افت و خیز‌های سن ازدواج
گذار جوامع از مرحله سنتی به مرحله مدرن، تغییرات اساسی در ساختارهای اجتماعی و اقتصادی جوامع به وجود آورده که افزایش سن ازدواج از جمله پیامدهای آن است. اطلاعات جمع‌آوری شده از سوی سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۴ میلادی حاکی از آن است که در کشورهای اروپای غربی میانگین سن ازدواج بیش از ۳۰ سال است. کشور اسلوونی، با مقدار ۸/ ۳۴ سال بالاترین و نیجریه با ۳/ ۱۷ سال پایین‌ترین میانگین سن ازدواج را در بین سایر کشورهای جهان دارند. تغییر و تحولات اجتماعی و اقتصادی نیم قرن اخیر ایران، باعث تغییرات بسیاری در الگوی پیوند زناشویی و ساختار و ترکیب خانواده شده است. بنابراین بررسی تحولات سن ازدواج و تحلیل آنها، اطلاعات مفید و سودمندی را به منظور هرگونه برنامه‌ریزی در اختیار سیاست‌گذاران قرار می‌دهد. یکی از ابزارهای مناسب برای مطالعه تحولات ازدواج، استفاده از نتایج سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن است که در نیم قرن اخیر و در فواصل زمانی معین توسط مرکز آمار ایران، انجام و نتایج آن منتشر شده است. علاوه بر این آمارهای ثبتی وقایع ازدواج کمک شایانی در تحلیل تغییرات ازدواج‌ها ارائه می‌کند.
در مطالعات جمعیتی ازدواج و زناشویی به تغییر وضع فرد از حالت «هرگز ازدواج نکرده» به حالت «ازدواج کرده» اطلاق می‌شود و افرادی که بعد از ازدواج حالات دیگری چون بیوگی (بر اثر فوت همسر یا طلاق) پیدا می‌کنند نیز از نظر آمارهای جمعیتی ازدواج کرده محسوب می‌شوند. تغییر وضع فرد از حالت هرگز ازدواج نکرده به حالت ازدواج کرده را ازدواج بار اول گویند و شاخص‌ها و سنجه‌های مربوط به ازدواج را بر اساس آن محاسبه می‌کنند (زنجانی، حبیب الله۱۳۷۶: ۱۴۷).
شاخص‌های مختلفی در مطالعات جمعیت‌شناسی برای بررسی ازدواج و زناشویی وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به شاخص میانگین سن در اولین ازدواج اشاره کرد. این شاخص در واقع نشان می‌دهد که فراوانی واقعه ازدواج به کدام سن متمایل است و شاخص بسیار گویایی برای تحلیل روند و تغییرات وقوع ازدواج برای جمعیت‌هاست.
بررسی الگوی سنی ازدواج ایران، حکایت از افت و خیزهایی در طی نیم قرن اخیر دارد.شواهد حاکی از آن است که طی نیم قرن اخیر در ایران الگوی سنی ازدواج به ویژه در نزد زنان تغییرات قابل ملاحظه‌ای داشته است. به گونه‌ای که میانگین سن در اولین ازدواج زنان از ۴/ ۱۸ سال در سال ۱۳۴۵ به ۰/ ۲۳ سال در سال ۱۳۹۵ و برای مردان از ۰/ ۲۵ به ۴/ ۲۷ سال رسید. به عبارتی طی کمتر از نیم قرن اخیر میانگین سن اولین ازدواج مردان ۵/ ۲ سال افزایش یافته در حالی که میانگین مزبور برای زنان بیشتر از ۴ سال افزایش داشته است. به بیانی دیگر این افزایش برای زنان ۲/ ۲ برابر بیشتر از مردان بوده است. از جمله دلایل افزایش سن ازدواج در میان زنان، افزایش عمومیت آموزش در سطوح متوسطه در سال‌های بعد از انقلاب اسلامی بوده است. در دهه‌های ۱۳۷۰ به بعد گرایش قابل ملاحظه‌ای در میان زنان برای ادامه تحصیل در مقاطع سطوح عالی به‌وجود آمده که این موضوع در به تاخیر انداختن سن ازدواج زنان بی‌تاثیر نبوده است البته نباید از به تاخیر انداختن سن ازدواج پس از اتمام تحصیل در مقاطع سطوح عالی و پس از ورود به بازار کار چشم‌پوشی کرد.
براساس آمارهای ثبت شده سازمان ثبت احوال کشور ،تعداد واقعه ازدواج ثبت شده، در دهه اخیر با نوساناتی روبه‌رو بوده است. به این ترتیب که تعداد این واقعه از سال ۱۳۸۵ تا سال ۱۳۸۷ سیری صعودی را طی کرده و سپس تا سال ۱۳۸۹ تقریبا ثابت مانده و مجددا به سیر نزولی خود ادامه داده است. تعداد واقعه ازدواج ثبت شده در کشور شکل محدبی را به تصویر می‌کشد. به‌نظر می‌رسد علاوه بر تحولات فرهنگی جامعه، تغییرات به وجود آمده در ساختار سنی جمعیت و روند کاهش تدریجی تعداد جمعیت جوان در سال‌های اخیر نیز بر کاهش تعداد واقعه ازدواج کشور بی‌تاثیر نبوده باشد. بدیهی است افزایش تعداد واقعه ازدواج در فاصله سال‌های ۱۳۸۵ تا ۹۰ به دلیل افزایش جمعیت در معرض واقعه ازدواج یعنی متولدان دهه ۱۳۶۰ و ورود آنان به سن ازدواج بوده است. در دهه ۱۳۹۰ با ورود متولدان دهه ۱۳۷۰ که نسل کم‌جمعیت‌تری در مقایسه با نسل دهه ۱۳۶۰ هستند، تعداد واقعه ازدواج رو به کاهش گذاشته است. بنابراین تغییرات ساختمان سنی جمعیت عامل مهمی در کاهش تعداد وقایع ازدواج در سال های اخیر بوده است.
ارسال نظر