فلسفه بررسی دو شوری

منطقی که آیین‌نامه بر اساس آن تنظیم شده، این‌طور عنوان کرده است که در شور اول این سوال بین نمایندگان محترم به رای گذاشته می‌شود که آیا در این حوزه و موضوع  نیاز به قانون‌گذاری، اصلاح قانون، اضافه کردن قانون، حذف و اضافه برخی مفاد قانونی یا قانون‌گذاری جدید وجود دارد یا خیر؛ رای مثبت به آن معناست که در موضوع مورد نظر، نیازمند به ایجاد تغییراتی هستیم و باید به آن ورود کنیم. پس از تایید در این مرحله، نمایندگان وارد شور دوم شده و ماده به ماده و تبصره به تبصره، ورود پیدا کرده و پیشنهادهای مختلف نمایندگان مطرح می‌شود و موافقان، مخالفان، نمایندگان دولت، همگی، جزء به جزء نسبت به جزئیات مد نظر خود صحبت می‌کنند تا اینکه نهایتا کار بررسی به اتمام برسد.

با این مقدمه در بحث بودجه قاعدتا منطقی است که این لایحه در شور اول مورد تصویب قرار می‌گرفت، به این معنی که نمی‌توان گفت ما برای سال آینده نیازمند بودجه نیستیم، زیرا به جز این لایحه، اساسا قانون دیگری برای کل سال یا چند دوازدهم در رابطه با هزینه کرد کشور مشخص نشده است. در طول سالیان پس از انقلاب نیز روال به این صورت بوده است که کلیات لایحه بودجه همواره مورد تایید قرار می‌گرفته است، اما در شور دوم جزئیات مورد بررسی نمایندگان واقع شده و اگر نماینده‌ای به مصوبه کمیسیون تلفیق یا لایحه دولت ایرادی وارد می‌دانست، پیشنهاد اصلاحی خود را ارائه می‌داد. حال اینکه کلیات لایحه بودجه ۹۷ از سوی نمایندگان محترم رد شده به چه معنی است؟ شاید بتوان به این صورت تعبیر کرد که نمایندگان، اصلاحاتی را که نسبت به‌گزارش کمیسیون تلفیق مورد نیاز می‌دانستند، نسبت به اعمال آن اطمینان پیدا نکرده‌اند یا احساس کرده‌اند که نمی‌توانند نظراتشان را بیان کنند و دیدگاه‌های اصلاحی که مدنظر دارند را در مجلس در معرض رای دیگران قرار دهند. موضوعی که تا حدودی به آیین‌نامه داخلی مجلس بازمی‌گردد که خوشبختانه اخیرا اصلاح شده است. در سال‌های گذشته آیین‌نامه به این صورت تعریف شده بود که اکثر پیشنهادهای نمایندگان مطرح می‌شد و اگر ماده یا تبصره‌ای نیاز به اصلاحات جزئی، کلی، حذف یا تغییر به هر صورت دیگری داشت، با طرح دیدگاه‌های مختلف و اعمال آنها، مصوبه کمیسیون به رای نمایندگان گذاشته می‌شد؛ اما در آیین‌نامه جدید این‌گونه نبود و اگر نماینده‌ای می‌خواست حتی تغییری جزئی را اعمال کند، نیاز بود کل مصوبه کمیسیون رای نیاورد. موضوعاتی کاملا فنی و آیین‌نامه‌ای که مشارکت نمایندگان را در اصلاح نظرات کمیسیون‌ها کم کرده بود و در چند وقت اخیر این شیوه اصلاح شده است و منتظر نظر نهایی شورای نگهبان هستیم. به نظر می‌رسد یکی از دلایل رای منفی نمایندگان به همین موضوع بازمی‌گردد که طبق آیین‌نامه فعلی، ممکن است اصلاح مورد نظر خود را نتوانند در شور دوم اعمال کنند.

ضمن اینکه موضوعی دیگر هم مطرح بود که البته جنبه غیر رسمی داشت. به این صورت که به نوعی کمبود زمان برای بررسی لایحه وجود داشت تا همزمان با آغاز دهه فجر، روند بررسی لایحه بودجه پایان یافته و نمایندگان محترم بتوانند از روز پنج‌شنبه، ۱۲ بهمن در حوزه‌های انتخاباتی خود حضور داشته باشند. فشار کاری بالا در این مدت و بررسی لایجه بودجه ۹۷ در سه شیفت پیاپی که خستگی بسیاری را ایجاد می‌کرد، دیگر موضوعی بود که مشارکت نمایندگان در اصلاح مصوبات کمیسیون تلفیق را کمرنگ کرده و باعث شد در نهایت به دلیل عدم تبلور دیدگاه‌های آنها در مصوبه کمیسیون تلفیق، به کلیات لایحه رای داده نشود.قاعدتا در این بین، دولت نیز به‌عنوان ارائه‌دهنده لایحه بر اساس آیین‌نامه از لایحه بودجه ۹۷ دفاع کرد و مسوولان مختلف نظیر رئیس سازمان برنامه و بودجه نیز توضیحات لازم درخصوص نظرات دولت را تشریح و تبیین کردند. اما آنچه در نهایت اهمیت دارد، رای نمایندگان مجلس است که بر اساس قانون، برآیند نظر آنهاست که حکم نهایی را صادر می‌کند، هرچند بنده مخالف رد کلیات لایحه باشم.