بلاک‌چین یکی از روش‌های قدرتمند برای غیرمتمرکزسازی (Decentralization) سیستم‌ها است. تحقیقات روی علم غیرمتمرکز‌سازی سیستم‌ها از حدود ۳۰ سال قبل با تعریف مساله ژنرال‌های بیزانسی (Byzantine Generals Problem) در دانشگاه‌ها شروع شد. هدف غیرمتمرکزسازی ایجاد شبکه یا سیستمی است که در آن اعضا بتوانند بدون وجود یک سیستم یا مدیر برای تایید هویت، به اطلاعات یکدیگر اعتماد کنند. به عبارت دیگر اعضا بتوانند در مورد اطلاعات داخل سیستم به اجماع دست پیدا کنند، بدون آنکه نیاز به یک ناظر یا مدیر داشته باشند. برای مثال مردم یک کشور بتوانند با شرکت در انتخابات ریاست جمهوری، یک رئیس‌جمهور انتخاب کنند بدون آنکه نیازی به وزارت کشور به‌عنوان برگزارکننده انتخابات به منظور نظارت و شمارش آرا باشد.

هیچ‌کدام از روش‌های غیرمتمرکزسازی پیشنهادی تا سال ۲۰۰۹ در ابعاد وسیع کارآیی نداشتند. یعنی در سیستم‌هایی با حداکثر تنها ۱۰۰ عضو کار می‌کردند. از این‌رو بیشتر در صنایع خاص مانند سیستم کنترل پرواز هواپیماهای بوئینگ استفاده می‌شدند. در سال ۲۰۰۹ معرفی تکنولوژی بلاک‌چین امکان غیر متمرکزسازی در سیستم‌ها با صد‌ها هزار عضو را فراهم کرد. مهم‌تر آنکه، برخلاف روش‌های قبلی امکان آن را فراهم کرد که حتی در شبکه‌ای که اعضا یکدیگر را نمی‌شناسند فرآیند رای‌گیری یا اجماع انجام شود. این روش توسط فردی با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو به‌عنوان مبدع رمز ارز بیت‌کوین معرفی شد. اما از آنجا که این فرد اثبات علمی برای روش خود ارائه نکرد و مقاله اولیه قادر به توضیح و اثبات روش پیشنهادی به‌صورت کامل نبود، بلاک‌چین مورد توجه ویژه دنیا قرار نگرفت. تکنولوژی بلاک‌چین در طی سال‌های بعد توسط محققان دانشگاهی و شرکت‌های بزرگی مانند‌ ای‌بی‌ام مورد تحقیق و توسعه فراوان قرار گرفت و خواص و کارآیی آن اثبات شد. طی سال‌های اخیر در مجامع دانشگاهی و تحقیقاتی مانند انجمن IEEE تکنولوژی بلاک‌چین به‌عنوان «اینترنت بعدی» (The Next Internet) معرفی می‌شود.  در حال حاضر سیستم‌های بسیار زیادی در حال توسعه براساس تکنولوژی بلاک‌چین هستند. انتظار می‌رود در آینده نزدیک محصولاتی مبتنی بر تکنولوژی بلاک‌چین در کاربردهایی مانند ردیابی داروها در صنعت داروسازی، ثبت اسناد و املاک، برقراری ارتباط مستقیم بین کشاورزان و مراکز توزیع محصولات کشاورزی و ... مورد استفاده قرار گیرد. همچنین شرکت‌های بزرگ فناوری اطلاعات مانند ‌ای‌بی‌ام و سامسونگ اقدام به توسعه پلت‌فرم‌های برنامه‌نویسی بلاک‌چین کرده‌اند تا توسعه‌دهندگان این سیستم‌ها را ترغیب کنند بر بسترهای تولید آن شرکت‌ها، سیستم‌های غیرمتمرکز و توزیعی خود را توسعه دهند.  با وجود این خوش‌بینی در مورد آینده تکنولوژی بلاک‌چین، درخصوص رمز ارزهایی مانند بیت‌کوین که براساس تکنولوژی‌های «بلاک‌چین بدون مجوز»(Permissionless Blockchain) بنا شده‌اند، سوالات و مشکلات زیادی مطرح شده و بسیاری از متخصصین، آینده روشنی برای بیت‌کوین متصور نیستند. رمز ارزها، به‌عنوان پول دیجیتال خارج از نظارت بانک‌های مرکزی، چند سالی است که توجه دنیای تکنولوژی را به خود جلب کرده‌اند. رمز ارزها امکان کنترل تبادلات پولی توسط دولت‌ها را غیرممکن می‌سازند. بر اساس این تکنولوژی، ده‌ها هزار رمز ارز دیگر طی چند سال گذشته تولید شده است. به نحوی که در حال حاضر طراحی و تولید یک رمز ارز جدید روی بسترهای موجود بلاک‌چین بیش از چند ساعت زمان نمی‌برد.

هر یک از رمز ارزهای نوظهور با افزودن ویژگی‌های جدید سعی می‌کنند به محبوبیت خود بیفزایند تا کاربران بیشتری را جذب کنند. در رمز ارز بیت‌کوین مشخصات صاحب حساب معلوم نیست اما شماره حساب و میزان بیت‌کوین موجود در هر حساب مشخص است. همچنین به ازای هر تراکنش انتقال بیت‌کوین، شماره حساب ارسال‌کننده و دریافت‌کننده و میزان بیت‌کوین انتقالی معلوم است. در رمز ارز زی‌کش (zcash)، این اطلاعات نیز پنهان و در سیستم قابل مشاهده نیست. بدین معنی که سیستم تنها یک تراکنش انتقال پول را نشان می‌دهد؛ اما کاربران سیستم نمی‌دانند چه میزان زی‌کش (zcash) و ما بین کدام حساب‌ها منتقل شده است. رمز ارزهای موجود بستری مناسب برای پولشویی هستند. دو ویژگی عدم نظارت و کنترل توسط بانک مرکزی یا مقام ناظر و اختفای فوق‌العاده زیاد در انتقال رمز ارز، رمز ارزها را بستری مناسب برای تجارت‌های سیاه و پولشویی کرده است. اختفای بیش از حد، باعث ناامنی در دنیا می‌شود. از چند سال قبل متخصصین این حوزه مانند دکتر آنتونوپولوس نویسنده کتاب «Mastering Bitcoin» درخصوص تغییر الگوی جنایت در جامعه در صورت حضور رمز ارزهای مبتنی بر «بلاک‌چین بی‌مجوز» هشدار می‌دهد. درصورتی که جنایتکاران بدانند امکان اخاذی و انتقال پول یک فرد فقط در صورت داشتن کلید خصوصی او مهیا بوده و این انتقال غیرقابل برگشت و ردیابی است، جان انسان‌ها در معرض خطر قرار می‌گیرد. بیل گیتس بنیانگذار مایکروسافت نیز در سخنرانی مارس ۲۰۱۸ خود اعلام کرد رمز ارزها مستقیما جان انسان‌ها در خطر می‌اندازند. بنابراین ویژگی‌های ذکر شده برای رمز ارزها در تضاد کامل با مسیر حرکت سیستم‌های بانکی دنیا برای شفاف‌سازی انتقالات پولی قرار دارند.

علاوه براین، «هزینه تراکنش» (Transaction Fee) زیاد انتقالات رمز ارزها در مقایسه با سیستم‌های بانکداری الکترونیک استفاده از رمز ارزها را غیر مقرون به صرفه می‌کند. در بانکداری الکترونیکی متداول، به علت آنکه پول مشتری در اختیار بانک قرار دارد، بانک‌ها تراکنش‌های پولی را با هزینه بسیار پایین یا بعضا رایگان برای مشتریان خود انجام می‌دهند. اما در رمز ارزها هر تراکنش باید به میزانی هزینه تراکنش پرداخت کند که سیستم بلاک‌سازهای بلاک‌چین (Miners) را در شبکه رمز ارز متقاعد کند تا آن تراکنش را در بلاک‌چین قرار داده و به آن رسمیت ببخشند. بنابراین برای انتقال قانونی پول، در جایی که سیستم الکترونیک مرسوم بانکی در دسترس باشد، مردم انگیزه‌ای برای به‌کارگیری رمز ارز ندارند.  متاسفانه توهم یک شبه پولدار شدن، افراد زیادی را به تجارت باطل رمز ارزها سوق داده است. بازار فعلی رمز ارزها را می‌توان با بازار معاملات فارکس یا شرکت‌های هرمی مقایسه کرد. در این سیستم‌ها کار و تولیدی صورت نمی‌پذیرد و ارزشی خلق نمی‌شود.  با توجه به مضرات رمز ارزها برای سیستم‌های اقتصادی ازجمله تجارت سیاه و حضور تبهکاران، در حال حاضر بسیاری از کشورها مانند چین، ژاپن، آمریکا، کره‌جنوبی، پاکستان و ... معاملات رمز ارزها را ممنوع کرده یا محدودیت‌های زیادی بر آن وضع کردند. امید است که خواننده این مقاله کوتاه با درک اهمیت توسعه به‌کارگیری تکنولوژی بلاک‌چین و بهره‌گیری از مزایای آن، از ورود به بازار تجارت سیاه رمز ارزها خودداری کند.