استانداردهای معاملاتی در بازار سرمایه
حجم سفارش
در بورس تهران، آستانه‌ای در تعداد سهم برای ورود هر سفارش وجود دارد که معامله‌گران موظف به رعایت آن هستند. این محدودیت در حجم هر سفارش برای سهام با قیمت پایین، سبب می‌شود که تعداد سفارش‌های ورودی به سیستم معاملاتی افزایش یابد و گاهی سبب مختل شدن سیستم معاملاتی مخصوصا در حرکت شتابان قیمت سهم‌های بازار شود. در واقع، در این شرایط، معامله‌گر برای خرید یا فروش سهم خود مجبور به ورود تعداد سفارش‌های بیشتری می‌شود. البته باید گفت که محدودیت حجمی در هر سفارش از اعمال فریبکارانه در بازار سرمایه می‌کاهد، اما با بررسی تاریخی حجم معاملات انجام شده برای برخی از سهام می‌توان این آستانه را تغییر داد، مشابه آنچه در بازارهای توسعه یافته صورت می‌پذیرد.
به‌عنوان مثال، محدودیت حجمی در بورس نزدک برابر با ۲۵هزارم کل سهام است که با درخواست فعالان بازار و بررسی گذشته سهم این مقدار قابل تغییر خواهد بود. از دیگر ابزارهای کنترل بازار هنگام ورود یا خروج شدید نقدینگی به آن می‌توان به محدودیت در ورود تجمعی سفارش‌ها به سیستم معاملات در بازارهای توسعه یافته اشاره کرد؛ به این صورت که در یک بازه زمانی، سیستم تنها تعداد مشخصی از سفارش‌ها را قبول می‌کند. این میزان در بورس نزدک معادل ۵/ ۹ میلیون سهم در هر ۵ ثانیه است. محدودیت در تعداد ورود سفارش‌ها برای هر معامله‌گر در بازه خاصی از زمان هم می‌تواند نقش موثری در کنترل هیجانات بازار داشته باشد. به‌عنوان مثال سیستم معاملاتی تنها یک سفارش از هر معامله‌گر در هر ۵ ثانیه را قبول کند و بقیه سفارش‌های ورودی به‌صورت خودکار مردود شود.
برای جلوگیری از دستکاری بازار نیز می‌توان حجم ورود هر سفارش را به تعداد خاصی محدود کرد. این تعداد را می‌توان به حداقل کارمزد ارتباط داد. به‌طوری که حداقل حجم مجاز در هر سفارش برابر با حجم کمترین کارمزد ممکن باشد تا از دستکاری قیمت جلوگیری شود. همین طور با ابزار کارمزدها می‌توان به کنترل بازار پرداخت. به‌عنوان مثال از مشتریانی که تعداد سفارش‌های زیاد و در حجم کم دارند کارمزدهای بیشتری گرفت.
حداقل گام افزایش مجاز قیمت
حداقل گام افزایش مجاز قیمت در سهام در بورس‌های دنیا به طُرق مختلف اعمال می‌شود، در حالی‌که در بورس ایران همه سهام صرف‌نظر از قیمت آن برابر با یک ریال است. به‌عنوان مثال، در بورس نیویورک، برای سهام با ارزش بیش از یک دلار برابر با ۰۱/ ۰ دلار (یک سنت) و سهام با ارزش کمتر از یک دلار ۰۰۰۱/ ۰ (۰۱/ ۰ سنت) است.
تحقیقات در بازارهای مالی نشان داده است که اعمال گام‌های متفاوت می‌تواند به افزایش یا کاهش تحرک قیمت سهام در بازارهای ساکن منجر شود. علاوه بر این فعالان بازار به خصوص بازارگردان‌ها توانایی برنامه‌ریزی دقیق‌تری روی سود یا زیان احتمالی خود خواهند داشت. مثلا اگر در سهام با قیمت بالای ۱۰هزار ریال، گام تغییر قیمت از یک ریال به ۱۰۰ ریال تغییر یابد، کوچک‌ترین افزایش قیمت هر سهم، سود ۱۰۰ ریالی را برآورد خواهد کرد.
دامنه مجاز نوسان قیمت
اعمال محدودیت بر دامنه مجاز نوسان قیمت نیز از ابزارهای کنترلی بازار سرمایه ایران است که از نقدشوندگی بازار می‌کاهد و سبب ایجاد صفوف خرید و فروش می‌شود. این محدودیت دلیل اصلی ایجاد بازار که همان کشف قیمت تعادلی در کوتاه‌ترین زمان ممکن است را با تهدید و فرآیند تعیین قیمت از طریق عرضه و تقاضا را با کندی مواجه می‌کند. صفوف خرید و فروش، معامله‌گران تازه‌وارد به بازار را گمراه کرده، تحلیل در بازار را بی‌ارزش و این صفوف، معیار تصمیم‌گیری فعالان بازار می‌شوند.
به‌طوری که هر سهمی دارای صف خرید باشد ارزنده و هر سهم دارای صف فروش، غیر ارزنده تلقی خواهد شد. همین طور ایجاد صف در سهام از گردش نقدینگی در بازار کاسته و باعث حبس آن در صفوف مذکور می‌شود. البته، در سال‌های اخیر، تمهیداتی نظیر افزایش دامنه به ۱۰درصد و غیره به منظور رفع صفوف اندیشیده شده، اما شواهد موجود موید این موضوع است که سازوکارهای موجود، کافی نیست.
محاسبه قیمت مبنا
محاسبه قیمت مبنای سهام جهت اعمال دامنه نوسان مجاز روزانه در بورس کشور نیز با مشکل همراه است. قیمت کنونی براساس میانگین معاملات روز گذشته بوده که وضعیت دقیق بازار را در روز گذشته منعکس نمی‌کند. به‌عنوان مثال اگر در طول معاملات روز قبل سهم با قیمت‌های بالا معامله می‌شده و میانگین قیمت را با خود افزایش می‌دهد، اما در لحظات پایانی معاملات به علتی قیمت ریزش داشته باشد، این کاهش در آخرین قیمت معاملاتی در محاسبه دامنه نوسان مجاز قیمتی روز آتی اثری نمی‌گذارد. در بورس‌های توسعه یافته قیمت شروع معامله در هر روز برابر با آخرین قیمت معاملاتی دیروز است.
حجم مبنا
حجم مبنا نیز از ویژگی‌های بازار سهام ایران است؛ به این معنی که حداقل تعداد سهامی است که باید مورد معامله قرار گیرد تا سهم بتواند تا دامنه نوسان کامل رشد یا افت داشته باشد. این محدودیت نیز از کارآیی بورس کشور کاسته و از به تعادل رسیدن سریع قیمت جلوگیری می‌کند. این موضوع در مواقعی که بازار با کاهش نقدینگی مواجه است، خود را با شدت بیشتری نشان می‌دهد. نمونه موفقی از حذف حجم مبنا در بازار ایران را می‌توان فرابورس ایران نام برد که حجم مبنا در این بازار برابر یک است.
ارسال نظر