«دنیای‌اقتصاد» ساختار و عملکرد اتاق بازرگانی روسیه را بررسی می‌کند
بازوی تجاری کرملین
فرصت‌ها و چالش‌ها
اقتصاد روسیه یکی از بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان است که تاثیر قابل‌توجهی در سیاست‌های جهانی دارد. روسیه یک کشور با منابع طبیعی بسیار غنی است که منابع آن شامل ذخایر نفت، گاز طبیعی، زغال‌سنگ و فلزات گرانبها می‌شود. این منابع باعث‌شده تا بخش‌های صنعتی و استخراجی در اقتصاد روسیه نقش مهمی را ایفا کنند و به‌عنوان منبع اصلی درآمد و صادرات کشور عمل کنند. روسیه همچنین دارای بازار داخلی بزرگی است که شامل جمعیتی بالغ بر ۱۴۰میلیون نفر می‌شود. این بازار داخلی قوی، فرصت‌های زیادی را برای شرکت‌های داخلی و خارجی فراهم می‌کند. صنایع مهم در روسیه شامل صنایع نفت و گاز، معدن، فولاد، ماشین‌‌‌‌‌‌‌سازی، الکترونیک، خودروسازی و صنعت هوافضا می‌شوند. پهناورترین کشور جهان، تولید ناخالص داخلی ۲.۲۴تریلیون دلار به قیمت‌های جاری را در سال۲۰۲۲ میلادی به‌ثبت رساند. تولید ناخالص داخلی سرانه این کشور در همان سال، بیش از ۱۵هزار دلار در سال بوده‌است.
در سال‌های اخیر، دولت روسیه تلاش‌هایی را برای تنوع‌‌‌‌‌‌‌بخشی اقتصاد، اصلاحات ساختاری، جذب سرمایه خارجی و توسعه بخش‌های فناورانه و نوآورانه صنعتی آغاز کرده‌است، همچنین توسعه روابط تجاری با کشورهای دیگر و عضویت در سازمان‌ها و اتحادیه‌‌‌‌‌‌‌های بین‌المللی نیز جزء استراتژی‌های اقتصادی روسیه محسوب می‌شود، با این حال اقتصاد روسیه همچنان با چالش‌هایی مواجه است. وابستگی زیاد به صادرات منابع طبیعی، نقص‌‌‌‌‌‌‌های ساختاری در صنعت و تکنولوژی، فساد، تحریم‌های بین‌المللی و نوسانات قیمتی در بازار جهانی منابع طبیعی از جمله چالش‌های اقتصادی مهم هستند، همچنین تنش‌های سیاسی بین روسیه و برخی کشورها نیز تاثیر مستقیمی بر اقتصاد روسیه داشته‌است.
تجارت گسترده
تجارت در روسیه دارای اهمیت بسیاری است و این کشور یک بازار جذاب برای شرکت‌های خارجی محسوب می‌شود. بازار داخلی بزرگ، منابع طبیعی غنی، زیرساخت‌های حمل‌ونقل قوی و موقعیت جغرافیایی استراتژیک روسیه، عواملی هستند که تجارت در این کشور را به یک فرصت بزرگ تبدیل کرده‌‌‌‌‌‌‌اند. روسیه عضو سازمان جهانی تجارت و دارای روابط تجاری گسترده با کشورهای دیگر است. تجارت روسیه شامل صادرات و واردات انواع کالاها و خدمات می‌شود. بخش‌های اقتصادی اصلی برای تجارت در روسیه شامل صنایع نفت و گاز، فلزات، ماشین‌آلات، شیمیایی‌‌‌‌‌‌‌ها، الکترونیک و محصولات کشاورزی می‌شوند. برای ورود به بازار روسیه، شرکت‌ها باید با قوانین و مقررات مربوط به واردات و صادرات، نظام مالی و مالیاتی، حقوق کار، مجوزها و استانداردهای فنی آشنا باشند، همچنین داشتن شرکا و نمایندگان محلی قوی و ایجاد روابط کسب‌وکار موثر با طرف‌‌‌‌‌‌‌های محلی نیز برای موفقیت در تجارت با روسیه بسیار حائزاهمیت است. این کشور در سال2021 میلادی 492میلیارد دلار صادرات و 293میلیارد دلار واردات انجام داده‌است. این حجم صادرات با تبادل بیش از 4350نوع کالا و با همکاری 199کشور در سطح جهان انجام شده‌است. واردات این کشور نیز شامل بیش از 4380 نوع کالا است که از مبدا 219 کشور مختلف در جهان به روسیه واردشده‌است. عمده صادرات روسیه در سال2021 میلادی شامل نفت و مشتقات نفتی، گاز طبیعی، طلا و زغال‌سنگ می‌شود. واردات این کشور نیز عمدتا از قطعات رادیویی، دارو، قطعات پردازشی و حافظه‌‌‌‌‌‌‌ها و همچنین تانکر تشکیل شده‌است. میانگین وزنی تعرفه گمرکی در این کشور 4.17درصد است که بیش از 31درصد واردات این کشور در سال2021 میلادی از پرداخت این تعرفه معاف بوده‌است. اتاق بازرگانی روسیه نقش مهمی در تسهیل تجارت و توسعه اقتصادی کشور دارد. این نهاد اقتصادی، فرصت‌های تجاری را برای شرکت‌ها و کسب‌وکارها فراهم می‌کند. این سازمان همچنین اطلاعات بازار، راهنمایی‌های تجاری و حقوقی و خدمات تجاری متنوعی اعم از ترجمه، مشاوره بازرگانی و تسهیل در رفع مشکلات تجاری را ارائه می‌دهد. علاوه‌بر این، اتاق، همکاری‌های تجاری و اقتصادی بین روسیه و سایر کشورها را ترویج می‌دهد. این نهاد اقتصادی با سازمان‌ها و اتاق‌های بازرگانی دیگر کشورها همکاری کرده و توافق‌نامه‌های تجاری و اقتصادی را امضا می‌کند. این تعاملات تجاری و اقتصادی به توسعه روابط بین‌المللی، تبادل تجاری و سرمایه‌گذاری بین‌المللی کمک می‌کند.
از چین تا آمریکا
با توجه به موقعیت جغرافیایی و تنوع منابع طبیعی روسیه، ارتباطات تجاری این کشور با کشورهای مختلف دنیا بسیار متنوع و قابل‌اهمیت است.چین بزرگ‌ترین شریک تجاری روسیه محسوب می‌شود. دو کشور با هم مبادلات تجاری گسترده‌ای در زمینه صادرات مواد معدنی، محصولات کشاورزی و محصولات صنعتی دارند و چین برای روسیه، بازار مهمی برای صادرات محسوب می‌شود. بیش از 13درصد صادرات روسیه در سال2021 میلادی راهی جمهوری خلق چین شده و قریب به 25درصد واردات روسیه نیز از مبدا این کشور انجام گرفته‌است. علاوه‌بر این، روسیه با آلمان، ایالات‌متحده آمریکا، بلاروس و کره‌جنوبی نیز مبادلات تجاری قابل‌توجهی دارد. در سال2021 میلادی، آلمان به‌عنوان دیگر شریک بزرگ تجاری روسیه، 9درصد واردات و بیش از 6درصد از صادرات این کشور را به خود اختصاص داده‌است. ایالات‌متحده آمریکا نیز 3.61درصد صادرات و 5.85درصد واردات این کشور در همان سال‌را به خود اختصاص داده‌است. آمار و ارقام حاکی از تعامل بازرگانی کشور روسیه با غالب بازارهای تجاری در سطح جهان است. این گستردگی روابط تجاری به ایجاد اتاق‌های بازرگانی مشترک این کشور با سایر کشورهای جهان کمک‌کرده و متقابلا این اتاق‌های بازرگانی نیز نقش قابل‌ملاحظه‌ای در توسعه روابط بازرگانی روسیه داشته‌اند.
بیش از صد سال سابقه
در مارس1910، یک لایحه درخصوص تاسیس اتاق بازرگانی و صنایع در روسیه تهیه شد، اما در تاریخ 6 اکتبر 1917، مجلس موقت روسیه قانون اتاق بازرگانی و صنایع را تصویب کرد. این سند اهداف، وظایف و اختیارات اصلی اتاق بازرگانی و صنایع در روسیه را مشخص کرد. بعد از پایان جنگ داخلی روسیه و اتخاذ سیاست‌های اقتصادی جدید، در تاریخ 11نوامبر 1921، اتاق بازرگانی شمال‌غربی در پتروگراد تاسیس شد. در دسامبر1922، اتاق بازرگانی شرقی در جمهوری‌‌‌‌‌‌‌های سوسیالیستی بخارا و خوارزم فعالیت خود را آغاز کرد. در تاریخ 28 مه1932، شورای نخست‌وزیران اتحاد جماهیر شوروی، منشور اتحادیه اتاق‌های بازرگانی را تایید کرد. دفتر مرکزی این اتحادیه در مسکو قرار داشت. در سال1972، این نهاد اقتصادی به‌عنوان اتاق بازرگانی و صنایع اتحاد جماهیر شوروی شناخته شد. در سال1988، کنگره اتاق بازرگانی و صنایع اتحاد جماهیر شوروی اجازه افتتاح شعب منطقه‌ای و شهری را صادر کرد. در آن زمان، زیربنای شبکه اتاق بازرگانی و صنایع روسیه امروزی به‌وجود آمد، پس از آن، 19 اتاق بازرگانی و صنایع منطقه‌ای و چندین انجمن کارآفرینی در کنگره تاسیس اتاق بازرگانی و صنایع اتحادجماهیر شوروی در اکتبر 1991 شرکت کردند. پس از فروپاشی شوروی و در تاریخ 18 مارس1993، رئیس‌جمهوری روسیه فرمان اتاق بازرگانی و صنایع فدراسیون‌روسیه را امضا کرد. این فرمان بعدها به‌روز شده و در قانون‌اساسی فدراسیون‌روسیه به آن اشاره شده‌است.
مدل اوراسیایی
شیوه فعالیت اتاق‌های بازرگانی در کشور روسیه، مدل اوراسیایی است. یک اتاق با مدل اوراسیایی، یک سازمان غیردولتی غیرانتفاعی با عضویت داوطلبانه شرکت‌ها و کارآفرینان است که تحت‌قانون عمومی، برای حفاظت از منافع اعضای آن طراحی شده‌است و به ترویج و توسعه اقتصادی منطقه‌ای که در آن فعالیت می‌کند، می‌پردازد. اولین‌بار مدل اوراسیایی در آمریکای‌شمالی و کشور کانادا مورد‌استفاده قرارگرفت. بین این مدل و مدل قاره‌‌‌‌‌‌‌ای شباهت‌هایی در برخی ویژگی‌‌‌‌‌‌‌ها از جمله وظایفی که اتاق، تحت‌قانون عمومی بر عهده دارد، قلمرو فعالیت‌ها و نقش‌‌‌‌‌‌‌های واگذارشده توسط دولت، وجود دارد. از آنجا که اتاق‌های اوراسیایی فاقد نظارت دولتی هستند، این نوع اتاق‌ها با اتاق‌های آنگلوساکسون نیز شباهت دارند. کارکردهای اتاق‌ها در مدل اوراسیایی، مانند مدل‌های کانتیننتال و آسیایی بر اساس قانون تنظیم می‌شود. قانون کشوری، حوزه ارضی فعالیت آن را منطبق بر تقسیم‌بندی‌‌‌‌‌‌‌های استانی، منطقه‌ای و کشوری مشخص می‌کند و اتاق باید در یک ناحیه مشخص فعالیت خود را انجام دهد. به‌عبارت دیگر، در صورتی‌که کسب‌وکارها و کارآفرینان قصد تاسیس یک اتاق محلی را داشته باشند، باید از مقامات و اتاق ملی اجازه بگیرند تا محدوده عملکرد آنها مشخص باشد. این قانون، وظایف عمومی از جمله تایید گواهی مبدأ، داوری اختلافات بازرگانی و حل و فصل منازعات در دادگاه‌‌‌‌‌‌‌ها را بر عهده اتاق گذاشته که سبب ایجاد درآمد برای آنها نیز می‌شود. قانون اتاق، حق حمایت از منافع اعضای اتاق را برای این نهاد تضمین کرده است اما دولت الزامی برای گرفتن نظرات اتاق در مورد پیش‌‌‌‌‌‌‌نویس قوانین و مقررات ندارد. علاوه‌بر این، در مدل اوراسیایی، دولت از نام اتاق حمایت می‌کند و کسی حق استفاده از نام اتاق یا ترکیبی شامل این نام را ندارد.
عضویت و ساختار
از نظر شیوه عضویت، مدل اوراسیایی نزدیک به مدل آنگلوساکسون است، چراکه برخلاف مدل آسیایی که در آن عضویت برای برخی از گروه‌های شرکتی الزامی است، عضویت در اتاق‌های اوراسیایی داوطلبانه است. این شیوه عضویت داوطلبانه تا حدودی موجب استقلال مالی از دولت می‌شود، اما از آنجا که معمولا حق‌عضویت بین 5 تا 10درصد درآمدهای اتاق را تشکیل می‌دهد، عمده منابع مالی این نهاد از راه امور خدماتی که برای دولت انجام می‌دهد، تامین می‌شود. علاوه‌بر این، اتاق‌های بازرگانی اوراسیایی در برخی فعالیت‌ها و برنامه‌های بازرگانی شرکت می‌کنند که آنها را در پوشش کمبود بودجه، توانمند می‌سازد. این استقلال مالی سبب می‌شود اتاق خدمات مستمر و به‌‌‌‌‌‌‌روزی به اعضا ارائه دهد. در اتاق بازرگانی روسیه، تصمیم در مورد موافقت با ایجاد اتاق بازرگانی و صنعت و پذیرش آن به‌عنوان عضو و همچنین در مورد اخراج یک سازمان عضو، توسط هیات‌مدیره اتاق و بر اساس توصیه کمیسیون عضویت در RF CCI اتخاذ می‌شود. ترکیب این کمیسیون عضویت نیز توسط هیات‌مدیره اتاق چیده می‌شود. هیات‌مدیره شامل رئیس و پنج معاون وی است که مسوولیت تعیین خط‌مشی اتاق و اتخاذ تصمیمات کلیدی را بر عهده دارند. در حال‌حاضر اتاق بازرگانی و صنعت فدراسیون‌روسیه شامل بیش از 170اتاق بازرگانی و صنعت منطقه‌ای، حدود 200 انجمن تجاری در سطح فدرال و بیش از 250 انجمن منطقه‌ای کارآفرینی و انجمن‌های منطقه‌ای مشابه است که نماینده بخش‌های کلیدی اقتصاد در روسیه هستند. علاوه‌بر این، بیش از 70شرکت بزرگ در بخش‌های کلیدی و مختلف اقتصاد این کشور و حدود 40هزار شرکت و سازمان دولتی و خصوصی به عضویت این اتاق بازرگانی درآمده‌اند. بیش از 30کمیته در اتاق بازرگانی و صنعت فدراسیون‌روسیه مسوول رشته‌‌‌‌‌‌‌ها و بخش‌های مختلف فعالیت‌ها و صنایع تجاری در این کشور است. حدود 800کمیته، کمیسیون، شورا و سایر واحدهای غیردولتی نیز توسط اتاق‌های منطقه‌ای ایجاد شده‌است تا به اعضا خدمت‌رسانی کنند.
کارکردها و عملکرد
اتاق بازرگانی و صنعت روسیه به‌عنوان صدای تجارت و صنعت در روسیه، نماینده کسب‌وکارهای مختلف در تعامل با دولت و سایر نهادها است. این اتاق در تلاش است تا نیازها و مشکلات کسب‌وکارها را شناسایی کرده و در تدوین سیاست‌ها و قوانین مربوطه مشارکت داشته‌باشد. این اتاق، خدمات متنوعی را به کسب‌وکارها ارائه می‌دهد. این خدمات شامل مشاوره تجاری، راهنمایی در امور حقوقی و مالی، تسهیل در امور ویزا و مجوزها، سازماندهی نمایشگاه‌ها و کنفرانس‌‌‌‌‌‌‌های تجاری می‌شود. اتاق بازرگانی و صنعت روسیه در تسهیل تجارت و سرمایه‌گذاری در داخل و خارج از کشور نیز نقش بسزایی دارد. این اتاق با برقراری ارتباطات تجاری، بر‌‌گزاری نشست‌‌‌‌‌‌‌ها و همایش‌های تجاری و تشکیل نمایشگاه‌های بین‌المللی به تقویت روابط تجاری و سرمایه‌گذاری در روسیه کمک می‌کند. این نهاد اقتصادی، به‌عنوان یک مرجع اطلاعاتی، اطلاعات مربوط به بازارها، قوانین، مقررات، آمارها و دیگر اطلاعات مرتبط با تجارت و صنعت را فراهم می‌کند. این اطلاعات به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا تصمیمات بهتری درباره ورود به بازارهای جدید، توسعه کسب‌وکار و استراتژی‌های بازاریابی بگیرند. مجموعه کارکردهای اتاق بازرگانی و صنعت روسیه به تقویت تجارت و رشد اقتصادی در روسیه منجر می‌شود. این اتاق با فعالیت‌های خود در زمینه نمایندگی کسب‌وکارها، ارائه خدمات پشتیبانی، تسهیل تجارت و سرمایه‌گذاری، فراهم‌کردن اطلاعات تجاری و ارتباطات بین‌المللی، به توسعه صنعت و تجارت در روسیه کمک می‌کند و در ایجاد محیط کسب‌وکار امن و پایدار سهم قابل‌توجهی دارد. اتاق بازرگانی و صنعت فدراسیون‌روسیه، با عضویت در اتاق بازرگانی بین‌المللی، فدراسیون اتاق‌های جهان، یوروچمبر و سایر سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای، نقش مهمی در تقویت ارتباطات بین‌المللی با سایر اتاق‌ها و انجمن‌های تجاری در سراسر جهان دارد. این اتاق با برقراری ارتباطات و امضای توافق‌نامه‌های همکاری، فرصت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری را برای کسب‌وکارهای روسی و خارجی فراهم می‌کند.
زندگی‌نامه رئیس اتاق
کاترین سرگئی نیکولاویچ، متولد 2 اکتبر 1954 در استان مسکو و رئیس اتاق بازرگانی فدراسیون‌روسیه است. وی فارغ‌‌‌‌‌‌‌التحصیل موسسه خودرو و راه و ترابری مسکو و مدرسه کسب‌وکار بین‌المللی MGIMO وزارت امورخارجه روسیه است. او در ایجاد و توسعه اتاق بازرگانی و صنعت روسیه که کنگره تاسیس آن در تاریخ 19 اکتبر 1991 برگزار شد، نقش فعالی داشت. نیکولاویچ در سال‌های 1991 تا 1992 به‌عنوان رئیس هیات‌مدیره و در سال‌های 1992 تا 2011 به‌عنوان معاون رئیس و عضو هیات‌مدیره اتاق بازرگانی و صنعت روسیه فعالیت داشت. وی از مارس 2011، ریاست اتاق بازرگانی و صنعت فدراسیون‌روسیه را برعهده دارد. علاوه‌بر این، نیکولاویچ رئیس هیات‌مدیره شرکت بازرگانی Expocentre و نماینده اتاق بازرگانی و صنعت روسیه در انجمن‌های عمومی کارآفرینان است. وی همچنین عضو شورای عمومی توسعه کسب‌وکارهای کوچک و متوسط مجلس فدراسیون‌روسیه است. کاتیرین، همزمان وظایف مربوط به فعالیت‌های بین‌المللی اتاق بازرگانی و صنعت روسیه را انجام می‌دهد و به‌عنوان رئیس بخش روسی شورای تجاری بریکس و رئیس بخش ملی شورای تجاری سازمان همکاری شانگهای به توسعه فعالیت‌های بین‌المللی اتاق بازرگانی روسیه می‌پردازد.
