کودتای نرم ارتش؟

او در سخنرانی خود اعلام کرد: «فساد مالی را که در سطوح بالای سیاسی پاکستان رخنه کرده و ریشه دوانده است از میان خواهد برد، از اقشار ضعیف جامعه حفاظت خواهد کرد و ترتیبی خواهد داد تا تمامی مردم در برابر قانون یکسان باشند و حقوق همه رعایت شود.» اما بسیاری از تحلیلگران معتقدند احتمال موفقیت او در اجرای وعده‌هایش بسیار کم است؛ زیرا درباره صحت انتخابات تردیدهای جدی وجود دارد و نیز در انتخابات هفته گذشته، حزب حاکم شکست خورده و مسلما هواداران این حزب واکنش‌هایی به این شکست نشان خواهند داد. در نتیجه احتمال آنکه تغییر سیاسی بزرگ در پاکستان، آغاز دوران بحران سیاسی در این کشور باشد زیاد است و نیز بعید است انتقال قدرت به شکل مسالمت آمیز انجام شود.

پاکستان که یک قدرت هسته‌ای است و سال‌ها هم پیمان امنیتی آمریکا بود. در سال‌های گذشته از لحاظ سیاسی بسیار پر التهاب بوده و در بسیاری مواقع رهبران منتخب از سوی ارتش سرنگون شده‌اند یا نهادهای دیگر از جمله دادگاه عالی این کشور زمینه کنار رفتن دولت‌ها را فراهم کرده‌اند. در تاریخ ۷۱ ساله پاکستان، هیچ یک از نخست‌وزیرها نتوانسته‌اند تا پایان دوره قانونی خود بر سر قدرت باقی بمانند.

انتخابات روز چهارشنبه پاکستان آزمونی بسیار مهم و حیاتی برای تاثیرگذاری نهادهای دموکراتیک در کشوری بود که به شدت تحت کنترل نظامیان و دستگاه اطلاعاتی این کشور است. اگرچه مقامات امنیتی وعده داده‌اند، بی طرف باقی بمانند، ارتش به دخالت در انتخابات به نفع عمران خان متهم شده است.

از سوی دیگر در روز انتخابات مخالفان از چند حزب بزرگ پاکستان اعلام کردند تقلب‌هایی صورت گرفته است. عمران خان بارها آشکارا از ارتش ستایش کرد،  اما هرگونه ارتباط با آن را انکار کرده است. برخی منتقدان از جمله خانواده نواز شریف نخست‌وزیر پیشین پاکستان، این انتخابات را «کودتای نرم» توصیف کرده‌اند. حتی اگر ادعاهای مربوط به تقلب در انتخابات و دخالت ارتش اثبات نشود مطرح بودن این موضوعات می‌تواند به ارتباط عمران خان با دیگر احزاب لطمه وارد کند و در آینده بنیان‌های دولت او برای اجرای وعده هایش چندان مستحکم نیست.

عمران خان در سخنرانی خود تلاش کرد منتقدان را آرام کند و پیشنهاد داد زمینه رسیدگی به ادعاهای مربوط به تقلب در انتخابات را فراهم کند. او گفت: «احساس می‌کنم این انتخابات سالم‌ترین انتخابات در تاریخ پاکستان بوده است با این حال اگر هر یک از احزاب در این زمینه تردید دارند آرای حوزه‌های انتخابیه که از دید آنها مشکوک است بازشماری خواهد شد.» او همچنین به‌طور خلاصه سیاست خارجی دولت خود را بیان کرد و گفت خواهان روابط مسالمت آمیز با آمریکاست، طوری که منافع دو کشور حفظ شود.

این در حالی است که او در گذشته، استقرار پهپادهای آمریکا در پاکستان برای حمله به طالبان در مناطق مرزی این کشور را محکوم کرده بود. هم طرفداران و هم منتقدان عمران خان معتقدند صعود سریع او در صحنه قدرت پاکستان و تبدیل شدن وی به نیروی غالب در این کشور به‌طور بالقوه تغییرات بزرگی به وجود خواهد آورد. واقعیت این است که در دهه‌های اخیر گروهی خاص از سیاسیون به کمک ارتش در پاکستان قدرت را در دست داشته‌اند و اکنون به نظر می‌رسد شرایط در حال تغییر است. البته برخی تحلیلگران معتقدند رویاهای بلندپروازانه عمران خان برای آینده پاکستان یعنی ایجاد شغل، اصلاحات اقتصادی، مبارزه با فساد و ...، به زودی به دلیل وجود مشکلات بزرگ نظیر سطح پایین سواد و سطح بالای زاد و ولد، افراط‌گرایی، ضعف شدید ارزش پول ملی و کمبود شدید آب و برق در این کشور ۲۰۸ میلیون نفری، از یادها خواهد رفت.

به نظر می‌رسد عمران خان برای تحقق بخشیدن به اهدافی که اعلام کرده روی جاذبه شخصی اش حساب کرده و قصد دارد در حوزه حکومتداری از آن استفاده کند. اما این جاذبه که روزگاری از او چهره‌ای محبوب برای طرفداران کریکت ساخته بود، برای موفقیت در صحنه سیاسی در کشوری با این میزان مشکلات مختلف کافی نخواهد بود. همچنین اکنون او با دو دهه پیش خود تفاوتی قابل ملاحظه دارد. این روزها عمران خان خود را یک مسلمان معتقد نشان می‌دهد و بیشتر اوقات لباس‌های سنتی پاکستان را به تن می‌کند.

در ماه فوریه یعنی دورانی که مبارزات انتخاباتی در جریان بود او با یک زن به نام بشری مانکا ازدواج کرد. او این زن را «راهنمای معنوی» خود توصیف کرده است اما اندکی بعد اعلام شد رهام، زن دیگری که عمران خان سال ۲۰۱۵ برای مدتی کوتاه با او ازدواج کرده بود مشغول نوشتن کتابی درباره ویژگی‌های منفی شخصیتی اوست. او به روزنامه تایمز گفته بود: «کتابش برای انتشار آماده نیست، اما به نفع مردم است که از ویژگی‌های شخصیتی عمران خان آگاه باشند.»

طی دو دهه اخیر عمران خان به تنهایی علیه سیستم حاکم بر پاکستان مبارزه کرده است. او در ابتدا برای مردم سخنرانی می‌کرد و بعدها تظاهرات علیه فساد را مدیریت کرد که بیشتر شبیه فستیوال بود. عمران خان در سال ۲۰۱۳ نامزد نمایندگی پارلمان شد و ۱۳درصد آرا را به خود جلب کرد و نکته جالب توجه، طرفداری جوانان از او و اهدافی بود که بیان کرده بود. عمران خان در دادگاه علیه نوازشریف که در آن زمان نخست‌وزیر پاکستان بود موضع‌گیری کرد و او را به پنهان کردن ثروت در خارج کشور متهم کرد. در آن دادگاه نواز شریف به ۱۰ سال زندان محکوم شد. در انتخابات امسال نیز عمران خان علیه اعضای خانواده نواز شریف که برای تصاحب ۵ کرسی پارلمان وارد مبارزات انتخاباتی شده بودند، موضع‌گیری کرد.