بخش خصوصی راه‌های گذار از خشکسالی را ارائه داد
کلید عبور از دهه بحرانی آب
وضعیتی که امروزه از آن با عنوان، بحران آب یا ناترازی بین منابع و مصارف یاد می‌شود، نیازمند تجدیدنظر اساسی در سیاست‌های مدیریت آب کشور است، چراکه بحران اصلی و عمده آب، مربوط به پیامدهای منفی خاموش و غیرمستقیم خشکی و کمآبی در میان‌مدت و بلندمدت است؛ نه الزاما نتایج مستقیم، همچون نزاع‌‌‌‌‌‌های محلی کوتاه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مدت ناشی از عدم‌‌‌‌‌‌تعادل عرضه و تقاضای آن. از سوی دیگر مساله، مدیریت آب، چالش سخت و به‌‌‌‌‌‌شدت پیچیده‌‌‌‌‌‌ای است؛ چون آب به‌‌‌‌‌‌نوعی حق اساسی، منبع طبیعی، دارایی و ثروت فردی و نهاده اساسی در تمام فعالیت‌‌‌‌‌‌های اقتصادی و گاه منبع تخریب و نابودی است. مدیریت منابع آب با این مشخصه‌‌‌‌‌‌های چندگانه و گاه متضاد، چالش‌های ناخوشایندی را به‌وجود می‌آورد که به عدم‌‌‌‌‌‌توافق متخصصان و سیاستگذاران حوزه آب درخصوص بهترین روش مدیریت، حفاظت و توزیع آن منجر می‌شود، بنابراین توجه به این نکته ضروری است که بحرانی که در طول چند دهه ایجاد شده‌است؛ به همین دلیل هم در چندماه یا یک‌سال قابل‌رفع نیست. مدیریت بحران آب در کشور نیازمند اقدامات جامع و همگانی همه نهادهای دولتی و جوامع محلی است.
رفع بحران آب نیازمند نگاه فرابخشی به آب و نگاه ویژه حمایتی دولت است؛ وگرنه همه راهحلها در تعارض و تضاد اهداف بین بخش‌های اقتصادی و لابه‌‌‌‌‌‌لای قوانین متناقض مرتبط با آب و توسعه در کشور بی‌‌‌‌‌‌اثر خواهد شد. بخش‌خصوصی نیز که بارها درخصوص معضل کمآبی و خشکسالی هشدارهایی به سیستم حکمرانی داده بود، پیشنهادهایی ارائه کرده‌است. اتاق ایران در این پیشنهادها، سعی کرده که مسائل محیط‌زیستی و آب را در اولویت‌های خود قرار دهد. همچنین اتاق بازرگانی ایران با مطالعات گسترده و ایجاد مرکز ملی مطالعات راهبردی آب آمادگی خود را برای هرگونه اقدامی در این‌خصوص اعلام کرد.
اهمیت تعامل بخش‌های متفاوت کشور
در «همایش روز ملی آب» که در اتاق بازرگانی ایران برگزار شد، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران با اشاره به معضل آب گفت: پیشنهاد می‌شود با به‌کارگیری ظرفیت‌های علمی کشور، نخبگان و به‌خصوص بخش‌خصوصی و ذی‌نفعان و بهره‌‌‌‌‌‌برداران و با مشارکت نمایندگان قوای سه‌گانه، نقشه‌راه و الگوی برون‌رفت از بحران آب تهیه کنیم. حسین سلاحورزی اظهار کرد: پس از عضویت ایران در شورای جهانی آب، مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران در راستای مسوولیت اجتماعی و آگاهی اذهان عمومی در مورد مساله آب، ابتکار پایه‌‌‌‌‌‌گذاری مراسم سالانه روز ملی آب را ارائه کرد.
نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران اظهار کرد: بر‌‌گزاری این همایش، فرصت خوبی است برای هم‌‌‌‌‌‌صدایی و هم دلی دست‌‌‌‌‌‌اندرکاران، نخبگان، مسوولان، فرهیختگان، هنرمندان و دلسوزان تا هم مروری مشترک باشد به آنچه در سال‌قبل رخ داده و هم فضایی باشد برای بیان مسائل و دیدگاه‌‌‌‌‌‌ها. سلاحورزی بیان کرد: این روز می‌تواند نقطه‌ای برای اتحاد همه اقشار کشور و سازمان‌ها و نهادها به‌منظور تقدیر از اقدمات انجام‌گرفته توسط دستگاه‌های بخش‌خصوصی و دولتی و بیان اقدامات و راهحلها در جهت برون‌رفت از بحران آب کشور باشد.
او همچنین توضیح داد: مطابق روال هر سال‌شعار این روز برگرفته از شعار سازمان ملل‌متحد در روز جهانی آب و با نگاه به مسائل آب کشور تهیه شده‌است، سازمان ملل‌متحد بر شتاب جوامع در ایجاد تغییر، افزایش تلاش‌ها برای حل مسائل مربوط به آب تاکید می‌کند.
این سازمان با توجه به تاثیرپذیری همه افراد و جوامع از مسائل مربوط به آب، آن را برای ایجاد تغییر دعوت می‌کند. وی افزود: وضعیت منابع آب زیرزمینی، فرونشست زمین، شرایط زیستمحیطی، خشکشدن دریاچه‌‌‌‌‌‌ها و رودخانه‌‌‌‌‌‌ها، تهدیدات مربوط به ریزگردها، تهدید کسب‌وکارهای وابسته به آب و کشاورزی، بروز تعارضات اجتماعی و در نهایت تهدید پایداری سرزمین همه حاکی از لزوم تغییر رویکردها و پایان‌دادن به تصورات، تصمیمات و اقدامات متوهمانه و فراتر از ظرفیت اکوسیستمی این سرزمین است. نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران تصریح کرد: شرایط موجود و پافشاری بر ادامه این روند حاکی از آن است که متخصصان و روشنفکران نتوانسته‌اند پنجره گفت‌‌‌‌‌‌وگو و تعامل را میان جامعه روشنفکری و همچنین بین جامعه روشنفکری از یک‌سو و حاکمیت از سوی دیگر بگشایند. سلاحورزی افزود: نهاد‌‌‌‌‌‌سازی و همکاری جامعه روشنفکری با اتخاذ تدابیری برای گشودن باب گفت‌‌‌‌‌‌وگو با اصحاب‌قدرت می‌تواند در نقش‌آفرینی جامعه روشنفکری جامعه ایران کارساز باشد.
این عضو هیات ریسه اتاق ایران بیان کرد: ما در این رویداد همه مشاغل، سازمان‌ها و نهادها را به گشودن باب گفت‌‌‌‌‌‌وگو و تسریع در ایجاد تغییر در الگوی مصرف آب در زندگی روزمره و کسب‌وکار خود دعوت می‌کنیم و روشنفکران فرزانه ایران را به اجرای رسالت مهم خود در تاثیرگذاری بر جامعه و نوزایی فرهنگی و پالایش فرهنگی دعوت می‌کنیم و از همه مهم‌تر به‌منظور احیای مدیریت آب کشور تصمیم‌‌‌‌‌‌سازان، برنامه‌‌‌‌‌‌ریزان و دولتمردان به تغییر در رویکرد و به‌کارگیری راهکارهای مدبرانه و موثر و ایجاد اجماع و جریان‌سازی در سطوح مختلف دعوت می‌کنیم.
نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران توضیح داد: همچنین پیشنهاد می‌شود با به‌کارگیری ظرفیت‌های علمی کشور، نخبگان و به‌خصوص بخش‌خصوصی و ذی‌نفعان و بهره‌‌‌‌‌‌برداران و همچنین با مشارکت نمایندگان قوای سه‌گانه نقشه‌راه و الگوی برون‌رفت از بحران موجود تهیه کنیم، ضروری است این برنامه با قبول مسوولیت و تفکیک مسوولیت نهادها و بخش‌های مختلف به‌سرعت اجرایی و اقدمات مربوط به آن پیگیری شود.
دهه ریاضت آبی در کشور
وی افزود: با توجه به ابر چالش آب، دهه آینده دهه ریاضت آبی در کشور است و نیازمند تعامل بخش‌های دولتی، خصوصی و همه اجزای کشور برای ایجاد تغییر در این بخش است، در راستای ایجاد تغییر، برنامه هفتم توسعه نیز برای حل مساله آب، فرصتی مغتنم است که امیدواریم از آن استفاده موثری شود.
سلاحورزی بیان‌کرد: همچنین امیدواریم پیشنهادات اتاق ایران در برنامه هفتم توسعه اقتصادی به‌دقت مورد‌توجه قرار گیرد، در این پیشنهادات توجه شده‌است که موضوع آب و محیط‌زیست از اولویت‌های برنامه هفتم توسعه کشور درنظر گرفته شد.
وی افزود: اتاق بازرگانی با مطالعات گسترده و ایجاد مرکز ملی مطالعات راهبردی آب آمادگی خود را برای هرگونه اقدامی در این‌خصوص اعلام می‌کند. وی افزود: با توجه به ابر چالش آب، دهه آینده دهه ریاضت آبی در کشور است و نیازمند تعامل بخش‌های دولتی، خصوصی و همه اجزای کشور برای ایجاد تغییر در این بخش است. در راستای ایجاد تغییر، برنامه هفتم توسعه نیز برای حل مساله آب، فرصتی مغتنم است که امیدواریم از آن استفاده موثری شود.
محمد شریعتمدار، رئیس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران درباره رویداد روز ملی آب گفت: از سال۱۳۹۴ پس از عضویت اتاق ایران در شورای جهانی آب و به پیروی از مراسم روز جهانی آب توسط سازمان‌ملل به ابتکار اتاق ایران برگزار شد. هدف از بر‌‌گزاری این مراسم علاوه‌بر قدردانی از تلاش‌‌‌‌‌‌گران عرصه آب کشور، کوشش برای هشدار به جامعه، مدیران، سیاستگذاران و تصمیم‌گیران و به عموم مردم است، زیرا آب در این سرزمین همواره مورد‌توجه بوده‌است. نیاکان ما در مواجهه با خشکسالی‌‌‌‌‌‌های سخت و طاقت‌‌‌‌‌‌فرسا قرار داشتند، ولی همواره با تعقل و مشارکت منابع آب را در کشور مدیریت کردند. ایرانیان کهن مبدع روش‌های تنظیم، تحویل، انتقال و توزیع آب و سازه‌‌‌‌‌‌های سازگار با طبیعت مانند قنات یا آب‌‌‌‌‌‌انبارها بودند. او ادامه داد: اتاق ایران از اواخر دهه ۷۰ با تشکیل کمیسیون کشاورزی در زمینه کشاورزی فعال شد. سپس در جریان اصلاح قانون فضای کسب‌وکار و در اجرای بند الف تبصره‌ماده‌یک قانون بهبود فضای کسب‌وکار که در اسفند ماه سال۱۳۹۰ به تصویب مجلس شورای‌اسلامی رسید، اتاق ایران موظف شد وظایف ناشی از بند د ماده۹۱ قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون‌اساسی در حیطه کشاورزی، آب، منابع طبیعی، صنایع غذایی را در اولویت برنامه‌های خود قرار دهد و به این ترتیب با تشکیل «مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب» فعالیت‌‌‌‌‌‌های خود در زمینه آب و کشاورزی را گسترش داد.
شریعتمدار گفت: این مرکز توانسته با ایجاد چارچوب فکری و اجرایی مبنی‌بر تعامل، همفکری و همکاری و با شناسایی ذی‌نفعان، صاحب‌نظران، خبرگان غیردولتی و دانشگاهی و ایجاد فضای مشارکت فعال آنها در کنار کارشناسان دولتی در رایزنی‌‌‌‌‌‌ها و با بهره‌‌‌‌‌‌گیری از تجارب خارجی در صحنه آب، کشاورزی و زیستمحیطی کشور اقدامات راهبردی موثری به انجام برساند. رئیس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران در ادامه این نشست درباره فعالیت‌‌‌‌‌‌های مرتبط با آب مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب ایران گفت که عبارتند از: ارسال گزارش مبسوطی از آثار تصمیمات دولت وقت در طرح توسعه کشاورزی فدک و ابراز نگرانی از اثرات واگذاری اراضی بر امنیت آبی به دفتر مقام رهبری و روسای سه قوا در سال۱۳۹۰ و در نتیجه توقف طرح؛ بررسی آثار اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی افت سطح آب زیرزمینی دشت‌‌‌‌‌‌های ممنوعه و بحرانی و اثرات آن بر فضای کسب‌وکار فعالان کشاورزی؛ برآورد ارزش اقتصادی آب از دست‌‌‌‌‌‌رفته ناشی از ضایعات محصولات کشاورزی (زراعی و باغی‌آبی) ؛ از مرحله برداشت تا قبل از مصرف (براساس محاسبات انجام‌شده مقدار آب تلف شده ناشی از ضایعات محصولات کشاورزی به میزان ۳/ ۹میلیارد متر‌مکعب معادل حدود ۴۵درصد حجم ذخیره‌شده آب سدها در سال‌آبی ۹۳-۱۳۹۲ بوده و زیان اقتصادی آب هدر رفته ناشی از این ضایعات ۱/ ۹۲۲۹۷میلیارد‌ریال است.)
او ادامه داد: شناسایی روش‌های مناسب مشارکت بخش‌خصوصی در حفاظت از منابع، تامین، تولید و مصرف آب و تهیه نقشه رویکردهای استراتژیک توسعه مشارکت بخش‌خصوصی در فعالیت‌‌‌‌‌‌های بخش آب و آسیب‌‌‌‌‌‌شناسی طرح احیا و تعادل‌‌‌‌‌‌بخشی و تدوین نقشه‌راه و سند راهبردی احیا و تعادل‌‌‌‌‌‌بخشی آب‌های زیرزمینی از فعالیت‌‌‌‌‌‌های این مرکز است.
تدوین نقشه‌راه حکمرانی خوب آب در کشور، تدوین طرح تشکیل مرکز ملی خشکسالی در ایران با عاملیت مردم و حمایت دولت از فعالیت‌‌‌‌‌‌های مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران است. او ادامه داد: از دیگر اقدامات موثر این مرکز، تفاهم‌نامه سند ارتقای بهره‌‌‌‌‌‌وری آب کشاورزی است که ابتدا به‌صورت دوجانبه بین اتاق ایران و وزارت جهادکشاورزی در سال۱۳۹۷، در حاشیه دومین کنفرانس دوسالانه اقتصاد آب و سپس در سال۱۴۰۰ با پیوستن وزارت نیرو به‌صورت سه‌جانبه منعقد شد. مطابق این تفاهم‌نامه درنظر است مصرف آب کشاورزی طی ۱۰ سال‌بین ۲۰ تا ۲۵درصد کاهش یابد. مقدمات انجام این طرح آماده شده‌است.
شریعتمدار تاکید کرد: ما شاهد کاهش قابل‌توجه رواناب‌‌‌‌‌‌های سطحی و افت مداوم تراز آب‌های زیرزمینی در کشور، بروز پدیده فرونشست زمین، خشکشدن تالاب‌‌‌‌‌‌ها و دریاچه‌‌‌‌‌‌ها، بروز پدیده ریزگردها و تهدید پایداری سرزمینمان هستیم. موارد مذکور توام با افزایش جمعیت و تغییر اقلیم، آب را به ابرچالش کشور تبدیل کرده است. او تصریح کرد: به باور بسیاری از متخصصان، فرصت برای عبور از این ابرچالش بسیار کم است و درصورت عدم‌استفاده از فرصت‌های موجود، مواجهه با این ابرچالش پیچیده‌‌‌‌‌‌تر و پرهزینه‌‌‌‌‌‌تر خواهد شد. ما بر این باوریم که فرصت طلایی ما برای مهار این ابرچالش، فقط یک دوره ۱۰ساله «ریاضت آبی» است و در صورتی‌که از این فرصت استفاده نکنیم پایداری این سرزمین به‌خطر خواهد افتاد. انجام این ریاضت بدون «مشارکت همگانی» میسر نیست. به‌‌‌‌‌‌گفته شریعتمدار همه ارکان جامعه اعم از سیاستگذاران، تصمیم‌گیران، اصحاب رسانه، تشکل‌های مدنی و مهم‌تر از همه بهره‌‌‌‌‌‌برداران باید در این مسیر مشارکت کنند. برای انجام این «ریاضت آبی» و جهت رسیدن به «مشارکت همگانی» نیاز به تغییر در رویکردها و پذیرش لزوم مشارکت ذی‌نفعان و بهره‌‌‌‌‌‌برداران توسط سیاستگذاران و تصمیم‌‌‌‌‌‌سازان است و ضروری است که این تغییرات با شتاب همراه باشد.
