اگر همین ۳۰۰ هزار راس هم از کشور خارج شده باشد، نشان می‌دهد که مساله قاچاق خروجی از کشور، همچنان به‌عنوان یک معضل تجاری در کشور مطرح است. اتفاقی که تاثیر زیادی در افزایش قیمت گوشت قرمز و نابسامانی این بازار در سال ۹۷ و ۹۸ داشت. این کج‌کارکردی در شرایطی رخ داد که «مشاهدات»، «داده‌ها» و «نظرات کارشناسی» نشان داد که برنامه‌های حمایتی سیاست‌گذار در جهت تنظیم بازار موثر واقع نشده و عملا در جهت عکس اهداف تعیین‌شده حرکت کرده است. در واقع سیاست‌های ارزی و تجاری باعث شده است که به جای رسیدن به تنظیم و نقطه تعادلی در بازار، سه‌ضلع «تولید»، «واردات» و«مصرف» با اختلال‌های جدی مواجه شوند.

اما از حدود سه سال پیش معضلی به نام قاچاق معکوس در ادبیات تجاری کشور در سطح وسیعی ظاهر شد. قاچاقی که به خروج غیررسمی کالا از مرزها گفته می‌شود. از سال ۹۷ به بعد و پس از تعیین نرخ ارز روی ۴۲۰۰ تومان، شرایط برای قاچاق خروجی مهیا شد. از آن زمان تاکنون دامنه کالاهایی که از کشور خارج می‌شدند، وسیع شد و تنها به یک یا دو کالا که سابقا وجود داشت، باقی نماند. یک روز سیب‌زمینی و گوجه و پیاز از مرزها خارج می‌شود و یک روز هم خبر خروج دام زنده و کالاهای دیگر اعلام می‌شود. اگر قبلا قاچاق معکوس تنها به قاچاق سوخت منحصر بود، در دو سه سال اخیر این نوع قاچاق به مواد غذایی و انواع دام هم تسری پیدا کرده است. اتفاقی که باعث شد در برخی از برهه‌های زمانی شاهد کمبود و گرانی برخی کالاها باشیم. اما سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که علت این نابسامانی را باید در کجا جست‌وجو کرد؟ عده‌ای قاچاقچیان گوسفند را مقصر معرفی می‌کنند، عده‌ای ذی‌نفعان واردات را و عده‌ای مرزبانان را. اما به اعتقاد کارشناسان، متهم اصلی هیچ کدام از اینها نیستند، بلکه سیاست‌گذاری‌های غلط تجاری و اقتصادی است که سبب شد خروج دام از کشور به صرفه شود.

جزئیات اظهارات ستاد مبارزه با قاچاق

به گزارش خبرگزاری تسنیم، حمیدرضا دهقانی‌نیا در یک برنامه تلویزیونی گفت: میزان قاچاق دام زنده در مقایسه با جمعیت دام کشور قابل‌توجه نیست و در افزایش قیمت گوشت بی‌تاثیر است. وی ادامه داد: اگر قاچاق دام را برجسته کنیم که مقدار آن بسیار زیاد است، این مساله با آمار و ارقام دیگر همخوانی ندارد. سخنگوی ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز با بیان اینکه واردات گوشت کمتر از یک دهم سال گذشته است، افزود: از ۷۰ میلیون راس دام زنده حدود ۱۷ میلیون راس دام سبک و سنگین کشتار شده است و اگر حتی ۳۰۰ هزار راس دام نیز قاچاق شده باشد، تاثیر چندانی روی بازار ندارد. وی گفت: ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز وظیفه اجرایی ندارد و هماهنگی دستگاه‌های مرتبط با قاچاق کالا و ارز را برعهده دارد.

سخنگوی ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز با بیان اینکه برخی دستگاه‌ها مانند صدا وسیما در ۳ سال گذشته در جلسات ستاد شرکت نکرده‌اند از اجرا نشدن ابلاغیه‌های این ستاد به وسیله وزارت جهاد کشاورزی انتقاد کرد. وی گفت: برای شفاف کردن همه فرآیند‌ها از جمله حمل‌و‌نقل دام نیازمند پلاک کوبی دام‌ها هستیم؛ اما اکنون از ۷۰ میلیون دام کشور ۱۲ میلیون دام، پلاک‌دار شده است. سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز افزود: قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز به‌روز شده است و قابلیت بازدارندگی دارند و هماهنگی میان دستگاه‌های مسوول ایجاد شده است، اما زمانی که فقط ۱۲ میلیون از دام‌های کشور پلاک‌کوبی شده‌اند و سامانه بازارگاه، کامل راه‌اندازی نشده است، مشکلات باقی است. وی گفت: حمل‌و‌نقل دام زنده بین استان‌ها با مجوز سازمان دامپزشکی و پلاک‌کوبی انجام می‌شود و باید خوراک و نهاده‌های یارانه‌ای به دام‌هایی که شناسنامه‌دار شده باشند، داده شود.

مدیر عامل اتحادیه مرکزی دامداران ایران گفت: بازار گوشت رها شده است و به‌دلیل ماندن دام‌ها روی دست پرواربندان آنها مجبورند دام‌هایشان را به قاچاقچیان بفروشند. سعید سلطانی سروستانی افزود: به علت تخصیص ندادن ارز دولتی برای واردات گوشت، واردات این کالا برای واردکنندگان به علت قیمت بازار ارز مقرون به صرفه نیست. وی گفت: قیمتی که باید دام زنده را از دامدار بخرند،  نمی‌خرند و به علت مشکلات معیشتی نیز مصرف گوشت در سبد خانوار پایین آمده است. بنابراین دامداران مجبورند به قاچاقچیان، دام خود را بفروشند. مدیر عامل اتحادیه مرکزی دامداران ایران همچنین افزود: کشفیات قاچاق دام زنده امسال ۱۲ برابر سال گذشته است. وی گفت: در حالی که سال گذشته قاچاق دام زنده افزایش داشت امسال نیز میزان کشفیات قاچاق دام زنده افزایش یافته و به‌طور قطع این قاچاق روی بازار گوشت اثرگذار است. مدیر عامل اتحادیه مرکزی دامداران ایران افزود: نماینده مرزبانی در ستاد تنظیم بازار اعلام کرد کشفیات قاچاق دام زنده ۱۲ برابر سال گذشته شده است. وی با بیان اینکه قاچاق دام زنده ذخایر دامی کشور را خارج می‌کند، گفت: اگر فقط دام نر بیرون می‌رفت مشکلی نبود، اما کشور‌های خلیج‌فارس به علت کیفیت خوب گوشت دام‌های ایران، دو برابر پول می‌پردازند و حتی دام‌ها از قرنطینه نیز عبور نمی‌کنند. مدیر عامل اتحادیه مرکزی دامداران ایران افزود: از مرز‌های زمینی و دریایی قاچاق دام زنده انجام می‌شود و قاچاقچیان ترسی از مجازات ندارند. وی با بیان اینکه جلوگیری از قاچاق نیاز به برنامه‌ریزی دارد، گفت: براساس مصوبه سال ۸۸ دولت برای پلاک کوبی و شناسنامه‌دار کردن دام‌های زنده باید اعتباری را هر سال تخصیص دهد که فقط حدود ۶۰۰ میلیارد تومان برای آغاز این کار است؛ اما دولت این پول را اختصاص نمی‌دهد. سلطانی افزود: ما نگران قاچاق دام نر نیستیم، بلکه دام مولد کشور قاچاق می‌شود که اگر این روند ادامه یابد در سال‌های آینده محتاج آن کشور‌ها برای واردات گوشت می‌شویم. مدیر عامل اتحادیه مرکزی دامداران ایران گفت: موضوع دام از ابتدا تا انتها باید در اختیار تشکل‌های مردمی باشد؛ اما هر زمانی که در این بازار مشکلی ایجاد می‌شود، سراغ ما می‌آیند. علی صفر ماکنعلی، رئیس سازمان دامپزشکی کشور نیز در این برنامه گفت: در رابطه با قاچاق دام زنده آمار ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز مرجع است.

وی افزود: براساس داده‌های ثبت‌شده در ۶ ماه نخست سال ۹۹ نسبت به مدت مشابه سال گذشته میزان کشتار گوسفند ۳۲ درصد، بز ۶/ ۲۸ درصد، گاو و گوساله ۲/ ۴۴ درصد و گاومیش ۹/ ۳‌درصد افزایش و البته کشتار شتر در این مدت ۲۸ درصد کاهش داشته است. رئیس سازمان دامپزشکی کشور گفت: براین اساس میزان استحصال گوشت از کشتارگاه‌ها در مقایسه با سال قبل بیش از ۳۵ درصد افزایش داشته است.

وی با بیان اینکه جمعیت دام سبک کشور حدود ۳۰ درصد افزایش داشته و به ۶۷ میلیون راس گوسفند و بُز رسیده است، تصریح کرد: خروج دام از کشور در حدی نیست که بر قیمت گوشت تاثیر معناداری بگذارد. رئیس سازمان دامپزشکی کشور با اشاره به اینکه ازسال ۷۶ تاکنون قیمت گوشت قرمز در کشور تابعی از نرخ ارز بوده است، افزود: همه جابه‌جایی دام زنده براساس دستورالعمل‌های ابلاغی و مصوبه هیات وزیران با پلاک‌کوبی انجام می‌شود و خروج دام زنده براساس تصمیم ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز از ۶ استان مرزی را ممنوع کرده‌ایم. افشین صدردادرس مدیرعامل اتحادیه مرکزی دام سبک کشور نیز در این برنامه گفت: مهم‌ترین تاثیر قاچاق دام زنده سال آینده مشخص می‌شود؛ زیرا اکنون دام مولد آبستن که سال آینده زایش دارد، قاچاق می‌شود.

وی افزود: براین اساس تعداد دامی که سال آینده باید وارد بازار شود کاهش خواهد داشت و در پی آن افزایش شدید قیمت گوشت را براساس تجربه سال ۹۷ در سال آینده خواهیم داشت. مدیرعامل اتحادیه مرکزی دام سبک کشور گفت: براساس آمار تابستان سال ۹۹، ۵۸ میلیون دام سبک در کشور وجود دارد که فقط ۲۵ میلیون راس آن قابل‌عرضه سالانه به بازار است.