شانس اندک یوآن

هفته گذشته، شاخص دلار سریع‌ترین کاهش را از ۱۰ ماه پیش تجربه کرد، زیرا وزیر دارایی آمریکا در نشست مجمع جهانی اقتصاد اعلام کرد، کاهش ارزش دلار به نفع تجارت و اقتصاد آمریکا و ما درباره این کاهش نگران نیستیم. البته روند کاهش شاخص دلار از مدت‌ها پیش آغاز شده و حتی پس از انتشار گزارش‌های مثبت در اقتصاد آمریکا و افزایش نرخ‌های بهره در این کشور، ارزش دلار در برابر یورو و پوند حمایت نشده است.یوآن سال ۲۰۱۶ هنگامی که در سبد ارزهای مرجع صندوق بین‌المللی پول پذیرفته شد و در کنار دلار، یورو، ین و پوند قرار گرفت اهمیت بیشتری پیدا کرد. مهم‌ترین مانع گسترش استفاده از یوآن در مبادلات بین‌المللی نبود قابلیت تبدیل و کنترل‌هایی است که دولت و بانک مرکزی چین بر جریان سرمایه‌ها دارند. از دید رئیس بانک گلدمن ساکس در آینده بر اهمیت یوآن افزوده خواهد شد اما جایگزین شدن دلار با آن، ساده نیست و به زودی رخ خواهد داد.

از مدت‌ها قبل موضوع تغییرات ارزش ارزهای معتبر و اینکه چه ارزی رقیب اصلی دلار خواهد بود مطرح بوده است. تحولات اقتصادی در چین، منطقه یورو و آمریکا سبب شده حدس‌های مختلف در این زمینه مطرح شود. عده‌ای از کارشناسان معتقدند در آینده یورو رقیب اصلی دلار خواهد بود نه یوآن. آنها برای این گفته خود دلایلی دارند. حرکت منطقه یورو به سمت یکپارچگی بیشتر در حوزه‌های اقتصادی و سیاسی به مطرح شدن این ایده منجر شده که یورو در سیستم مالی جهان رقیب اصلی دلار خواهد بود. اقتصاد منطقه یورو در سال‌های اخیر در مسیر صحیح حرکت کرده و بحران‌های بزرگ پشت سر گذاشته شده است. البته هنوز وضعیت اقتصادهای بزرگ و کوچک به یک میزان خوب نیست. برای مثال وضعیت اقتصادی یونان، ایتالیا و فرانسه دچار مشکلات مختلف است اما اقتصاد آلمان در شرایط بهتری قرار دارد.با این حال، نگاه کلی به اقتصاد منطقه یورو کاملا مثبت است. وضعیت اقتصادی منطقه یورو به اندازه کافی بهتر شده و بر همین مبنا بانک مرکزی اروپا به تدریج در حال کاستن از حمایت‌های خود است. اما شرایط در چین به شکلی نیست که بتوان یوآن را ارزی دانست که به زودی نقشی بسیار بزرگ در مبادلات مالی و اقتصادی جهان خواهد داشت.

استاد اقتصاد دانشگاه برکلی می‌گوید: «بهتر شدن وضعیت اقتصادی منطقه یورو و نگرانی‌ها درباره وضعیت اقتصادی چین ما را به این نتیجه می‌رساند که یوآن و یورو در آینده نقش‌های بزرگ‌تری در سطح بین‌المللی خواهند داشت، اما احتمال آنکه به زودی یکی از آنها جایگزین دلار شود بسیار کم است. در واقع این دو ارز نقش ارزهای مکمل را برای دلار بازی خواهند کرد. باآنکه چین دومین اقتصاد بزرگ جهان است و یک بازار یکپارچه مالی دارد، نقش یورو در ساختار مالی بین‌المللی بزرگ‌تر خواهد بود. برای آنکه یوآن نقش بزرگ‌تری کسب کند لازم است تحولات سیاسی مثبت در چین رخ دهد. برای مثال اجرای اصلاحات سیاسی بر اعتماد مصرف‌کنندگان و سرمایه گذاران خواهد افزود. باآنکه چین بزرگ‌ترین شریک تجاری اکثر کشورهای جهان است اما هنوز اعتمادی که لازم است در بین سرمایه گذاران ایجاد شده باشد تحقق نیافته است.»اواخر دهه ۱۹۹۰ هنگامی که یورو ایجاد شد بسیاری از تحلیلگران به احتمال رقابت این ارز و دلار اشاره کردند و حتی آلن گرین اسپن، رئیس وقت بانک مرکزی آمریکا در یک سخنرانی به بیان دیدگاه‌های خود درباره این ارز پرداخت و از رقابت بین یورو و دلار استقبال کرد.

اما از آنجا که بازارهای مالی در منطقه یورو هنوز هم یکپارچه نیستند و سیاست‌های بانک‌های مرکزی اعضای این منطقه مستقل است، یورو شرایط تبدیل شدن به جایگزین دلار را ندارد. بحران بدهی‌ها در اروپا در یک دهه اخیر مانع دیگر جایگزین شدن دلار با یورو است. البته اروپایی‌ها در حال تلاش برای غلبه بر نقاط ضعف ساختارهای مالی منطقه یورو و حرکت به سمت یک اتحادیه بانکی هستند. این تلاش‌ها همزمان با بهتر شدن شرایط اقتصادی در منطقه یورو جایگاه ارز واحد اروپایی را مستحکم‌تر خواهد کرد اما غلبه بر مشکلات زمانبر است.اواخر سال گذشته میلادی رئیس‌جمهوری چین در نشست کنگره ملی خلق این کشور گفت: «زمان آن فرا رسیده که چین نقش مرکزی در صحنه جهانی بازی کند.» به باور تحلیلگران، برای تحقق این هدف راه‌های مختلفی پیش روی چین قرار دارد: کمک به رشد جهانی‌سازی، افزایش کمک‌های خارجی و دستیابی به فناوری پیشرفته. اما یک قدم اصلی برای تحقق سخنان رئیس جمهور چین و قرار گرفتن این کشور در مرکز اقتصاد جهان، تلاش برای بین‌المللی کردن یوآن است.

در هفت دهه اخیر دلار آمریکا ارز اصلی جهان بوده است. دو سوم  از ۷ هزار میلیارد دلار ذخایر ارز خارجی جهان به دلار است. باآنکه در سال ۲۰۱۶ یوآن در سبد ارزهای ذخیره صندوق بین‌المللی پول قرار گرفت اما تاکنون تنها یک درصد از ذخایر ارزی جهان به یوآن تبدیل شده است. البته نشانه‌هایی از افزایش این سهم نمایان شده است. اواخر سال گذشته میلادی بانک مرکزی آلمان اعلام کرد یوآن را جزو ذخایر ارزی خود قرار خواهد داد. این اقدام به افزایش ارزش یوآن در برابر دلار کمک کرد. تحول مهم طی چند سال اخیر این بوده که یوآن در بازارهای مالی جهان نقش بزرگ‌تری پیدا کرده است. همچنین بانک مرکزی فرانسه اعلام کرد از پیش بخشی از ذخایر ارزی این بانک به یوآن تبدیل شده است.

با توجه به اینکه ذخایر ارزی اکثر بانک‌های مرکزی به دلار است، هرگونه حرکت به سمت یوآن به کاهش ارزش دلار منجر خواهد شد. اواسط سال گذشته میلادی بانک مرکزی اروپا اعلام کرد ۵۰۰ میلیون دلار از ذخایر ارزی خود را به یوآن تبدیل می‌کند. باآنکه این رقم در مقایسه با ذخایر ارزی بانک مرکزی اروپا که ۴۴ میلیارد یورو است بسیار اندک است اما نشان می‌دهد چین در صحنه اقتصاد جهان جایگاه بالاتری کسب کرده است. از سوی دیگر همزمان با اجرای سیاست‌های جدید دولت آمریکا که سبب کاهش نفوذ این کشور در جهان می‌شود انتظار می‌رود چین از خلأ ایجاد شده بیشترین بهره‌برداری را بکند. این باور وجود دارد که دلار در نهایت سلطه خود را از دست خواهد داد و چند ارز دیگر قدرت بیشتری پیدا خواهند کرد. در واقع دلار مجبور خواهد شد حضور ارزهایی از جمله یوآن و یورو را در کنار خود تحمل کند. یوآن برای تبدیل شدن به یک ارز بین‌المللی با موانعی مواجه است. کنترل جریان سرمایه و نبود شفافیت قانونی سبب شده نهادهای مالی تمایلی به سرمایه‌گذاری در دارایی‌های چین نداشته باشد. اگر دولت چین واقعا مایل است در صحنه اقتصاد جهان نقش بسیار بزرگ تری داشته باشد باید اصلاحات مالی، اقتصادی و سیاسی را در اولویت برنامه‌های خود قرار دهد. به نظر می‌رسد دولت چین در مسیر اجرای این اصلاحات در حرکت است.