آمارهای مبادلات ایران در چهارماهه منتشر شد؛ تراز منفی تجاری در ماه چهارم
سکته صادرات در تجارت تیرماه
در تیرماه سال‌جاری از مبدا ایران ۴میلیارد و ۱۷۱میلیون دلار کالا صادرشده و در مقابل ۴میلیارد و ۷۷۶میلیون دلار به مقصد ایران واردشده است. این درحالی که در خرداد‌ماه ارزش صادرات ایران ۴ میلیاردو ۹۵۴میلیون دلار گزارش شده؛ اما در این بازه ارزش واردات ۴میلیارد و ۳۴۹میلیون بود. به باور برخی کارشناسان بخشی از آنچه امروز منجر به کاهش صادرات در تیرماه شده، ناشی از کاهش صادرات محصولات کشاورزی به واسطه عدم‌ورود به فصل برداشت محصولات کشاورزی از جمله صادرات محصولاتی همچون خشکبار است. این موضوع زمانی قابل‌قبول می‌شود که نگاهی به آمارهای تجارت در تیرماه سال‌گذشته نیز بیانگر افت صادرات نسبت به‌ماه قبل (خرداد ۱۴۰۰) است. از سوی دیگر برخی اعتقاد دارند کاهش تقاضا به‌دنبال افزایش قیمت جهانی نیز در این امر دخیل بوده است.
امروز به دلیل افزایش قیمت جهانی کالا و خدمات، کشورهای مقصد مایلند با عرضه‌کنندگانی که کمترین بحران بین‌المللی را دارند، تعامل کنند. براین اساس ایران در شرایط کنونی از لیست تامین‌کنندگان بازار محصولات غذایی جا‌مانده است. البته افزایش قیمت جهانی کالا در رشد ارزشی واردات ایران هم موثر بوده است. همچنین رشد واردات نهاده‌ها نقش بسزایی در منفی شدن تراز تیرماه داشته است. گذشته از این گمان‌‌‌‌‌‌‌‌زنی‌‌‌‌‌‌‌‌ها، برخی دیگر از تحلیلگران براین باورند تا زمانی‌که ارز تک‌نرخی نشود، تنظیم‌بازار و عوارض صادراتی به‌درستی تعیین‌تکلیف نمی‌شود. از سوی دیگر تا زمانی‌که قوانینی همچون جرم‌انگاری واردنکردن ارز حاصل از صادرات و ده‌ها سیاست اشتباه اصلاح نشود، نمی‌توان امیدوار بود که جهش صادراتی و رشد پایدار صادرات رقم بخورد. بر همین اساس نیز در در سال‌های اخیر سهم ایران از بازارهای تجارت‌جهانی رشد قابل‌توجهی نکرده و هنوز بسیار کم است. این را تلویحا رئیس سازمان توسعه تجارت اشاره می‌کند. به گفته علیرضا پیمان‌پاک، سهم ایران از بازارهای تجارت‌جهانی بسیارکم است. در بازار ۱۲۵۰میلیارد دلاری کشورهای هدف، سهم ما ۲۵میلیارد دلار است. بدین ترتیب در بازارهای هدف تنها یک تا ۲درصد نقش داریم. به باور معاون وزیر صمت اگر ایران صادرات‌محور بود، امروز دچار تعارض تنظیم‌بازار نمی‌شد.
همچنین محمد لاهوتی رئیس کنفدراسیون صادرات درخصوص علل افزایش واردات به کشور به «دنیای‌اقتصاد» گفت: نگاهی به ۱۰ردیف اول وارداتی در تیرماه نشان می‌دهد، کالاهای اساسی در ارجحیت واردات قرار گرفته‌اند. باتوجه به شرایط جهانی و بحران اوکراین که مواداولیه و خصوصا دانه‌های روغنی، گندم، جو و کنجاله از اهمیت بیشتری برخوردار شدند، دولت تصمیم گرفته ذخایر بیشتری داشته باشد و در واقع گشایش بیشتری در واردات این بخش داشته است، بنابراین اگر واردات، کمی رشد کرده و به صادرات نزدیک شده و در نهایت تفاوت ۶۰۰میلیون دلاری‌ماه گذشته را پر کرده است؛ به این دلیل است.
تجارت چهارماهه
براساس گزارش گمرک ایران، تجارت غیرنفتی کشور در ۴ماه نخست امسال به ۴۶میلیون و ۸۱۵هزار تن کالا رسیده است. ارزش این میزان کالا ۳۴میلیارد و ۴۸۰میلیون دلار برآورد شده که نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته رشد۱۹درصدی داشته است. براساس داده‌های گمرک، سهم صادرات از تجارت چهارماهه ایران ۳۵میلیون و ۶۵۶هزار تن کالا به ارزش ۱۷میلیارد و ۲۴۰میلیون دلار بوده که نسبت به چهار‌ماه نخست سال‌قبل با رشد ۲۲درصدی در ارزش همراه بوده است. درضمن ۱۱میلیون و ۱۵۹هزار تن کالا به ارزش ۱۷میلیارد و ۲۴۰میلیون دلار نیز در چهار‌ماه ابتدایی سال وارد و از گمرکات کشور ترخیص شدند که نسبت به مدت مشابه با رشد ۱۷درصدی همراه بوده است. بدین ترتیب برآورد‌ها نشان می‌دهد، سهم واردات و صادرات در این بازه در ارزش یکسان بوده و تراز تجاری نیز به صفر رسیده است.
تجارت ماه چهارم
براساس داده‌های موجود، در تیرماه سال‌جاری تجارت ایران به رقم ۸میلیارد و ۹۴۷میلیون دلار رسیده؛ این رقم نسبت به ماه گذشته افت کرده است. وزن کالاهای مبادله‌شده در خرداد‌ماه ۲۵میلیون و۵۳۳هزار تن اعلام‌شده است. این داده‌ها نشان می‌دهد، از مبدا ایران ۴میلیارد و ۱۷۱میلیون دلار کالا و خدمات صادرشده و در مقابل ۴میلیارد و ۷۷۶میلیون دلار کالا به مقصد ایران واردشده است. این درحالی که در خرداد‌ماه ارزش صادرات ایران ۴میلیارد و ۹۵۴میلیون دلار و ارزش واردات ۴میلیارد و ۳۴۹میلیون بود. در تیرماه امسال تراز تجاری منفی ۶۰۵ ثبت‌شده است. این درحالی است که تراز تجاری ماه گذشته مثبت ۶۰۵میلیون دلار بود. آمارها نشان می‌دهند، این حرکت سینوسی در سال‌گذشته نیز تکرار شده است. در خرداد سال‌گذشته صادرات ایران ۴میلیارد و ۳۶۸میلیون دلار اعلام‌شده؛ صادراتی که در تیر۱۴۰۰ نیز افت کرده بود و به رقم ۳میلیارد و۶۵۰میلیون دلار رسید. این روند اما در سال۱۳۹۹ برعکس بود، بدین معنی که در تیر ۱۳۹۹ کشور با رشد صادرات نسبت به ماه قبل خود مواجه بود. کشور در تیر۱۳۹۹ شاهد صادراتی به ارزش ۲میلیارد و ۳۶۵میلیون دلار بوده است.
پنج مقصد وارداتی و صادراتی
بر اساس این گزارش، چین با خرید ۱۰میلیون و ۶۳هزار تن کالا به ارزش پنج‌میلیارد و ۶۱۷میلیون دلار، عراق با ۶میلیون و ۹۳۲هزار تن کالا به ارزش دو‌میلیارد و ۳۹۸میلیون دلار، امارات با سه‌میلیون و ۹۵۲هزار تن به ارزش ۲میلیارد و ۲۶۴میلیون دلار، ترکیه با سه‌میلیون و ۳۶۳هزار تن به ارزش دو‌میلیارد و ۶۰میلیون دلار و هند با یک‌میلیون و ۳۲۷هزار تن کالا به ارزش ۵۶۷میلیون دلار، پنج مقصد اول کالاهای صادراتی ایران در چهار‌ماه نخست امسال بودند. این خبر نشان می‌دهد همچنان افغانستان از لیست مقاصد صادراتی حذف شده است. درمقابل امارات با فروش سه‌میلیون و ۶۰۰هزار تن کالا به ارزش چهار‌میلیارد و ۸۷۵میلیون دلار، چین با یک‌میلیون و ۱۸۶هزار تن به ارزش چهار‌میلیارد و ۴۲۲میلیون دلار، ترکیه با ۹۸۳هزار تن و به ارزش یک‌میلیارد و ۷۸۷میلیون دلار، هند با ۵۲۸هزار تن به ارزش ۸۵۹میلیون دلار و روسیه با ۹۳۰هزار تن کالا به ارزش ۵۹۹میلیون دلار، پنج کشور اول فروشنده کالا به ایران در این مدت چهارماهه بودند.
۱۰ قلم کالای وارداتی و صادراتی
براساس داده‌های موجود، گندم معمولی، برنج سفید، گوشی تلفن‌همراه، ذرت دامی، دانه سویا، روغن آفتابگردان، شکرخام، کنجاله سویا، تراکتورهای جاده‌ای و کک‌های زغال‌سنگ ۱۰قلم اول کالاهای وارده به کشور طی چهار‌ماه اخیر بودند. درمقابل پروپان مایع، متانول، گاز طبیعی مایع‌شده، اوره، بوتان مایع، پلی‌اتیلن، قیر نفت، روغن‌های سبک نفتی، شمش آهن و فولاد و فرآورده‌های سبک دارای بیش از ۷۰درصد نفت یا روغن‌های معدنی قیری، ۱۰قلم کالای اول صادراتی ایران از ابتدای فروردین تا پایان تیرماه بودند.
برنامه توسعه تجارت
رئیس سازمان توسعه تجارت با حضور در یک برنامه تلویزیونی درباره برنامه‌های سازمان توسعه تجارت سخن گفت. به گزارش سازمان توسعه تجارت، پیمان‌پاک با اشاره به اینکه یکی از رسالت‌‌‌‌‌‌‌‌های سازمان توسعه تجارت، توسعه صادرات و به نوعی ایجاد یک تراز تجاری مثبت است، افزود: وظیفه دیگر ما مدیریت واردات است. افزون بر این، طبق اساس‌نامه سازمان توسعه تجارت، انتظاری که از آن می‌‌‌‌‌‌‌‌رود، ایجاد فرماندهی واحد در حوزه تجارت خارجی است. رئیس سازمان توسعه تجارت تاکید کرد: کاری که ما در طول این چند‌ماه انجام دادیم، این است که با استفاده از خرد جمعی و تجاربی که وجود داشت، یک نقشه‌راه توسعه تجارت تعریف کردیم. در این نقشه‌راه، اولین گام هدف‌گذاری روی ۷۰میلیارد دلار بود که به‌معنای دوبرابر کردن توسعه صادرات غیرنفتی کشور در افق۱۴۰۴ است.
او افزود: کشور‌‌‌‌‌‌‌‌ها را برای تجارت اولویت‌بندی کردیم. کشورهای همسایه و کشورهای همسو با ما همچون کشورهای جنوب‌شرق آسیا، آفریقایی، برخی کشورهای آمریکای‌لاتین و برخی کشورهای اروپای‌شرقی را که در اسناد بالادستی مشخص شده است، در اولویت اول صادرات هستند. پیمان‌پاک گفت: در گام بعدی الزامات ورود به این بازار‌‌‌‌‌‌‌‌ها را به ۴رده تقسیم کردیم. اقدامات توسعه بازار، لجستیکی، پولی، مالی و بانکی و تامین زیرساخت‌های حمل‌ونقلی انجام گرفت. در برخی کشور‌‌‌‌‌‌‌‌ها این زیرساخت‌ها فراهم‌شده و رشد ۷۰ تا ۸۰درصدی صادرات را هم داشته‌ایم. او افزود: رویکرد بعدی سازمان توسعه تجارت، مانع‌زدایی است. سیاست‌های ارزی باید متوازن و هماهنگ با سیاست‌های تجاری باشد. در حوزه ارزی، تجار درخصوص بازگشت ارز صادراتی مشکل داشتند که با همکاری بانک مرکزی این سیاست‌ها اصلاح شده است.
رئیس سازمان توسعه تجارت درخصوص مزیت‌‌‌‌‌‌‌‌های نسبی ایران در بازارهای هدف همچون آمریکای‌لاتین، آفریقا، اروپا، جنوب‌شرق آسیا و آسیای‌مرکزی گفت: ما در برخی کشور‌‌‌‌‌‌‌‌ها استفاده از توان حوزه دانش‌بنیان داریم. در برخی کشورهای تبادلات تجاری بر پایه مواد پتروشیمی و مواداولیه و نیمه‌خام داریم که به سمت ایجاد ارزش‌افزوده بیشتر هم حرکت می‌کنیم. در برخی کشور‌‌‌‌‌‌‌‌ها بحث مزیت ترانزیت مطرح است؛ به‌طور مثال کریدور شمال به جنوب و شرق به غرب مزیت محسوب می‌شود. در این گفت‌وگو رئیس سازمان توسعه تجارت تاکید کرد: اصلی‌ترین مساله‌‌‌‌‌‌‌‌ای که در سازمان توسعه تجارت داشتیم، استفاده از دانش و تجربه بخش‌خصوصی در برنامه‌ریزی‌‌‌‌‌‌‌‌ها و مانع‌زدایی‌‌‌‌‌‌‌‌ها بوده است. ما تقابل اتاق‌ها با دولت را به قرابت تبدیل کردیم. کشور‌‌‌‌‌‌‌‌ها را به اتاق‌های استانی وصل کرده‌ایم. باید به‌جایی برسیم که دولت فقط تنظیم‌گر باشد و بازیگر اصلی، بخش‌خصوصی باشد. معاون وزیر صمت درخصوص روند رتبه‌بندی صادرکنندگان گفت: رتبه‌بندی صادرکنندگان تاکنون خیلی موفق نبوده، چراکه برخی مولفه‌‌‌‌‌‌‌‌ها قابل نرم‌افزار کردن نبوده‌اند. ما تاکید بر سامانه‌‌‌‌‌‌‌‌ای‌شدن رتبه‌بندی داریم تا زمینه امضا‌‌‌‌‌‌‌‌های طلایی و رانت از بین برود. با همکاری که با اتاق بازرگانی داشته‌ایم، این رتبه‌بندی سامانه‌‌‌‌‌‌‌‌ای می‌شود و اقدامات اولیه آن انجام‌شده است و اتاق‌های استانی یکی یکی به این سامانه متصل می‌شوند.
