آفریقا قاره‌‌‌‌‌‌‌‌ای است که ما باید به جهت منابع فراوان معدنی، نفتی، خاک و کشاورزی توسعه مناسبات با کشورهای آن را در اولویت قرار دهیم. در میان کشورهای آفریقایی نیجریه قدرت اول اقتصاد این قاره محسوب می‌شود و در سال‌های اخیر توانسته با عبور از آفریقای‌جنوبی و مصر به این رتبه برسد، با این‌وجود حجم مبادلات تجاری ما با نیجریه عدد ناچیز ۱۲۵میلیون دلار در سال ‌است.

نیجریه با توجه به‌جایگاهی که در آفریقا دارد برای ما دارای اهمیت ویژه‌ای است. این کشور با داشتن منابع بسیار در حوزه‌های نفتی و گازی، اشتراک‌های بسیار زیادی با کشورمان دارد که می‌تواند زمینه‌ساز همکاری‌های مشترک شود. حضور توامان ایران و نیجریه در بین کشورهای D۸ و اوپک، این کشور را تبدیل به یک کشور خاص برای جمهوری‌اسلامی ایران کرده است.

اما نکته بسیار مهم‌تر اینکه نیجریه به‌عنوان اقتصاد برتر قاره آفریقا می‌تواند تبدیل به دروازه ورود ایران به غرب این قاره شود. این موارد، ششمین اجلاس کمیسیون مشترک ایران و نیجریه که قرار است از امروز در تهران برگزار شود را دارای اهمیت دوچندان می‌کند.

نگاهی به آمار نشان می‌دهد که حجم مبادلات با کشور نیجریه در سال‌۹۹ حدود ۱۸میلیون دلار بوده که با یک جهش بزرگ در سال‌۱۴۰۰ به ۱۲۵میلیون دلار افزایش پیدا کرده است، با این‌حال این حجم مبادلات متناسب با ظرفیت‌های اقتصاد برتر قاره آفریقا مناسب نیست. از طرفی آمار نشان می‌دهد که حجم واردات ما از این کشور در سال‌۱۴۰۰ تقریبا صفر بوده و همین موضوع نشان از نامتناسب‌بودن روابط تجاری با نیجریه دارد. شاید همین موضوع نامتناسب‌بودن روابط تجاری یکی از دلایلی باشد که باعث‌شده تجارت ما با این قاره رشد چندانی نداشته باشد.

در تجارت با آفریقا نگاه اشتباهی حاکم بوده و ما همیشه به کشورهای این قاره به‌عنوان بازاری برای فروش کالا نگاه کرده‌ایم، در صورتی‌که آفریقا برای تمام دنیا معدن مواداولیه به‌شمار می‌رود. آمار نشان می‌دهد که حدود نیمی از حجم تبادلات ۱۱۰۰میلیارد دلاری دنیا با آفریقا، مربوط به واردات محصولات از این قاره می‌شود. همین موضوع نشان از آن دارد که دنیا به آفریقا به چشم تامین مواداولیه و سایر نیازهای اساسی خود نگاه کرده است، بر عکس ما که نگاهی یکسویه داریم. برنامه دولت سیزدهم در تجارت با آفریقا و به‌خصوص نیجریه، ایجاد توازن در مبادلات تجاری است. تعریف پروژه‌های مشترک یکی از مهم‌ترین برنامه‌های این سیاست محسوب می‌شود، اما جدا از بحث نوع نگاه در تجارت با آفریقا، دو مانع اصلی بر سر راه تحقق این هدف وجود دارد.

مانع اول؛ عدم‌شناخت تجار ایران و کشورهای آفریقایی از توانمندی‌های یکدیگر است. برای حل این مانع اقداماتی مانند رفت و آمدهای هیات‌های تجاری، شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی دو طرف و بر‌گزاری کمیسیون مشترک در دستور کار قرار گرفته است.

 مانع دوم؛ مربوط به فقدان زیرساخت‌های ارتباطی و حمل‌ونقل بین ایران و کشورهای آفریقایی به‌خصوص کشورهای غرب‌آفریقا می‌شود.

همین موضع توان رقابت تولیدکنندگان ما با رقبا را در عرضه محصولات به آفریقا می‌گیرد، چراکه هزینه تمام‌شده ارسال مواد از ایران به‌طور مثال به نیجریه، بیش از هزینه ارسال از سایر کشورهای توسعه‌یافته است. برای حل این مانع نیز در ۲ مورد از ۱۴ سند همکاری که قرار است در اجلاس ششم به امضای کمیسیون مشترک دو کشور برسد، به موضوع ایجاد خطوط هوایی مستقیم و خط کشتیرانی به غرب آفریقا و کشور نیجریه پرداخته شده است.

البته با رفع این دو مانع نیز لازم است که ما به درک درستی از نحوه تجارت با آفریقا برسیم. متاسفانه اکنون تصور ما از کشورهای آفریقایی، تصور یکسانی است در صورتی‌که مردمان هریک از این کشورها دارای فرهنگ تجارت خاص خود هستند و طبیعتا روش تجارت با آنها نیز متفاوت خواهد بود؛ بنابراین لازم است ابتدا نحوه تجارت با تجار هر کشور آفریقایی به تفکیک مطالعه و به تجار ایرانی آموزش داده شود.

نکته بعدی این است که کشورهای آفریقایی در عین ثروتمند‌بودن، از لحاظ نقدینگی جزو کشورهای فقیر هستند؛ به این معنا که در تجارت با آفریقا نباید صرفا به روش‌های مرسوم بین‌المللی بسنده کرد و انتظار دریافت نقدی مبالغ کلان را داشت.

برای عبور از این نکته نیز دولت سیزدهم سیاست استفاده از ابزارهای متنوع تهاتر را در پیش گرفته است و در کمیسیون مشترک چه در سند اصلی و در برخی از توافق‌های جانبی به این موضوع پرداخته شده است. در این کمیسیون مشترک این پیام را به کشورهای آفریقایی می‌دهیم که در تجارت با ایران نگران تامین منابع مالی و نقدینگی نباشند، ما مدل تهاتری را آماده کردیم که در جلسات کارشناسی و تخصصی به چارچوب عملیاتی خواهیم رساند.

شاید سوال برای عموم مردم این باشد که ما چه کالاهایی را در اولویت صادرات به آفریقا قرار خواهیم داد؟ در جواب باید گفت که یکی از برنامه اصلی ما در تجارت با آفریقا ارائه خدمات فنی – مهندسی به کشورهای این قاره است، وقتی صحبت از خدمات فنی - مهندسی می‌کنیم طیف وسیعی از موضوعات را پوشش می‌دهد، اعم از انتقال تکنولوژی و فناوری، تولید مشترک و اجرای پروژه‌های زیرساختی. همچنین با توجه به موارد و مشکلات مطرح‌شده و فرصت‌های موجود درخصوص تجارت با نیجریه، این کمیسیون مشترک محل بحث و بررسی درخصوص این مراودات خواهد بود؛ چراکه عالی‌ترین روابط دوجانبه در کمیسیون مشترک است. برنامه‌ای که به‌زودی برای کشورهای کنیا، نیجر، آفریقای‌جنوبی، ساحل‌عاج و... نیز اجرایی می‌شود.

اخبار مرتبط