آنکتاد در گزارش جدید خود برای ۲۰۲۱ خبر داد
احیای ناموزون جریان سرمایه در جهان
برآوردهای جدید کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل‌متحد (آنکتاد)، نشان می‌دهد که در سال2021 تامین‌مالی زیرساخت‌ها به مدد بسته‌‌‌‌‌‌های محرک احیا افزایش یافت اما سرمایهگذاری در حوزه‌‌‌‌‌‌های بکر بخش‌های صنعتی که تاکنون در آنها سرمایهگذاری نشده، همچنان در سطحی ضعیف باقی‌مانده است.
به گزارش پایگاه اطلاع‌‌‌‌‌‌رسانی این نهاد بین‌‌‌‌‌‌المللی، جریان سرمایهگذاری مستقیم خارجی در سال2021 یک احیای قدرتمند را به نمایش گذاشت و از رقم 929 میلیارد دلار در سال2020 با 77درصد افزایش به 65/ 1تریلیون دلار در سال2021 رسید و بدین ترتیب از سطح پیش از کرونا نیز عبور کرد.
ربکا گرینسپن، دبیرکل آنکتاد در این رابطه گفت: «احیای جریان سرمایهگذاری در کشورهای درحال‌توسعه دلگرم‌‌‌‌‌‌کننده است اما رکود سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری‌‌‌‌‌‌های جدید در کشورهای کمتر توسعهیافته، آن‌هم در صنایع مهم برای ظرفیت‌‌‌‌‌‌های مولد و کلیدی برای بخش‌های مربوط به اهداف توسعه پایدار، همچون برق، غذا یا بهداشت و درمان، دلیل اصلی نگرانی ماست.»
بیشترین افزایش در اقتصادهای توسعهیافته
تا کنون اقتصادهای توسعهیافته بیشترین افزایش در سرمایهگذاری مستقیم خارجی را شاهد بودهاند و طبق برآوردها سطح آن در این اقتصادها به 777میلیارد دلار در سال2021 رسید، سطحی که سه‌برابر بیشتر از سطح بسیار پایین آن در سال2020 است. در اروپا بیش از 80درصد از افزایش جریان سرمایهگذاری مستقیم خارجی به‌دلیل افزایش شدید آن در اقتصاد‌هایی بود که سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاران را معاف از مالیات می‌‌‌‌‌‌کند.
سرمایهگذاری مستقیم خارجی در آمریکا طی سال2021 بیش از دوبرابر شد که کل آن در قالب ادغام‌‌‌‌‌‌ها و خرید شرکت‌های فرامرزی بوده است. جریان سرمایهگذاری مستقیم خارجی در اقتصادهای درحال‌توسعه تا 30درصد افزایش یافت و به 870میلیارد دلار رسید. سرعت این رشد در شرق و جنوب‌شرق آسیا بیشتر بوده است (20درصد)، در آمریکای‌لاتین و کارائیب احیای نزدیک به دوران پیش از کرونا شکل گرفته و در غرب آسیا این رشد کمتر بوده است. جریان ورودی سرمایه به آفریقا نیز رشد داشته است. اغلب کشورهای جذب‌‌‌‌‌‌کننده سرمایه در این قاره شاهد افزایشی متوسط در سرمایهگذاری مستقیم خارجی بودهاند. در کل این منطقه، مجموع این سرمایهگذاریها بیش از دوبرابر شد. یکی از مهم‌ترین عوامل این افزایش یک معامله شرکتی در داخل آفریقای‌جنوبی در نیمه دوم سال2021 بوده است. از مجموع کل افزایش موج سرمایهگذاری مستقیم خارجی جهان در سال2021، (718میلیارد دلار)، بیش از 500میلیارد دلار یا حدود سه‌چهارم آن، در اقتصادهای توسعهیافته به ثبت رسیده است. اقتصادهای درحال‌توسعه، به‌ویژه کمتر توسعه‌‌‌‌‌‌یافته‌‌‌‌‌‌ها، شاهد رشد احیای ملایم‌‌‌‌‌‌تری بودهاند.
اعتماد زیاد سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاران به بخش زیرساخت‌ها
گزارش آنکتاد حکایت از آن دارد که اعتماد سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاران در بخش‌های زیرساختی بسیار زیاد است و در این میان شرایط درازمدت مطلوب در تامین‌مالی، بسته‌‌‌‌‌‌های محرک احیای پساکرونا و برنامه‌‌‌‌‌‌های سرمایهگذاری فرامرزی از عوامل موثر در این اعتمادسازی به‌شمار می‌‌‌‌‌‌روند. تامین‌مالی بین‌‌‌‌‌‌المللی پروژه‌‌‌‌‌‌ها به لحاظ تعداد 53درصد افزایش داشته‌‌‌‌‌‌اند و به لحاظ ارزش 91درصد. بیشتر این افزایش در مناطق دارای درآمد بالا، آسیا، آمریکای‌لاتین و کارائیب بودهاند. در مقابل اعتماد سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاران در بخش صنایع و زنجیره‌‌‌‌‌‌های جهانی ارزش در سطحی ضعیف باقی‌مانده است. سرمایهگذاری در پروژه‌‌‌‌‌‌های بکر که تاکنون در آنها سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری‌‌‌‌‌‌ای اعلام نشده، تقزیبا بدون تغییر بوده است. (منفی یک‌‌درصد به لحاظ تعداد و مثبت 7درصد به لحاظ ارزش). تعداد پروژه‌‌‌‌‌‌های جدید در صنایع متمرکز بر زنجیره‌‌‌‌‌‌های جهانی ارزش همچون الکترونیک، حتی افتی بیشتر از این را شاهد بودهاند. فعالیت‌‌‌‌‌‌های سرمایهگذاری در حوزه‌‌‌‌‌‌های بکر، به‌طور میانگین در سطح همه بخش‌های صنعتی 30درصد پایین‌تر از دوران پیش از پاندمی باقی‌مانده است. تنها بخش اطلاعات و ارتباطات (دیجیتال) به‌طور کامل شاهد احیا بوده است. هم‌‌‌‌‌‌اکنون تامین‌مالی پروژه در زیرساخت‌های اغلب بخش‌ها از سطح دوران پیش از کرونا بیشتر است. تعداد پروژه‌‌‌‌‌‌ها در بخش‌های انرژی‌‌‌‌‌‌های تجدیدپذیر و املاک صنعتی از همه بیشتر است. رونق در ادغام و خرید شرکت‌های فرامرزی در بخش خدمات نسبت به سایر بخش‌ها بیشتر است. تعداد معاملات در بخش اطلاعات و ارتباطات تا بیش از 50درصد افزایش یافت و به یک‌چهارم مجموع معاملات رسید.
روندهای اقتصادهای منتخب
در آمریکا، که بزرگ‌ترین اقتصاد میزبان سرمایه‌‌‌‌‌‌هاست، سرمایهگذاری مستقیم خارجی افزایشی 114درصدی داشته و به 323 میلیارد دلار رسیده است. ادغام‌‌‌‌‌‌ها و خریدهای شرکت‌های فرامرزی به لحاظ ارزش تقریبا سه‌برابر شده و به 285میلیارد دلار رسیده است. در اتحادیه اروپا، سرمایهگذاری مستقیم خارجی 8درصد افزایش یافته اما جریان سرمایهگذاریها در بزرگ‌ترین اقتصادهای آن در سطحی بسیار پایین‌تر از دوران پیش از پاندمی است. چین شاهد رکورد 179میلیارد دلاری جریان ورودی سرمایه بوده که افزایشی 20درصدی را به ثبت رسانده است. عامل اصلی آن سرمایهگذاری مستقیم خارجی در بخش خدمات بوده است. در برزیل سرمایهگذاری مستقیم خارجی دوبرابر شد و از سطح پایین خود در سال2020 به 58میلیارد دلار رسید؛ با وجود این اما هنوز به سطح پیش از پاندمی نرسیده است. کشورهای عضو آسه‌‌‌‌‌‌آن، نقش خود را به‌عنوان موتور محرکه سرمایهگذاری مستقیم خارجی در آسیا و در سطح جهان ایفا کردند و جریان ورودی سرمایه به آنها افزایشی 35درصدی را به ثبت رساند و در اغلب این کشورها افزایشی بود. جریان ورودی سرمایه‌‌‌‌‌‌های خارجی به هندوستان در سال2021 شاهد افتی 26درصدی شد که علت عمده آن ادغام‌‌‌‌‌‌ها و خرید شرکت‌های بزرگی بود که در سال2020 شکل گرفته بود و دیگر تکرار نشد. جریان ورودی سرمایه به عربستان‌سعودی چهاربرابر شد و به رقم 23میلیارد دلار رسید که علت آن تا حدودی به ادغام‌‌‌‌‌‌ها و خرید شرکت‌های فرامرزی مربوط می‌شود. جریان ورودی سرمایه به آفریقای‌جنوبی به 41میلیارد دلار جهش یافت (از 3میلیارد دلار در سال2020) . علت آن تبادل سهام 46 میلیارد دلاری بین شرکت چندملیتی آفریقای‌جنوبی به‌نام ناسپرز و واحد سرمایهگذاری هلندی آن به‌نام پروسوس بود.
چشم‌‌‌‌‌‌انداز مثبت برای 2022
بر اساس اعلام آنکتاد، چشم‌‌‌‌‌‌انداز سرمایهگذاری مستقیم خارجی در سال2022 مثبت است. البته به‌نظر نمی‌رسد که احیای نرخ رشدی که در سال2021 شاهد آن بودیم دوباره تکرار شود. تامین‌مالی بین‌‌‌‌‌‌المللی پروژه‌‌‌‌‌‌ها در بخش‌های زیرساختی همچنان نیروی‌محرکه رشد را فراهم می‌‌‌‌‌‌کند. جیمز ژان، رئیس بخش سرمایهگذاری و بنگاه‌ها در آنکتاد می‌گوید: «سرمایهگذاری جدید در تولید و زنجیره‌‌‌‌‌‌های ارزش جهانی، در سطحی ضعیف باقی خواهد ماند که علت آن تا حدودی به موج کووید-19 و اوج‌‌‌‌‌‌گیری تنش‌‌‌‌‌‌های ژئوپلیتیک مربوط است.» وی افزود: «علاوه‌بر این، سرمایهگذاری جدید زمان می‌‌‌‌‌‌برد. به‌طور طبیعی یک فاصله زمانی بین احیای اقتصادی و احیای سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری‌‌‌‌‌‌های جدید در تولید و زنجیره‌‌‌‌‌‌های عرضه وجود دارد.»
مدت زمان طولانی‌شده بحران سلامت در کنار موج‌‌‌‌‌‌های جدید پاندمی همچنان ریسک کاهنده به‌شمار می‌‌‌‌‌‌روند. سرعت واکسیناسیون به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه در کنار سرعت اجرایی‌شدن محرک‌‌‌‌‌‌های سرمایهگذاری در زیرساخت‌ها، به‌عنوان عواملی برای نااطمینانی باقی می‌‌‌‌‌‌مانند.
