اصل عدم توجه ایرادات در برابر دارنده با حسن‌نیت سند تجاری، یکی دیگر از اصول حاکم براسناد تجاری است. مطابق این اصل، امضاکننده سند نمی‌تواند در مقابل دارنده‌ای که سند را از طریق مشروع تحصیل کرده یا در تحصیل آن مرتکب تقلب و سرقت و کلاهبرداری نشده است و حتی اگر سند از لحاظ موارد اعلامی معیوب بوده، از عیب آن بی‌اطلاع بوده، دفاع و ایرادی را مطرح کند که مبین روابط پیشین او با دارندگان قبلی سند تجاری است. در این‌خصوص آرای متعددی از شعب دیوان‌عالی کشور صادر شده که دربرگیرنده توجه لازم محاکم در رعایت اصل عدم‌توجه ایرادات است.

بر اصل مذکور استثنائاتی وجود دارد که عبارتند از: ۱) ایراد سوءنیت: بر این اساس چنانچه دارنده سندی، آن را از طریق نامشروع یا تقلب و سرقت و کلاهبرداری و... به‌دست آورده باشد، مصون از ایرادات امضاکنندگان سند نخواهد بود و در طرح این ایرادات، محکمه توجه لازم را در بررسی موضوع خواهد داشت.

۲) ایرادات عیوب شکلی و ماهوی: عیب شکلی به این معناست که صادرکننده ماده ۲۲۳ قانون تجارت را در تکمیل سند تجاری رعایت نکرده باشد. پر واضح است در این صورت سند صادره از شمول اسناد تجاری و به طریق اولی از برخورداری امتیازات آن خارج خواهد شد و مانند یک سند عادی با آن برخورد می‌شود. نکته مهم در این ارتباط این است که اگر سند تجاری در زمان صدور تکمیل نشد ولیکن قبل از ارائه آن جهت وصول، مندرجات سند چه از سوی صادرکننده و چه از سوی دارنده کامل شود، از مزایای مربوط به اسناد تجاری به‌خصوص اصل عدم توجه ایرادات بهره‌مند خواهد شد. عیب ماهوی آن است که شرایط اساسی معاملات به شرح منعکس در ماده ۱۹۰ قانون مدنی (برای صحت هر معامله شرایط ذیل اساسی است: قصد طرفین و رضای آنها، اهلیت طرفین، موضوع معین که مورد معامله باشد، مشروعیت جهت معامله) وجود نداشته باشد. سند تجاری به علاوه منبعث از یک عمل حقوقی است که برای صحت و نفوذ آن عمل، شرایط مقرر در ماده ۱۹۰ قانون مدنی باید رعایت شود.

۳) ایراد مربوط به روابط شخصی و مستقیم: براساس این امر، مادام که سند تجاری گردش نکرده باشد (دست به دست شدن) متعهد سند می‌تواند ایرادات مربوط به سند یا شخص دارنده را مطرح کند، یعنی متعهد سند تجاری که با دارنده آن، رابطه معاملاتی مستقیم داشته، در صورتی به ایرادات مطروحه او ترتیب اثر داده می‌شود که سند به شخص دیگری منتقل نشده باشد.

پاورقی:

۱- مطالب ستون بایسته‌های حقوق در بازرگانی شنبه هر هفته در صفحه ۵ چاپ می‌شود.