آزمون و خطای ترامپ

بسیاری از کارشناسان معتقدند این درخواست‌ها غیر واقع بینانه هستند و ایران هرگز آنها را نخواهد پذیرفت با این حال دولت آمریکا در مسیر اجرای این تحریم‌ها به حرکت خود ادامه می‌دهد، زیرا معتقد است فشارها در نهایت به پذیرش خواست آمریکا از سوی ایران منجر می‌شود. دولت آمریکا معتقد است این روش در مورد کره شمالی به نتیجه رسید و در مورد ایران نیز موثر خواهد بود. صرف نظر از اینکه آیا این سیاست اعمال فشار بر ایران تا چه میزان موفقیت‌آمیز خواهد بود، پرسش‌هایی درباره واکنش‌های ایران در قبال افزایش فشارهای اقتصادی و سیاسی آمریکا مطرح شده است. در روزهای اخیر تنش‌های لفظی بین رئیس‌جمهوری ایران و ترامپ مشاهده شد، اما احتمال تبدیل شدن این تنش‌ها به یک جنگ بین ایران و آمریکا منتفی است. هیچ یک از دو طرف تمایلی به تشدید تنش‌ها ندارند، زیرا از یکسو وضعیت اقتصادی در ایران خوب نیست و از سوی دیگر در آمریکا هیچ‌کس تمایل ندارد با افزایش تنش‌ها قیمت نفت بالا رود یا این کشور درگیر جنگی پرهزینه شود که ممکن است به حوزه‌های دیگر از جمله حملات سایبری کشیده شود.

واکنش محدود بازار نفت به درگیری توییتری روسای جمهوری ایران و آمریکا نشان داد فعالان بازار نفت نیز معتقدند احتمال بروز جنگ بسیار اندک است، اما هدف دولت آمریکا چیست؟ منتقدان ترامپ معتقدند او خود را در احاطه افراد همفکر و مخالف ایران قرار داده و هنگامی که ترامپ اعلام کرد از پیمان هسته‌ای ایران خارج می‌شود، آنها از جمله وزیر خارجه و مشاور امنیت ملی، بسیار خوشحال شدند. تحلیلگران سیاسی می‌گویند ترامپ معتقد است، افزایش فشار و تهدید در نهایت به مذاکره مقامات ایران با آمریکایی‌ها منجر خواهد شد و در این مذاکرات، پیمانی که از نظر ترامپ پرنقص بوده به شکل مورد نظر آمریکا اصلاح می‌شود. ترامپ بارها به خود به خاطر اجرای این سیاست در مورد کره شمالی و مذاکره با رهبر این کشور بالیده و معتقد است این روش در مورد ایران نیز موثر خواهد بود. به ویژه ترامپ معتقد است اگر صادرات نفت ایران به شدت کاهش یابد، اقتصاد وابسته به نفت این کشور دچار مشکلات جدی خواهد شد و زمینه برای مذاکره فراهم می‌شود، اما درباره میزان تاثیر این تحریم‌ها دیدگاه‌های بسیار متنوع مطرح شده است.

کارشناسان برجسته معتقدند ایران در برابر این فشارها تسلیم خواسته آمریکا نخواهد شد. می‌توان گفت ترامپ با الگو قرار دادن سیاستی که در قبال کره شمالی آغاز کرده می‌خواهد در مورد ایران به نتیجه مورد نظر خود برسد. اما واقعیت این است که حتی در مورد کره شمالی مذاکره به نتایج عملی منجر نشده و وزیر خارجه آمریکا اخیرا اعلام کرده تحقق درخواست‌های آمریکا به مدت طولانی زمان نیاز دارد. به این ترتیب نه تنها اثرگذاری سیاست آمریکا در قبال کره شمالی هنوز اثبات نشده بلکه هیچ تضمینی وجود ندارد که سیاست تهدید و فشار درباره ایران حتی به مذاکره منجر شود. موضوع دیگر این است که آمریکا هیچ تمایلی به درگیری نظامی با ایران ندارد. درست است که در یک جنگ متعارف، قدرت نظامی آمریکا بسیار بالاتر از قدرت نظامی ایران است اما ترامپ حتی مایل نیست نیروهای آمریکایی در سوریه باقی بمانند. او اعلام کرده مایل است آمریکا از درگیری‌های نظامی خارجی خارج شود، آمریکایی‌ها نیز تمایلی به یک جنگ دیگر ندارند.

البته احتمال تشدید تنش‌ها در تنگه هرمز وجود دارد. رفع اختلافات به وجود آمده به توانایی مدیریت دو کشور وابسته است. از یک سو دولت ایران مایل است انرژی خود را صرف بهبود شرایط اقتصادی و کاهش تاثیر تحریم‌های آمریکا کند و از سوی دیگر دولت آمریکا تمایلی ندارد در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره که دو ماه دیگر برگزار می‌شود قیمت نفت تحت تاثیر تشدید تنش‌ها افزایش پیدا کند.

برخی نهادهای تحلیلگر پیش بینی کرده‌اند که تنش‌ها می‌تواند قیمت نفت را به بالاتر از ۱۰۰ دلار در هر بشکه برساند و این در حالی است که حتی وقتی قیمت نفت به ۸۰ دلار رسید، ترامپ دو بار از اوپک خواست بر تولید نفت خود بیفزاید تا قیمت‌ها کاهش پیدا کند. انتخابات کنگره برای ترامپ بسیار مهم است و اگر مصرف‌کنندگان آمریکایی شاهد رشد پایدار قیمت بنزین باشند نتیجه انتخابات به زیان حزب جمهوریخواه خواهد بود.

به نظر می‌رسد ترامپ مشغول آزمون و خطا است. او قصد دارد همزمان با اعمال فشار، طرف ایرانی را به آغاز مذاکره تشویق کند و این را یک پیروزی بزرگ برای دولت خود قلمداد کند. او بارها اعلام کرده به زودی ایرانی‌ها وارد مذاکره خواهند شد. اما مشخص نیست مبنای این امیدواری چیست. نکته دیگر این است که بدیهی است هدف آمریکا یعنی به صفر رساندن صادرات نفت ایران چه پیامدهایی برای بازار نفت و اقتصاد جهان خواهد داشت. حتی اگر صادرات نفت ایران به میزان قابل ملاحظه کاهش یابد امکان عملی برای جبران آن وجود ندارد و اختلال در عرضه نفت ایران لطمات بزرگی به اقتصادهای مصرف‌کننده نفت وارد خواهد کرد. روسیه و عربستان بر تولید نفت خود افزوده‌اند اما احتمال کاهش عرضه نفت از سوی برخی تولیدکنندگان دیگر از جمله لیبی، نیجریه، ونزوئلا و عراق نیز وجود دارد. به این ترتیب احتمال آنکه تحقق اهداف آمریکا در اعمال تحریم علیه ایران به زیان دولت آمریکا و اقتصاد جهان تمام شود زیاد است.