به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای‌اقتصاد» به نقل از «بانک جهانی»، تحولات سیاست‌های تجاری در یک سال اخیر متفاوت بوده است. اقدامات تجاری محدودکننده ۲۰۱۸، بر ۸/ ۳ درصد از حجم تجارت کالایی جهان اثر گذاشت، این یعنی سه برابر بیشتر از سهم هر یک از سال‌های پس از بحران مالی ۲۰۰۹. تنش‌های تعرفه‌ای آمریکا و چین نیز به تنهایی بر ۲ درصد از حجم تجارت کالایی ۲۰۱۸ جهان اثر گذاشت. با این حال برخی تحولات تجاری مثبت نیز در ۲۰۱۸ تجربه شد، نظیر امضای تعدادی توافق تجارت منطقه‌ای (ناحیه تجارت آزاد قاره‌ای آفریقا، مشارکت جامع و مترقی دوسوی اقیانوس آرام و توافق تجاری میان سه کشور آمریکا، کانادا و مکزیک).

تعرفه‌ها، جریان تجارت کالاهای مشمول را تحت‌تاثیر قرار داده است. واردات کالاهای هدف تعرفه قرار گرفته چین از آمریکا در ۲۰۱۸ نسبت به سال ماقبل کاهشی ۸ درصدی یافت، درحالی که واردات کالاهای مشمول تعرفه آمریکا از چین رشد ۹ درصدی را تجربه کرد، اتفاقی که عمدتا ناشی از تقاضای داخلی قدرتمند این کشور و انتظار افزایش بیشتر تعرفه‌ها بود. در فصل نخست ۲۰۱۹ نیز واردات کالاهای مشمول تعرفه چین از آمریکا براساس تغییرات سالانه کاهشی ۴۰ درصدی یافت، کاهشی که برای واردات این نوع کالاهای آمریکا از چین به ۲۴ درصد رسید. البته اثرگذاری تعرفه‌ها برای همه کالاها مشابه نبوده است. برای مثال، واردات محصولات الکتریکی آمریکا از چین - که به‌نظر می‌رسد یک شرکت خاص در چین تنها برای یک کسب‌وکار در آمریکا می‌فرستد – در بازه زمانی آگوست تا دسامبر ۲۰۱۸ افزایشی یک درصدی یافت. به نظر می‌رسد جریان تجارت چنین کالاهایی در برابر شوک‌های تعرفه‌ها مقاوم‌تر باشد، چراکه به‌راحتی نمی‌توان آنها را جایگزین کرد. در مقابل، واردات درایورهای کامپیوتری آمریکا از چین که به‌راحتی قابل ‌جایگزینی است بیش از ۸۵ درصد کاهش یافت، تغییر وارداتی که بخشی از آن به سمت کشور فیلیپین بود. در این رابطه شواهد حکایت از آن دارد کالاهای هدف قرار گرفته آمریکا نسبت به نمونه‌های چینی مقاومت بیشتری دارند، به همین خاطر حجم تجارت آن کمتر تحت‌تاثیر قرار گرفته است. به‌علاوه، تعرفه‌های تلافی‌جویانه آمریکا و چین منجر به انحراف حجم تجارت این دو کشور به سایر اقتصادها همچون برزیل، هند، مالزی، مکزیک و ویتنام شده است. صادرات دانه‌های روغنی سویای برزیل به چین در ۲۰۱۸ افزایش حدود ۴۰ درصدی یا ۸ میلیارد دلاری را تجربه کرد، افزایشی که حکایت از یکی از بزرگ‌ترین اثرگذاری‌های تنش‌های تعرفه‌ای غول‌های اقتصادی دنیا دارد.

تنش‌های تجاری ادامه‌دار به‌شدت واردکنندگان را در هر دو کشور تحت‌تاثیر قرار داده است. درحالی که تجارت کالاهای مشمول افزایش تعرفه‌ها کاهش یافته، اما قیمت‌ها در مرز در مقایسه با کالاهای غیرمشمول بدون تغییر مانده است. برای مثال در آمریکا، قیمت دریافتی صادرکنندگان چینی برای تقریبا نیمی از کالاهای هدف تعرفه قرار گرفته افزایش و قیمت نیمی دیگر کاهش یافت. این تغییرات در چین نیز مشابه بوده است. بر این اساس در هر دو کشور آمریکا و چین تعرفه‌ها به‌طور قابل‌توجه به قیمت‌های واردات منتقل شده است، حداقل در کوتاه‌مدت. در آینده، در صورتی که فعالان تجاری پیش‌بینی کنند تعرفه‌ها برای مدت‌های طولانی به قوت خود باقی خواهند ماند، ممکن است به منظور جلوگیری از افت تقاضای واردات، قیمت‌های صادراتی خود را کاهش دهند.

البته هنوز اثرات تنش‌های تجاری بر وضعیت فقر جهان مشخص نیست. اما اگر تشدید تنش‌های تجاری ادامه یابد و منجر به تضعیف اطمینان سرمایه‌گذاران شود، این اثرات می‌تواند قابل‌توجه باشد. بیش از ۷/ ۳۰ میلیون نفر ممکن است وارد سطح فقر با درآمد روزانه کمتر از ۵/ ۵ دلار شوند و در بدترین سناریو درآمد جهانی بیش از ۴/ ۱ هزار میلیارد دلار کاهش خواهد یافت. حدود نیمی از این کاهش درآمدی مربوط به کشورهای درحال توسعه (غیر از چین) خواهد بود.

شواهد اولیه در ۲۰۱۸ و فصل نخست ۲۰۱۹ درس‌های ارزشمندی دارد: تنش‌های تجاری و افزایش تعرفه‌ها آسیب‌های شدیدی را متوجه کشورهایی که به‌طور مستقیم دخیل هستند می‌سازد. هر چند تحت‌تاثیر افزایش نااطمینانی‌ها، پیامدهای بلندمدت قابل‌توجه در انتظار همه کشورها خواهد بود. با این حال سایر کشورها سعی خواهند کرد از تنش‌های تجاری مصون بمانند و با تداوم توافقات تجاری بازارهای آزاد را حفظ کنند و بهبود دهند. در این رابطه توافق تجاری مدیریت‌شده میان غول‌های اقتصادی دنیا به خصوص بند تعهد خرید چین از محصولات آمریکایی، ممکن است جریان تجارت با سایر کشورها را مختل سازد، بنابراین منافع بلندمدت کشورهای صنعتی و درحال توسعه در آن است که تنش‌های تجاری از طریق «سازمان تجارت جهانی‌» حل شود.

 

 

جنگ‌تجاری همسایه‌ها

روز پنج‌شنبه رئیس‌جمهوری آمریکا اعلام کرد از تاریخ 10 ژوئن بر تمام کالاهای وارداتی از مکزیک تعرفه 5 درصدی وضع خواهد کرد. او در پیامی توییتری نوشت: «تا زمانی که مشکل مهاجرت‌های غیرقانونی در مرزهای جنوبی حل نشود، تعرفه‌های واردات از مکزیک به تدریج افزایش خواهد یافت.» براساس بیانیه‌ای که کاخ‌سفید منتشر کرده است، رئیس‌جمهوری آمریکا قصد دارد این تعرفه‌ها را در تاریخ یکم جولای به 10 درصد، در یکم آگوست به 15 درصد، در یکم سپتامبر به 20 درصد و در یکم اکتبر به 25 درصد افزایش دهد. ترامپ در این بیانیه می‌نویسد: «همکاری منفعل مکزیک که منجر به هجوم گسترده مهاجران شده تهدیدات غیرمنتظره و بزرگی را متوجه امنیت ملی و اقتصاد ایالات‌متحده می‌کند. مکزیک قوانین مهاجرتی قدرتمندی دارد و به سادگی می‌تواند جریان‌ غیرقانونی مهاجرت را متوقف سازد.» تهدید تعرفه‌ای ترامپ علیه مکزیک درحالی است که به‌عنوان اقدامی دیگر در جنگ تجاری با آمریکا، چین خرید دانه‌های روغنی سویا از این کشور را متوقف ساخته است. برخی منابع مطلع از موضوع به «بلومبرگ» خبر داده‌اند مشتریان چینی خرید سویا از کشاورزان آمریکایی را متوقف کرده‌اند و به‌دنبال عدم توافق تجاری میان دو کشور به نظر نمی‌رسد این خریدها از سر گرفته شود. البته این افراد می‌گویند چینی‌ها برنامه ندارند سفارش‌های قبلی خود را لغو کنند. به گزارش «بلومبرگ» کشاورزان سویای آمریکا از تنش‌های تجاری میان آمریکا و چین بسیار متضرر شده‌اند. براساس آمارهای وزارت کشاورزی این کشور، ارزش صادرات این محصول آمریکا به چین از ۲/ ۱۲میلیارد دلار ۲۰۱۷ با کاهشی ۷۴ درصدی به ۱/ ۳ میلیارد دلار در سال گذشته رسید. در این رابطه هفته گذشته دولت ترامپ اعلام کرد برنامه کمک مالی ۱۶ میلیارد دلاری برای کشاورزانی که از تنش‌های تعرفه‌ای متضرر شده‌اند در نظر گرفته است. در ۱۳ ماه مه به‌دنبال بالا گرفتن تنش‌های تجاری، قراردادهای آتی سویا شدیدترین کاهش ارزش خود را از سال ۲۰۰۹ تجربه کرد. البته خبرهای تجاری هفته گذشته به اینجا ختم نشد. به‌دنبال تشدید تنش‌های تجاری میان غول‌های اقتصادی دنیا و بالا گرفتن جنگ لفظی، چین دولت آمریکا را «تروریست اقتصادی» خواند. روز پنج‌شنبه لو کانگ، سخنگوی وزارت‌خارجه چین در جمع خبرنگاران مدعی شد کاخ‌سفید آسیب‌های اقتصادی عظیمی را متوجه بسیاری از اقتصادها و همچنین اقتصاد آمریکا ساخته است. او سیاست‌های تجاری آمریکا را نوعی تروریسم، استیلا و یک‌جانبه‌گرایی اقتصادی توصیف کرد. این اظهارات پس از آن صورت گرفت که روز چهارشنبه رسانه دولتی چین نیز در پیامی تهدیدآمیز خطاب به واشنگتن اعلام کرد «نگویید ما به شما هشدار ندادیم.»

 

تغییر چهره ترس در بازار نفت