«دنیای‌اقتصاد» به بررسی نقش کمیسیون‌ها در پیشبرد اهداف بخشخصوصی پرداخت
کاتالیزورهای اتاق بازرگانی
توسعه بخشخصوصی و نقش آن در رونق اقتصادی کشورها اهمیت زیادی دارد و بخش‌اعظم اقتصاد کشورهای توسعه‌یافته بیشتر متکی به بنگاه‌های کوچک و متوسط در اختیار بخشخصوصی است، چراکه این بخش ضمن داشتن انعطاف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پذیری بیشتر می‌تواند با ایجاد مشاغل باکیفیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر و با آموزش و تقویت مهارت‌ها، ارتقای پیشرفت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های فناوری، ارائه راه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌حل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های جدید و نوآورانه، سرمایه‌گذاری و... امکان افزایش بهره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وری را فراهم کند، اما بخشخصوصی چگونه می‌تواند به پیشبرد اقتصاد کشور کمک کند؟ اتاق بازرگانی با بهره‌گیری از کمیسیون‌های تخصصی که هرکدام در یک بخش خاص از تخصص و مهارت کافی برخوردار هستند، می‌تواند نظرات خود درباره آیین‌نامه‌‌‌‌‌‌ها، قوانین و به‌طور کلی تصمیم‌گیری‌های اقتصادی را بیان کند و از آنجایی‌که اعضای کمیسیون‌ها همگی، فعالان اقتصادی هستند که بدون هیچ‌گونه واسطه با مسائل کشور مواجه می‌شوند، معمولا رهنمودهای درستی می‌دهند. بخشخصوصی با توسعه نوآوری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در قالب یک بازیگر کلیدی نقش مهمی در اقتصاد ایفا کرده و به‌عنوان موتور محرک رشد اقتصادی عمل می‌کند. با کارآفرینی و ایجاد اشتغال، ارائه کالاها و خدمات و تحریک رشد اقتصادی، بهبود شرایط زندگی مردم را فراهم کرده و نقش حیاتی در اقتصاد و توسعه پایدار ایفا می‌کند. همچنین منبع مهم درآمدهای مالیاتی برای دولت‌ها برای تامین‌‌‌‌‌‌مالی زیرساخت‌های اجتماعی و اقتصادی و استراتژی‌‌‌‌‌‌های توسعه به‌‌‌‌‌‌شمار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رود.
نقش کمیسیون‌ها در شرایط بحرانی
رئیس کمیسیون اقتصاد نوآوری و تحول دیجیتال اتاق بازرگانی تهران در همین مورد می‌گوید: کمیسیون‌های تخصصی اتاق در واقع رکن تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر اتاق هستند که کمک می‌کنند ایده‌های اولیه شکل بگیرند، پخته شوند و نظام پیدا کنند و سپس به بدنه حاکمیت و دولت ارائه شوند. در کمیسیون‌های تخصصی، هم تولیدکنندگان اتاق و هم تشکل‌ها حضور دارند و زمینه این به‌وجود می‌آید که وقتی فکر جدیدی مطرح می‌شود، از زوایای مختلف به آن نگاه شود. فرزین فردیس ادامه می‌دهد: تشکل‌های مختلف هرکدام با یک فکر و ایده مخصوص به خود به روش حل مساله ارائه شده، نگاه می‌کنند و نگاه‌ها با دیدگاه‌های متفاوت تعدیل می‌شود. در نهایت ایده آن از سوی اتاق با بدنه حاکمیت و دولت به اشتراک گذاشته می‌شود که اکثریت تشکل‌های اختصاصی و فعالان بخشخصوصی به آن باور دارند و از آن دفاع می‌کنند. فردیس یادآوری می‌کند: در شرایط بحران و شرایط خاصی که برای هریک از صنایع رخ می‌دهد نیز هریک از کمیسیون‌ها نقش کلیدی بازی می‌کنند. این بحران ممکن است مانند امروز باشد که ما با محدودیت‌های شدیدی در عرصه اینترنت و فیلترینگ مواجه هستیم. ممکن است این محدودیت در صنایع دیگر ناشی از محدودیت‌های ایجادشده در صادرات باشد یا ناشی از قیمت‌گذاری دستوری در صنایع دیگر. این فعال اقتصادی بیان می‌کند: مساله یا مشکلی که برای اعضای بخشخصوصی به‌وجود می‌آید از سوی تشکل به اتاق منتقل شده و نارضایتی و اعتراض اعضای اتاق، به شکل مدون تدوین شده و در اختیار متولیان آن بخش قرار داده می‌شود. همچنین بررسی پیش‌نویس طرح‌هایی که از سوی مجلس یا دولت ارائه‌شده و قرار است به‌عنوان قانون یا آیین‌نامه در کشور اجرا شود در این کمیسیون‌ها تدوین می‌شود. او اظهار می‌کند: بعضی از مدیران که به مشورت با بخشخصوصی معتقد هستند، قبل از نهایی‌شدن آن قانون یا بخشنامه از بخشخصوصی درخواست مشورت می‌کنند. درخواست آنها در قالب نامه، به اتاق ارائه می‌شود و اتاق نیز درخواست را به کمیسیون مربوطه ارجاع می‌دهد و این کمیسیون‌ها نظرات خود را ارائه می‌دهند. از سوی دیگر اگر کمیسیون‌ها پیشنهادی برای تکمیل به ذهنشان می‌رسد آن را به دولت انتقال می‌دهند و این‌گونه به نظام اقتصادی کشور کمک می‌کنند.
مقایسه عملکرد کمیسیون‌ها در اتاق ایران و اتاق شهرستان‌ها
البته برخی از اعضای اتاق ایران نسبت به‌عملکرد کمیسیون‌های اتاق ایران، انتقاداتی دارند و معتقدند کمیسیون‌ها در شهرستان‌های مختلف بسیار موفق‌تر از اتاق ایران عمل کرده‌اند. عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران نیز در همین مورد بیان می‌کند: به‌نظر من کمیسیون‌ها مکانی هستند که مشکلات و مسائل هر بخش که به آنها ارجاع می‌شود را چکش‌‌‌‌‌‌کاری کرده و مسائل را باز می‌کنند، پس از آن چکیده‌‌‌‌‌‌ای به‌همراه راهکار به دولت ارائه می‌دهند و به مقامات مسوول در همان حوزه کمک می‌کنند.
مهراد عباد بیان می‌کند: متاسفانه در بسیاری از کمیسیون‌ها این اتفاق رخ نمی‌دهد و در بسیاری از اوقات، کمیسیون‌ها تنها مکانی برای درد دل و ارائه برخی گزارش‌هاست که خروجی هم ندارد؛ در واقع هیچ راهکاری در بسیاری از کمیسیون‌ها ارائه نمی‌شود. او با تاکید بر اهمیت ارائه راه‌حل در کمیسیون‌های تخصصی، انتقاد می‌کند: من از برخی از کمیسیون‌های اتاق ایران انتقاد دارم؛ بسیاری از این کمیسیون‌ها، فعال نیستند. برای مثال کمیسیونی که در آن عضو هستم تاکنون تنها دو جلسه برگزار کرده‌است. از منظر عباد، کمیسیون‌ها در شهرستان‌ها فعال‌تر هستند. از سوی دیگر اتاق‌های مشترک نیز باید کمیسیون‌های مختلف فعال داشته باشند اما این کمیسیون‌ها نیز فعالیتی ندارند.
دولت گوش شنوا ندارد
در ادبیات اقتصادی کشورهای توسعه‌یافته، قانون وظیفه تسهیل امور اقتصادی را دارد و همچنین سیاستگذار سعی می‌کند قانون را به گونه‌ای تدوین کند که از بروز فساد جلوگیری کند، اما به عقیده فعالان بخش خصوصی، قانون در ایران به‌طور پیش‌فرض تاجر را مجرم می‌پندارد. مرتضی میری توضیح می‌دهد: کمیسیون‌های تخصصی در کنار تشکل‌های تخصصی، مراکزی هستند که باید خروجی‌های کارشناسی‌شده را به اتاق عرضه کنند تا اتاق در مجامعی که عضویت دارد آنها را ارائه دهد و از کیان بخشخصوصی دفاع کند. این عضو کمیسیون توسعه صادرات اظهار می‌کند: در مورد خیلی از کمیسیون‌ها اطلاعی ندارم اما درخصوص کمیسیون توسعه صادرات که خود عضو آن هستم، می‌توانم به جرات بگویم این کمیسیون در ادوار مختلف، تلاش‌های گسترده‌ای برای کمک به اقتصاد کرد. موازی با این کمیسیون، کنفدراسیون صادرات نیز چنین نقشی را ایفا می‌کند. او بیان می‌کند: کمیسیون‌ها در بسیاری از موارد، تاثیر لازم را گذاشته و تلاش‌های بسیاری انجام داده‌اند. هرجایی‌که کمیسیون‌ها اثرگذاری لازم را اعمال نکرده‌اند، مربوط به این است که گوش شنوایی از سوی سیاستگذار وجود ندارد. برای مثال ما اخیرا تا ساعات پایانی شب در کمیسیون در حال تدوین بسته‌ای بودیم که آن را به مجلس پیشنهاد دهیم، اما نسبت به آن بی‌توجهی شد.
میری اظهار می‌کند: کارشناس‌‌‌‌‌‌ها، تشکل‌ها، کمیسیون‌ها، اتاق‌ها و حتی مصوبات شورای گفت‌وگو به فراموشی سپرده می‌شود و کاری از پیش نمی‌برد. او با اشاره به رقم صفر در آمار رشد اقتصادی ۱۰سال‌اخیر، می‌گوید: اشتغال‌زایی هر روز کاهش می‌یابد و ما داریم جایگاه صادراتی خود را از دست می‌دهیم. همین نابسامانی‌های اقتصادی موجب می‌شود سرمایه‌گذاران و نخبگان کشور تصمیم به مهاجرت بگیرند و این وضعیت در کشور تداوم یابد.
کرونا اثرگذاری کمیسیون‌ها را کمتر کرد
البته کرونا نیز از سال۹۸، جلسات حضوری کمیسیون‌ها را کمرنگ‌تر کرده بود و به همین دلیل برخی از جلسات با نظم کمتری برگزار می‌شدند. نماینده اتحادیه مبلمان ایران در همین مورد بیان می‌کند: بدون حضور کمیسیون‌ها نمی‌توان هیچ فعالیتی را پیشبرد. به‌نظر من کمیسیون‌ها نیروی‌محرکه اتاق هستند و فعالیت‌های مختلف اتاق را پیش‌می‌برند. علی رسول‌زاده یادآوری می‌کند: به دلیل شرایط خاص کشور و پیش از آن کرونا، جلسات حضوری ما کمرنگ‌تر بود، اما جلسات به‌طور آنلاین همواره و به‌طور مرتب، در حال بر‌گزاری است و به پیشبرد اهداف اتاق کمک می‌کند.
نقش کمیسیون‌ها در اصلاح قوانین
کمیسیون‌ها در اصلاح قوانین کشور نیز نقش دارند و چون با مسائل اقتصادی به‌طور بی‌واسطه در ارتباط هستند، می‌توانند به قانون‌گذار برای تصمیم‌گیری بهتر کمک کنند. عضو هیات‌نمایندگان اتاق کرمانشاه نیز یادآوری می‌کند: به‌عنوان تغذیه‌کننده، برای تصمیم‌گیری‌ها و حتی تصویب قانون، کمیسیون‌های تخصصی اتاق بازرگانی بهترین و شایسته‌ترین منابع هستند. برای مثال در بخش معدن، حالا که اصلاح قانون معدن در حال ورود به صحن معدن است، کمیسیون معدن و صنایع معدنی درباره اصلاح قانون، بهترین منابع و مطالب را با توجه به نکاتی که اعضای کمیسیون مطرح می‌کنند به مجلس ارائه می‌دهد.
محمد‌عارف ابراهیمی بیان می‌کند: اعضای کمیسیون نیز از فعالان معدنی کشور هستند و به همین دلیل، راهنمایی‌های آنان، به اقتصاد معادن کمک می‌کند. او اظهار می‌کند: شاید در قوه مقننه اطلاعات دقیق و جامعی از وضعیت معادن نداشته باشند. اعضای کمیسیون به‌عنوان فعالان معدن که با مشکلات روبه‌رو بودند، برخی راهکارها را ارائه داده و می‌توانند بهترین منبع برای قانون‌گذاری در دولت باشند. عارف می‌گوید: کمیسیون‌ها در حال‌حاضر به این وظیفه و نقش خود عمل می‌کنند اما دولت و مجلس از این نقش استفاده بهینه را انجام نمی‌دهند.
توجه کم دولت به کمیسیون‌های اتاق
اثرگذاری کمیسیون‌های بخش خصوصی، بیش از همه، به این بستگی دارد که دولت و سیاستگذار تا چه حد حاضر به قبول این رهنمودها باشند.
خسرو طالبی عضو هیات‌نمایندگان اتاق ایران توضیح می‌دهد: نقش کمیسیون‌ها بسیار پررنگ است. کمیسیون‌ها تشکیل شده و نقطه‌نظرات اعضای بخش خود را بیان می‌کنند. همین عمل جای تقدیر بسیاری دارد؛ زیرا به اتاق کمک می‌کند که نظرات و انتقادات بخشخصوصی واقعی را به دولت انتقال دهد.
او تصریح می‌کند: کاربردی‌بودن جلسات کمیسیون‌ها بسیار بستگی به این موضوع دارد که بخش دولت تا چه حد به پیشنهادها و گفت‌وگو‌ها توجه داشته باشد و نظرات آنها نسبت به انتقادها و پیشنهادها چه باشد. اما متاسفانه تاکنون دولت نسبت به این مسائل واکنش مثبتی نشان نداده است.
