درصورت رسیدن مذاکرات به‌بن‌‌بست و شکاف میان انتظارات مذاکراتی طرفین برجام، شرایط برای تشدید تحریم‌ها فراهم‌شده و چین احتمالا استراتژی کنونی خود را که «تعامل گزینشی» با اقتصاد ایران است ادامه خواهد داد و می‌‌‌کوشد که در متن تنش فزاینده میان ایران و غرب قرار نگیرد. در حالت دیگر، چنانچه طرفین برجام به‌توافقی جدید دست پیدا کنند، چین احتمالا با آن موافقت یا مخالفت جدی نخواهد کرد و همچون گذشته می‌‌کوشد در هماهنگی با روسیه عمل کند. در حوزه دیپلماسی اقتصادی نیز به‌راهبرد تعامل گزینشی ادامه خواهد داد.  در گزارش مرکز  پژوهش‌ها‌ی اتاق ایران روابط میان ایران و چین متاثر از چهار مولفه انرژی، تجارت و سرمایه‌‌گذاری، ابتکار کمربند و راه و همکاری راهبردی در نظر گرفته شده است.  بر این اساس نفت، اولین و کلیدی‌ترین عنصر روابط میان ایران و چین است. اگرچه تحت‌تاثیر تحریم‌‌‌های آمریکا، جایگاه ایران از یک تامین‌کننده اصلی، به‌تامین‌کننده فرعی نفت چین تبدیل شده و کشور‌های عراق و روسیه سهم ایران را در بازار انرژی این کشور تصاحب کردند، اما چین همچنان یکی از مقاصد صادراتی نفت ایران است. دومین متغیر، تجارت و سرمایه‌‌گذاری است. عربستان و امارات، مهم‌ترین شرکای اقتصادی چین در خاورمیانه هستند. ترکیه، قزاقستان و پاکستان نیز در محیط همسایگی ایران، گام‌‌های مهمی در توسعه روابط با چین برداشته‌اند. از این منظر، ایران بر‌خلاف تصورات رایج، در توسعه روابط تجاری و سرمایه‌گذاری با چین، از همسایگان عقب‌ مانده است و بازاری متوسط برای صادرات چین محسوب می‌‌شود. متغیر سوم، ابتکار کمربند و راه است که در یک دهه اخیر و احتمالا تا آینده قابل‌ پیش‌بینی در کانون دیپلماسی اقتصادی چین قرار داشته و این کشور می‌‌کوشد در این قالب، همکاری اقتصادی خود با بسیاری از کشورها را گسترش دهد. اگرچه نقش ایران در این طرح به‌عنوان قلب راه‌ابریشم، در واقعیت چندان تحقق نیافت. چهارمین متغیر، همکاری راهبردی است؛ ایران و چین به‌دلیل مشکلات بنیادینی که با ایالات‌متحده دارند، با یکدیگر همکاری راهبردی دارند‌ اما در عمل مشخص شده است که‌ هم‌پوشی منافع سیاسی دولت‌ها با چین، ضامن سرمایه‌گذاری چین در این کشورها یا شکل‌گیری روابط اقتصادی گسترده نیست. بی‌اعتنایی چین به‌ کره‌شمالی و کوبا، ارائه رانت ژئواکونومیک به‌پاکستان و همکاری تنگاتنگ با روسیه، مبین این ادعا است. در مورد ایران نیز اگرچه چین به‌خرید نفت و کوشش برای کاستن از فشار تحریم‌ها ادامه داده، اما با خروج ایالات‌متحده از برجام، سرمایه‌گذاری خود در ایران را به‌پایان رساند.

اخبار مرتبط