شکاف واردات و صادرات به ۳ میلیارد دلار رسید
تشدید ناترازی تجارت ایران
آمار تجارت خارجی ۷ماهه کشور از سوی گمرک اعلام شد. تراز تجاری در بازه زمانی هفت‌ماهه منتهی به مهرماه امسال منفی‌تر شد که نشان‌دهنده عمیق‌تر شدن شکاف بین صادرات و واردات است. شکاف بیش از ۳میلیارد دلاری صادرات و واردات، رکورد جدیدی را در تراز تجاری از ابتدای سال تا انتهای مهرماه ثبت کرده است. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد در نخستین‌ماه پاییز۱۴۰۱ نیز واردات از صادرات سبقت گرفت. در هفت‌ماهه سال‌جاری درخصوص کالاهای صادرشده از نظر ارزشی شاهد رشد بوده‌ایم، اما وزن این کالاها کاهش یافته‌است. این موضوع می‌تواند از دو منظر قابل‌بررسی باشد. نخست اینکه ممکن است کالاهای با ارزش‌افزوده بیشتر صادرشده باشد که با توجه به سبد تقریبا ثابت کالاهای صادراتی ایران، این موضوع بعید به‌نظر می‌رسد، اما سوی دیگر نیز به تورم جهانی بازمی‌گردد که همین موضوع می‌تواند در صادرات ارزشی کالاهای ایرانی تاثیرگذار باشد؛ در واقع افزایش ارزشی صادرات در این بازه زمانی متاثر از تورم جهانی است و کاهش وزنی، به‌معنای صادرات کالاهای کمتر است. واردات نیز از قاعده مستثنی نیست، بنابراین تورم جهانی سایه سنگین خود را بر تجارت خارجی ایران انداخته است. مقاصد و مبادی تجارت ایران در این گزارش نسبت به آمار نیمه نخست سال‌جاری تفاوتی ندارند و اقلام صادراتی و وارداتی کشور نیز تغییری نداشته‌‌‌‌‌‌اند؛ در واقع بخش قابل‌توجهی از تجارت ایران همچنان با همین تعداد معدود کشورها انجام می‌شود.
تجارت هفت‌ماهه ایران
آمار تجارت ۷ماهه ایران در حالی منتشر شد که بر اساس آن حجم مبادلات تجاری کشور در ۷ماه سال‌جاری ۸۱میلیون و ۳۰هزارتن و به ارزش ۶۰میلیارد و ۱۳۳میلیون دلار بوده است. در این مدت ۶۱میلیون و ۲۸۳هزارتن کالا به ارزش ۲۸میلیارد و ۴۰۶میلیون دلار صادرشده‌است که به لحاظ ارزش ۶/ ۵درصد افزایش و از حیث وزن ۲/ ۱۸درصد کاهش نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته را نشان می‌دهد. آمار گمرک نشان می‌دهد در هفت‌ماهه سال۱۴۰۰، واردات ایران ارزشی معادل ۲۷میلیارد و ۷۰۰میلیون دلار داشته و صادراتی به ارزش ۲۷میلیارد و ۱۰۰میلیون دلار ثبت‌شده بود. این اعداد نشان می‌دهد تراز تجاری ۶۰۰میلیون دلار منفی بوده است که حکایت از شکاف کمتری نسبت به هفت‌ماهه سال‌جاری دارد.
در هفت‌ماهه منتهی به مهرماه امسال، ۱۹میلیون و ۷۴۷هزارتن کالا به ارزش ۳۱میلیارد و ۷۲۷میلیون دلار وارد کشور شده که از نظر وزنی و ارزشی به ترتیب ۷/ ۱۵درصد کاهش و ۴/ ۱۴درصد افزایش داشته است.
اما تراز تجاری برای سومین دوره متوالی در سال‌جاری منفی است و به بیشترین میزان از زمان آغاز این روند رسیده است. بر اساس آمار گمرک تراز تجاری ۷ماهه کشور ۳میلیارد و ۳۲۱میلیون دلار منفی و به نفع واردات است. روند منفی‌شدن تراز تجاری به مرور و از ابتدای سال‌آغاز شد. در سه‌ماهه نخست تراز تجاری مثبت بود، در آمار چهارماهه به صفر رسید و اکنون این سومین گزارش دوره‌ای تجارت خارجی است که تراز تجاری ایران در آن منفی اعلام می‌شود. بر اساس آمار گمرک تراز تجارت فروردین ۸۷۵میلیون دلار مثبت بود، در آمار دو‌ماهه به مثبت ۴۰۱میلیون دلار رسید و تراز تجاری ۳ماهه مثبت ۶۰۵میلیون دلار بود. سپس با صفر شدن فاصله صادرات و واردات در آمار چهارماهه، تراز در ادوار بعد رو به منفی‌شدن گذاشت و تراز پنج‌ماهه تجارت ایران منفی شد. این روند در آمار ۶ماهه نیز ادامه یافت و تراز تجاری کشور به منفی یکمیلیارد و ۳۹میلیون دلار رسید. اکنون آخرین آمار گمرک درباره تجارت ۷ماهه نشان می‌دهد که این روند نزولی متوقف نشده و حتی رو به منفی‌تر شدن رفته است.
تجارت در ماه هفتم
ارزیابی‌های آمار تجارت خارجی گمرک در‌ماه هفتم بیانگر آن است که ۴میلیارد و ۱۵۵میلیون دلار صادرات در مهرماه انجام گرفته و واردات به رقم ۵میلیارد و ۶۹۷ میلیون دلار رسیده است. این آمار نشان می‌دهد که تراز تجاری ماهانه نیز به میزان یکمیلیارد و ۵۴۱میلیون دلار منفی است. حجم تجارت در این ماه به ۹میلیارد و ۷۵۶میلیون دلار رسیده است. در مهرماه سال‌گذشته ۱۵میلیون و ۱۸۷هزارتن کالا به ارزش ۵میلیارد و ۲۶۸میلیون دلار به کشورهای مقصد صادرشده بود. این عدد در مهرماه سال۹۹ معادل ۱۹میلیون و ۱۵۲هزارتن کالا به ارزش ۴میلیارد و ۸۶۵میلیون دلار بود. همچنین در مهرماه سال‌گذشته ۴میلیون و ۳۶۷هزارتن کالا به ارزش ۴میلیارد و ۶۱۸میلیون دلار به کشور وارد شد. این رقم در سال۹۹ معادل ۲میلیون و ۶۶۵هزارتن به ارزش ۳میلیارد و ۱۱۲میلیون دلار ثبت شده‌است. تراز تجاری این‌ماه در سال‌گذشته ۶۵۰میلیون دلار به نفع صادرات بود. در عین‌حال آمار مهرماه امسال نسبت به شهریور‌ماه نشان از افزایش صادرات دارد، به‌گونه‌ای که از ۳میلیارد و ۳۲۷میلیون دلار به ۴میلیارد و ۱۵۵میلیون دلار رسیده است، اما تراز مهرماه به سمت منفی‌‌‌‌‌‌تر‌شدن رفته است. واردات در شهریور‌ماه ۴میلیارد و ۳۶۶میلیون دلار بود. در ماه شهریور تراز تجاری منفی یکمیلیارد و ۳۹میلیون دلار ثبت شده‌است. رشد ارزشی حجم تجارت ایران، از جمله افزایش ۶/ ۵درصدی سهم صادرات نیز با توجه به افزایش قیمت عمده اقلام صادراتی ایران که عمدتا مشتقات نفتی، گازی، پتروشیمی و میعانات هستند را نمی‌توان نشانه تغییر مثبت تعبیر کرد. سایر کالاهای صادراتی ایران نیز طبیعتا با افزایش تورم جهانی ارزش بالاتری یافته‌‌‌‌‌‌اند. کاهش ۲/ ۱۸درصدی وزن کالاهای صادراتی ایران و افت ۷/ ۱۵درصدی وزن واردات کشور به نسبت مدت مشابه نشانه ردپای تورم در تجارت خارجی کشور است. بر اساس آمار ۷ماهه باز به چشم می‌رسد که بیش از ۷۰درصد صادرات ایران به ۵ کشور انجام می‌گیرد. خصوصیات شرکای عمده تجاری ایران نشان می‌دهد برخی از این کشورها به دلایل خاص خود از رعایت تحریم ایران هرچند در سطح محدود سر باز می‌زنند که می‌توان از هند و چین در این‌باره یاد کرد. عراق و ترکیه هم دارای معافیت‌هایی هستند و از سویی مرزهای گسترده با ایران دارند و تجارت با آنها بیشتر به دلیل همجواری است تا موفقیت در تجارت و مزیت صادراتی. هر چند شواهد نشان می‌دهد که بازارهای همسایه نیز در حال ازدست‌رفتن هستند.
مبادی و مقاصد تجارت
اقلام صادراتی ایران به روال معمول عمدتا مشتقات و فرآورده‌های نفتی هستند. بنا بر اعلام گمرک پروپان‌مایع‌شده، متانول، بوتان مایع‌شده، پلی‌اتیلن گرید فیلم، قیر نفت، گاز طبیعی مایع‌شده، اوره، سایر اوره، شمش از آهن و فولاد غیر‌ممزوج و سایر روغن‌های سبک و فرآورده‌ها به‌جز بنزین ۱۰قلم اول کالاهای صادراتی در هفت‌ماهه بودند که ۹/ ۳۷درصد از وزن و ۹/ ۴۱درصد از ارزش کل صادرات کشور در این مدت را به خود اختصاص دادند. ۵ کشور عمده مقصد صادرات کالاهای ایرانی کشورهای چین، عراق، امارات‌متحده عربی، ترکیه و هند بودهاند که به ترتیب ۹میلیارد و ۱۸۱میلیون دلار، ۴میلیارد و ۲۹میلیون دلار، ۳میلیارد و ۴۷۶میلیون دلار، ۳میلیارد و ۸۱میلیون دلار و یکمیلیارد و ۹۸میلیون دلار به ۵ کشور فوق‌الذکر اختصاص داشت. سید‌مرتضا عمادی، سخنگوی گمرک ضمن اعلام آمار تجارت خارجی کشور، گفته است: ۳/ ۷۰درصد از وزن و ۴/ ۷۳درصد از ارزش کل کالاهای صادراتی به ۵ کشور فوق اختصاص داشته است. عمادی درباره اقلام عمده وارداتی در ۷ماهه امسال نیز افزود: اقلام عمده کالاهای وارداتی در این مدت شامل ذرت دامی، برنج، گندم، دانه سویا، گوشی تلفن‌همراه، روغن دانه آفتاب‌گردان و گلرنگ، تراکتورهای جاده‌ای، سایر تلفن‌های هوشمند و شکر تصفیه‌نشده بوده است. به گفته سخنگوی گمرک ایران ۵ کشور عمده مبدا کالاهای وارداتی به ایران شامل کشورهای امارات‌متحده عربی، چین، ترکیه، هند و آلمان بودهاند. عمادی اظهار کرد: در این مدت ۹میلیارد و ۴۳۵میلیون دلار کالا از امارات‌متحده‌عربی، ۸میلیارد و ۲۸۴میلیون دلار از چین، ۳میلیارد و ۲۱۸میلیون دلار از ترکیه، یکمیلیارد و ۶۹۵میلیون دلار از هند و ۹۹۱میلیون دلار از آلمان وارد کشور شد. همچنین ۳/ ۶۲درصد از وزن و ۴/ ۷۴درصد از ارزش کل واردات مربوط به واردات از این ۵کشور بوده است.
