صدای بلند با چماق کوچک

صحبت‌های رئیس‌جمهوری با استناد به مطالبی تکراری طرح‌ریزی شده بود: کمک ایران به حزب‌الله، آزمایش‌های موشکی بالستیک و مباحثی درباره فعالیت ایران در کشورهای خاورمیانه و جدایی حاکمیت و مردم در ایران. صحبت‌هایی تکراری که در چند دهه گذشته بارها از سوی مقامات مختلف آمریکایی بیان شده است. حتی در دولت اوباما و بوش از ایران به واسطه این موارد شکایاتی نیز صورت گرفته بود. پس بیان مجدد آنها، چه بسا با لحنی تندتر، منجر به پیاده‌سازی یک استراتژی جدید نمی‌شوند؛ هرچند که در همین سخنرانی نیز صحبت خاصی در مورد این استراتژی جدید مطرح نشده است.

در این سخنرانی تنها دو سیاست جدید را می‌شد مشاهده کرد. یکی اینکه تعدادی شرکت جدید وابسته به سپاه را در فهرست تحریم‌های جدید قرار داده است. سپاهی که هم‌اینک نیز تحریم‌های سنگینی شامل حالش شده است. دوم اینکه ایران را به فریبکاری درمورد توافق هسته‌ای متهم کرد؛ اما در عمل آمریکا از این توافق خارج نشد. مواردی تکراری و بعضا مبهم که آن‌طور که از قبل گفته می‌شد زیاد هم جسورانه نبود و عملا اتفاق خاصی را رقم نزد. این روش تقریبا برعکس روش تدی روزولت است. ترامپ بلند حرف می‌زند؛ اما چماق کوچکی در دست دارد.

با این وجود مهم‌ترین بخش سخنرانی ترامپ درخصوص توافق‌نامه برجام بود و تکرار این ادعا که طرف ایرانی پایبندی خود را به مفاد آن حفظ نکرده است. اما این سخنان موجب خشمگین شدن طرف ایرانی نشد، بلکه طرف‌های دیگر برجام هستند که نسبت به این اظهارات واکنش نشان دادند. این بار آنها بودند که بر حسن رفتار ایران تاکید داشتند و ادعاهای ترامپ را زیر سوال بردند. پس از انقلاب ۱۹۷۹، آمریکا مراودات خود با ایران را  بسیار کاهش داده بود؛ به همین دلیل عملا تحریم‌های آمریکا خللی در اقتصاد ایران ایجاد نکرد، بلکه این همراهی جامعه اروپایی بود که با زیر فشار قراردادن اقتصاد ایران و مخصوصا صنعت نفت این کشور، آنها را برای مذاکره ترغیب کرد. تغییر موضع این کشورها پس از برجام نکته‌ای ا‌ست که باید امتیاز آن را برای ایران قائل شد. موضوعی که احتمال بی‌تاثیری سیاست جدید ترامپ را بسیار زیاد می‌کند.

ترامپ برای اینکه بتواند حرف خود را به کرسی بنشاند، باید بتواند مجددا طرف‌های اروپایی را با خود همراه کند؛ اما بعید به نظر می‌رسد که اروپایی‌ها خریدار تحلیل‌های او باشند. موضوعی که به وضوح در بیانیه مشترک رهبران آلمان، بریتانیا و فرانسه که به فاصله اندکی بعد از پایان سخنرانی رئیس‌جمهوری آمریکا منتشر شد، دیده می‌شود. رهبران سه قدرت اقتصادی برتر اروپایی در مقابل ادعای ترامپ که ایران را به چندین تخطی از توافق متهم کرده بود، بیان داشتند که در گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به هیچ عنوان مطلبی در این خصوص ذکر نشده است.اما با این حال برخی نگرانی‌ها کماکان درمورد تصمیمات آینده ترامپ وجود دارد. به همین خاطر آنها به او توصیه کرده‌اند که قبل از انجام هر اقدامی که موجب خدشه‌دارشدن توافق شود، به عواقب آن برای خود و شرکای اروپایی‌اش بیندیشد. رویکردی دیپلماتیک از جانب شرکای اروپاییِ آمریکا که عمیقا به این توافق پایبند هستند و سعی می‌کنند عصبانیت خود را از کشمکش غیرضروری ایجاد شده از سوی ترامپ با ایران کنترل کنند.

نکته‌ای که درصورت پایبند نبودن به توافق بیش از هر چیز نگران‌کننده است، احساس عدم اطمینان شرکای آمریکا به این کشور است که آنها را در موقعیت بدی قرار می‌دهد. دن نیکسون، استاد علوم سیاسی دانشگاه جورج تاون معتقد است: «تصویر کلی ساخته‌شده از آمریکا در صورت خروج از توافق هسته‌ای با ایران، وقتی کنار دیگر تصمیمات دولت آمریکا نظیر خروج از توافق نامه پاریس و نظایر دیگر آن قرار می‌گیرد، این سوال مطرح می‌شود که آیا رهبران سیاسی این کشور به نقش کلیدی خود در مناسبات جهانی اعتقادی دارند یا خیر؟ موضوع صرفا ایران نیست. این تصمیم تنها موجب بی‌اثری تصمیمات آمریکا خواهد شد و روز به روز شرایط برای دولت بدتر می‌شود.»

اخبار مرتبط