توافق بدون جایگزین

لویجی اسکازییری مرکز اصلاحات اروپا کشورهای اروپایی باید ترتیبی دهند تا ترامپ نتواند خسارت‌های بیشتری به توافق بین‌المللی هسته‌ای ایران وارد کند. درست است که این توافق نقص‌هایی دارد و سبب نشده ایران از انجام اقداماتی که غرب با آن مخالف است دست بردارد، اما توافق یادشده به اهداف ویژه خود رسیده و ایران مفاد آن را اجرا کرده است.در سال ۲۰۱۵ پس از دو سال مذاکرات فشرده گروه ۱+۵، توافق اقدام مشترک حاصل و قرار بر این شد که ایران در ازای محدود کردن فعالیت‌های هسته‌ای خود، از تحریم‌های مربوط به این فعالیت‌ها رها شود. در آن زمان باراک اوباما رئیس‌جمهوری وقت آمریکا، توافق هسته‌ای را یک قدم بزرگ در مسیر امن تر کردن جهان توصیف کرد.

اکنون پس از دو سال، موضع آمریکا درباره این توافق به‌طور کاملا تغییر کرده و ترامپ، رئیس‌جمهوری این کشور توافق هسته‌ای ایران را بدترین توافق تاریخ آمریکا می‌داند. او در ماه اکتبر از تایید پایبندی ایران به توافق هسته‌ای اجتناب کرد و موجب خشم امضاکنندگان این توافق شد. اقدام ترامپ با آنکه توافق هسته‌ای را از بین نبرده اما به آن ضربه بزرگی وارد کرده و اکنون ایران در بهره بردن از فواید این توافق با موانعی بزرگ مواجه است. اگر آمریکا تحریم‌های قبلی را که به فعالیت‌های هسته‌ای ایران مربوط بود بار دیگر علیه این کشور اعمال کند، حتی اگر دیگر کشورهای امضا‌کننده این توافق، تحریم‌ها را نادیده بگیرند اقدام آمریکا توهین به آنها خواهد بود. اروپا، روسیه و چین برای حفظ ایران در این توافق، باید امتیازهای به اندازه کافی بزرگ به این کشور بدهند تا تاثیر تحریم‌های آمریکا جبران شود.این می‌تواند شامل معاف کردن شرکت‌های اروپایی از اجرای تحریم‌های فراملی آمریکا و ارائه خطوط اعتباری برای شرکت‌های علاقه مند به همکاری با ایران باشد. اما این نوع اقدامات نمی‌تواند لطمه وارد شده به اعتماد سرمایه‌گذاران را جبران کند. تصمیم ترامپ درخصوص تایید کردن پایبندی ایران به توافق هسته‌ای سبب شده سرمایه‌گذاران خارجی تمایلی به بازگشت به ایران نداشته باشند و این عاملی است که به منافع اقتصادی ایران حاصل از توافق هسته‌ای لطمه جدی وارد خواهد کرد.

اما نتیجه این روند چه خواهد بود؟ مخالفان توافق هسته‌ای ایران متوجه یک نکته مهم نیستند: درست است که توافق هسته‌ای از اقدامات ایران در خاورمیانه که موجب نارضایتی غرب شده جلوگیری نکرده و نیز ایران همچنان به تولید موشک‌های بالستیک ادامه می‌دهد و مدت اجرای بسیاری از بندهای توافق هسته‌ای ۱۰ تا ۱۵ سال است، اما جایگزین توافق هسته‌ای کنونی یک توافق بهتر نیست که نگرانی‌های غرب را در همه زمینه‌ها رفع کند. با از میان رفتن این توافق، نه تنها نگرانی‌های غرب از میان نمی‌رود بلکه ایران به احتمال زیاد فعالیت‌های گسترده هسته‌ای خود را از سر خواهد گرفت. اتحادیه اروپا باید ترامپ را متقاعد کند که توافق هسته‌ای فعالیت‌های هسته‌ای ایران را محدود کرده و می‌تواند زمینه ساز مذاکرات درباره موضوعات مورد نظر آمریکا باشد.البته درباره پذیرش این استدلال از سوی مخالفان توافق هسته‌ای در آمریکا تردیدهایی وجود دارد. برای جمهوری‌خواهان و ترامپ بهترین حالت این است که ایران بپذیرد تغییراتی در برخی بندهای توافق هسته‌ای ایجاد شود، اما ایران با این موضوع مخالف است. موضوع دیگری که امضاکنندگان توافق هسته‌ای باید بررسی کنند وضعیت توافق و برنامه‌های هسته‌ای ایران پس از انقضای مدت این توافق است.