در همایش توسعه پایدار تجارت ایران و عراق در افق ۲۰۲۵ مطرح شد
آمادگی برای فتح بازار عراق
کشور عراق در ۲۰سال گذشته رابطه بسیار نزدیکی با ایران در حوزه‌های سیاسی، امنیتی، فرهنگی و اقتصادی داشتهاست. تبلور این رابطه مطلوب را می‌توان در میزان مبادلات تجاری دو کشور جست‌وجو کرد.
در سال‌های گذشته عراق یکی از شرکای تجاری مهم ایران محسوب می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده‌‌‌‌‌‌است. در سال۱۴۰۱ حجم صادرات ایران به این کشور بیش از ۱۰میلیارد دلار بوده که چیزی در حدود ۲۰درصد از حجم صادرات ایران است. همچنین در ۵ ماهه ابتدای امسال میزان صادرات ایران به این کشور معادل ۵/ ۳میلیارد دلار محاسبه‌‌‌‌‌‌شده که رشد ۵/ ۱۸درصدی را نسبت به مدت مشابه سال‌‌‌‌‌‌گذشته نشان می‌دهد.
این رشد صادرات در حالی صورت‌‌‌‌‌‌گرفته که در همین مدت صادرات ایران به سایر کشورها کاهش قابل‌توجهی داشتهاست، بنابراین این آمارها به روشنی نشان‌دهنده اهمیت استراتژیک کشور عراق در نقشه تجارت ایران است.
با این حال چالش‌هایی در رابطه تجاری میان ایران و عراق نیز وجود دارد. یکی از مهم‌ترین مسائل در رابطه با تجارت دو کشور آن است که گرچه عراق یکی از مهم‌ترین بازارها برای ایران است، اما حجم واردات ۲۶۳میلیون دلاری ایران از عراق نشان می‌دهد که تاکنون منافع مشترک میان ایران و عراق ایجاد نشده‌است. عمده کشورهایی که تجارت بالایی با عراق دارند تلاش دارند تا با واردات کالا، انگیزه این کشور را برای تجارت افزایش دهند.
در همین رابطه در این همایش سخنرانان بر اهمیت نهادسازی و ایجاد بانک مشترک برای تسهیل تجارت تاکید کردند. همچنین توسعه پروژه‌های مشترک خصوصا در بخش مواد غذایی از دیگر مواردی است که سخنرانان بر لزوم آن توافق داشتند. علاوه‌بر این، مسوولان اتاق ایران و عراق اعتقاد دارند در صورتی‌که موانع صادراتی به عراق از میان برداشته شود، حجم تجارت ایران و عراق می‌تواند به ۳۰میلیارد دلار افزایش پیدا کند.
اهمیت نهادسازی
یکی از سخنرانان این همایش مدیرکل دفتر غرب آسیا سازمان توسعه‌تجارت، فرزاد پیلتن بود که در صحبت‌های خود به اهمیت استراتژیک تجارت با عراق اشاره و تاکید کرد برای توسعه‌تجارت با این کشور در بلندمدت باید نهادسازی را در دستور کار قرار داد. او در همین رابطه گفت: «عراق شریک اول گروه تجاری ما در جهان و شریک اول ما در حوزه برق آسیا است.»
مدیرکل دفتر غرب آسیا سازمان توسعه‌تجارت افزود: «هر هفته یک رویداد در ایران در ارتباط با عراق درخصوص اعزام هیات‌تجاری و بر‌‌گزاری همایش‌ها و نمایشگاه‌ها توسط بخش‌های خصوصی و دولتی برگزار می‌شود که این موضوع ناشی از اهمیت تجارت با عراق است.»
پیلتن همچنین گفت: «ما ۵ نقطه مرزی با عراق داریم و تجاری که مسلط به زبان عربی هستند که در تجارت با عراق نسبت به ترکیه برای ما مزیت به‌شمار می‌رود.»
او افزود: «تجارت پایدار با عراق و برقراری موازنه تجاری با عراق از سمت دولت نیز دارای اهمیت است، پس این موضوع در دستور کار است و در برنامه‌‌‌‌‌‌ها این دو هدف وجود دارند. دولت تلاش می‌کند تا به این هدف دست‌یابیم.»
این مقام مسوول با اشاره به هدف‌گذاری برای رسیدن به تجارت ۲۰میلیارد دلاری به عراق گفت: «آنچه در سازمان توسعه‌تجارت برای رسیدن به این هدف در دستور کار قرارگرفته، نهادسازی است. ما تصمیم گرفتیم در دولت جدید با مشارکت بخش‌خصوصی اقدام به تاسیس نهادهای جدید کنیم از جمله تشکیل مراکز تجاری که این امر می‌تواند به اندازه چند رایزن تجاری در خدمت تجار باشند. همچنین ما به تقویت شرکت‌های مدیریت صادرات تاکید داریم و شرکت‌های بخش‌خصوصی را در این زمینه شناسایی کرده‌‌‌‌‌‌ایم.»
او افزود: «تولید مشترک هم به پایداری تجارت ایران و عراق کمک می‌کند لذا مناقصه‌‌‌‌‌‌های کشور عراق را از طریق رایزن بازرگانی دریافت و منعکس می‌کنیم و دولت هم حمایت می‌کند که به تولید مشترک برسیم.»
مدیرکل دفتر غرب آسیا سازمان توسعه‌تجارت گفت: «ایجاد نهادهای مشترک از جمله ایجاد بانک مشترک، ایجاد منطقه آزاد مشترک و ایجاد شرکت حمل‌ونقل مشترک برای توسعه‌پایدار در دستور کار قرار دارد و امیدواریم که این موضوعات به توسعه‌تجارت کمک کند.»
عزم ملی لازمه توسعه‌تجارت با عراق
رئیس اتاق مشترک ایران و عراق، یحیی آل‌اسحاق، سخنران دیگر این همایش بود. او در سخنان خود به توسعه بازار عراق در سال‌های آتی اشاره و تاکید کرد برای این منظور باید برنامهریزی در دستور کار قرار گیرد. آل‌اسحاق در همین رابطه گفت: «روابط تجاری ایران و عراق در کوتاه و بلندمدت یک رابطه استراتژیک است و حجم معاملات تجاری ایران و عراق می‌تواند به ۲۰میلیارد دلار برسد و بعضا گفته می‌شود امکان افزایش آن تا ۳۰میلیارد دلار وجود دارد، ضمن اینکه این حرف شعار نبوده و کاملا دست‌یافتنی است.»
رئیس اتاق مشترک ایران و عراق با بیان اینکه فعالان اقتصادی، صاحبان خدمات و صنایع ما می‌توانند بهترین استفاده را از تجارت با عراق کسب کنند، افزود: «ما فرصت صادرات به کشورهای CIS را در گذشته داشتیم اما آن را از دست دادیم، بنابراین نباید این فرصت تجاری را در رابطه با عراق نیز از دست بدهیم.»
او با تاکید بر اینکه بازار عراق تا ۱۵سال‌دیگر از بهترین فرصت صادراتی برخوردار است، گفت: «اما این فرصت‌ها دست‌یافتنی است. البته باید این نکته را درنظر گرفت که رقبای سرسختی داریم که با امن‌شدن عراق به‌دنبال آن هستند تا این مزیت را از ما بگیرند، لذا بهره‌مندی از این بازارها سخت است و بنابراین برای حضور در این بازار وسیع باید متناسب با واقعیت‌ها عمل کنیم زیرا در غیر‌این‌صورت آن را از دست خواهیم داد.»
آل‌اسحاق افزود: «برای موفقیت در بازار عراق ۳شرط شناخت واقعی، روحیه و عزم و انجام اقدامات حرفهای نیاز است. لازم است که واقعیت‌های بازار عراق را نسبت به وضعیت خودمان بشناسیم و اگر آن را به‌روز نکنیم؛ در واقع به نتیجه‌ای نخواهیم رسید.
همچنین بیش از ۵۰درصد از موفقیت در بازار بستگی به عزم و اراده فعالان اقتصادی دارد و قطعا با نداشتن عزم کافی نمی‌توان وارد این بازار شد.»
رئیس اتاق مشترک ایران و عراق با بیان اینکه بازار عراق سنگلاخ است و برای توسعه‌تجارت با این کشور نیازمند عزم جدی هستیم، گفت: «سال گذشته با وجود تمام مشکلات ۱۱میلیارد دلار صادرات به عراق داشتیم، بنابراین عده‌ای که بتوانند الزامات را فراهم کنند در این بازار موفق خواهند بود. بهره‌مندی از بازار عراق مانند هر بازار دیگری نیازمند اقدامات حرفهای است و لازم است سازمان‌ها و نهادها کارهای مرتبط با خودشان را برای توسعه‌تجارت با این کشور فراهم کنند.»
آل‌اسحاق افزود: «بنابراین برای رسیدن به موفقیت و توسعه‌تجارت با عراق هم فعالان اقتصادی و هم بخش‌های دولتی باید اقدامات متناسبی انجام دهند، ضمن اینکه فعالان بخش‌خصوصی باید ریسک این بازار و بازارهای تجاری را بپذیرند.»
اهمیت متعادل‌شدن تراز تجاری
دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق، جهانبخش سنجابی‌شیرازی سخنران دیگر همایش راهکارهای توسعه‌تجارت پایدار ایران و عراق در افق ۲۰۲۵ بود. سنجابی‌شیرازی در صحبت‌های خود به اهمیت تعادل در تراز تجاری با عراق تاکید کرد و گفت: «در همایش امروز می‌خواهیم آینده روابط تجاری ایران و عراق را در افق ۲۰۲۵ بسنجیم و جایگاه خودمان را در این بازار پیش‌بینی کنیم. در حال‌حاضر تراز تجاری ما با عراق ۱۰میلیارد دلار است که ۹۵درصد آن به نفع ما است اما لازم است پیش‌بینی کنیم که با توجه به اتفاقات و رویدادها و اقدامات، وضعیت تجاری ما با عراق چگونه است.»
دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق با اشاره به اهمیت تجارت ایران و عراق گفت: «ما در این بازار لازم است خودمان را حفظ کنیم و لازم است با آینده‌نگری و برنامهریزی پیش‌بینی‌های لازم برای حضور در این بازار را با توجه به رقبا داشته باشیم.»
سنجابی‌شیرازی افزود: «از هر ۵ دلار صادرات ما یک دلار آن مربوط به صادرات به عراق است، بنابراین اگر پیش‌بینی‌های لازم و آینده‌نگری برای آینده تجارت با عراق را نداشته باشیم و این بازار را از دست بدهیم؛ یعنی ۲۰درصد تجارت را از دست می‌دهیم. در تجارت پیش‌روی ایران و عراق ما باید آینده‌نگری کنیم که آیا همگرایی فعلی را خواهیم‌داشت و آیا مجموعه محیط خاورمیانه به سمت امنیت می‌رود.»
دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق همچنین گفت: «ما در نهایت دو سناریو برای تجارت با عراق در سال۲۰۲۵ داریم و باید مفروض ذهنی ما به سمت سناریوی تجارت طلایی پیش‌رود و برای این کار لازم است تراز تجاری را بالانس کنیم و به سمت تجارت ترجیحی پیش‌برویم.»
او افزود: «در کوتاه‌مدت تجارت ما با عراق خوب خواهد بود و حتی تا سال۲۰۲۵ ایده‌آل است اما در بلندمدت با توجه به شرایط، وجود رقبا و سایر مسائل و کنش‌گری عراقی‌ها تجارت ما با عراق سخت خواهد بود و لازم است برای حفظ بازار آینده بازار عراق برنامهریزی و آینده‌نگری داشته باشیم. اگر همین دست‌فرمان را در بازار عراق داشته باشیم نباید امیدوار به توسعه‌تجارت با عراق باشیم.»
