزرگترین تصمیم گیرنده بود و تصمیم‌گیری نهایی به روز جمعه موکول شد تا نظر روسیه شنیده شود. قبل از کاهش شدید قیمت نفت در هفته‌های اخیر، در حالی که عربستان و دیگر تولیدکنندگان نفت عضو اوپک از این قیمت‌های بالا راضی و خوشحال بودند، روسیه تاکید می‌کرد که قیمت بالا سبب ضعف اقتصاد جهان می‌شود و در نهایت به زیان تولیدکنندگان خواهد بود. روسیه سال قبل نیز بارها اعلام کرده بود، قیمت‌ها نباید خیلی بالا رود. همچنین در دوران قیمت بالای نفت، ترامپ به شدت عصبی بود، زیرا افزایش قیمت‌ها به نارضایتی مردم از سیاست‌های او منجر می‌شود. ترامپ از عربستان خواسته بود هیچ کاهشی در عرضه نفت رخ ندهد، اما توافق بر سر کاستن از عرضه در نشست اخیر مطمئنا سبب واکنش ترامپ خواهد شد.
وضعیت کنونی اوپک نسبت به قبل از سال ۲۰۱۶ بسیار تفاوت کرده، زیرا شرایط به شکلی درآمده که برای عربستان و روسیه بسیار مفید است به جای رقابت به همکاری بپردازند. طی ۶ دهه عربستان نقشی بزرگ در تعیین قیمت‌ها داشته اما این وضعیت تغییر کرده و بدون روسیه تصمیم‌های ریاض اثر مورد نظر را ندارد. عربستان که در هفته‌های اخیر به شدت نگران پایین ماندن قیمت نفت بوده تلاش کرده زمینه را برای رشد قیمت‌ها به گونه‌ای فراهم کند که آمریکا واکنش تند نشان ندهد. نقش بزرگ روسیه در بازار نفت، هم سبب ثبات این بازار می‌شود و هم از تاثیر آمریکا می‌کاهد. با آنکه روسیه همواره می‌تواند با بالا بردن عرضه نفت از رشد قیمت‌ها جلوگیری کند و این یک خواسته مهم ترامپ است. اما تولید نفت آمریکا به سرعت افزایش یافته و اگر روسیه چنین تاثیرگذاری بر بازار نداشت، آمریکا می‌توانست تاثیرات بسیار بزرگ‌تری داشته باشد. در واقع تصمیم اوپک و روسیه در پایان نشست اخیر تصمیمی با هدف اعلام همبستگی این تولیدکنندگان بود و اگر توافقی حاصل نمی‌شد، سلطه آمریکا بر بازار انرژی جهان که تازه آغاز شده، تاثیرات بسیار بزرگ‌تری برای کشورهای تولیدکننده نفت و گاز داشت.
ارسال نظر