نقش‌آفرینی اتاق بازرگانی در دوران تحریم

از یک منظر کلی مجموعه اقدامات و سیاست‌های ضدتحریمی اتاق بازرگانی به دو دسته مختلف تقسیم می‌شود. در گام اول، اتاق گزارش‌های متعددی را در ارتباط با ماهیت و اثرات تحریم‌ها تهیه کرده و ماحصل آن را در اختیار مسوولان و نهادهای مربوطه قرار داده است. اتاق در این گام تلاش کرده است با بررسی‌های دقیق، مجموعه‌ای از پیشنهادها و راهکارهای عملیاتی را به تصمیم‌گیران ارائه کند که در ادامه به جزئیات این راهکارها اشاره خواهد شد. اما در گام دیگر پارلمان بخش‌خصوصی جلسات متعددی را با دست‌اندرکاران رشته‌ها و صنایع مختلف برگزار کرده است؛ اتاق طی این جلسات مشکلات و موانع کسب‌وکارهای مختلف که ناشی از تحریم‌ها بوده را احصا کرده و راهکارهایی را به شکل متناسب برای حل هریک از آنها تدوین و ارائه کرده است.  شاید یکی از اولین مراکز و نهادهایی که از زمان خروج دونالد ترامپ از برجام و به دنبال آن بازگشت تحریم‌ها، فعالیت‌‌اش را در ارتباط با تحریم‌ها آغاز کرد اتاق بازرگانی تهران بود. از همان زمان اتاق تهران نسبت به برنامه‌ریزی برای تهیه گزارش‌های تخصصی و ارائه راهکارهای عملیاتی برای مقابله با تحریم‌ها اقدام کرد و در این زمینه به‌طور مشخص کمیسیون تسهیل کسب‌وکار اتاق تهران گام‌های موثری برداشت و پیشنهادهایش را به سیاست‌گذاران ارائه کرد. پیشنهادهایی که برخی از آنها تاکنون اجرایی شد و برخی دیگر هنوز به اجرا درنیامده است.  اولین پیشنهاد پارلمان بخش‌خصوصی این بود که همان‌گونه‌ که دولت آمریکا یک نفر به نام «برایان هوک» را به‌طور خاص مسوول پیشبرد امور تحریم‌ها علیه ایران کرده، ایران هم یک نفر را به‌صورت تام‌الاختیار مشخص کند تا او برنامه‌های مقابل با تحریم‌‌ها را پی بگیرد. متاسفانه تاالان چنین فردی معرفی نشده است،‌ البته نهادها و سازمان‌های مختلفی مسائل مربوط به تحریم‌ها را دنبال می‌کنند، اما هنوز فردی که به‌صورت همه‌جانبه و تمام‌وقت ابعاد مختلف تحریم‌ها را بررسی و شناسایی کند، مشخص نشده است.

اقدام دیگری که در اتاق بازرگانی تهران و در مرحله بعد در اتاق بازرگانی ایران انجام شد، ‌تشکیل یک کمیته مقابله با تحریم‌ها بود. ما در این کمیته جلسات متعددی با صاحبان کسب‌وکار و دست‌اندرکاران رشته‌های مختلف از جمله، «داروسازی»، «صنعت نفت»، «خودرو»، «ساخت قطعات صنعتی» و... برگزار کردیم و موارد و مشکلات هر یک از رشته‌ها را شناسایی و نتایج نهایی را برای مسوولان مرتبط ارسال کردیم. در همین راستا اتاق هشدارهای لازم را به مسوولان، وزارتخانه‌ها، بانک مرکزی و سایر نهادهای تصمیم‌گیرنده اعلام کرد. اتاق همچنین از نهادهای مختلف از جمله کمیسیون امنیت ملی مجلس دعوت کرد و نمایندگان این کمیسیون به اتاق آمدند و بخش‌خصوصی نیز مطالب اصلی در زمینه تحریم‌ها را منتقل کرد. در واقع مجموعه این اقدامات به‌دلیل نقش مشورتی اتاق بازرگانی برای قوای سه‌گانه از جنبه‌های مختلف صورت گرفت.

 اما باید به این موضوع توجه ویژه داشته باشیم که از این مرحله به بعد باید گام‌های اصلی‌تر و مهم‌تری را برای مقابله با تحریم‌ها برداریم، مرحله‌ای که مطمئنا اتاق بازرگانی می‌تواند در پیشبرد اهداف مورد نظر نقش‌آفرین باشد و ظرفیت‌های خود را نمایان کند. اما برای خنثی‌سازی یا دست‌کم کاهش اثرات تحریم‌ها چهار پیشنهاد عملیاتی به سیاست‌گذاران به ترتیب زیر ارائه می‌شود:

1- حتما باید شرایط کار و تولید در کشور تسهیل شود و با برداشتن موانع غیرضروری کسب‌وکار از خودتحریمی‌ها اجتناب کنیم. 2- با ایجاد یک بسیج عمومی و همگانی نیازهای وارداتی‌مان را به‌طور دقیق شناسایی کنیم، در این راستا باید تلاش کنیم وابستگی به محصولات خارجی را تا حد امکان کاهش دهیم تا به‌طور همزمان نیازهای ارزی کشور تعدیل و مدیریت شود. ۳-  ضرورت دارد تبادلات تجاری خود را با کشورهای همسایه نظیر افغانستان، عراق و کشورهای حوزه CIS افزایش دهیم. از آنجا که حمل‌ونقل به این کشورها با سهولت بیشتری انجام می‌شود و هزینه کمتری هم دارد، توسعه ارتباطات با این کشورها در شرایط تحریم‌ بسیار حائز اهمیت است.  ۴- در ادامه توسعه روابط اقتصادی در عرصه بین‌المللی، برقراری رابطه با اروپا و کشورهایی مثل چین و هند که با اصل تحریم‌ها موافق نیستند، می‌تواند امکان‌هایی را برای دور زدن تحریم‌ها پیش روی ما قرار دهد. البته این کشورها با وجود مخالفت‌شان با تحریم‌ها، تحت فشار آمریکا اقداماتی را انجام می‌دهند اما ما باید با توسعه روابط‌مان با این کشورها تحریم‌ها را دور بزنیم و از این مرحله عبور کنیم. در همین زمینه اتاق بازرگانی گام‌های عملی برداشته است و از مقامات و سفرای کشورهایی که امکان رابطه با ایران را دارند دعوت به‌عمل آورده و آنها هم در اتاق حضور پیدا کردند و در مورد شرایط و مشکلات تبادلات تجاری با ایران به گفت‌وگو پرداختند.  در مجموع به نظر می‌رسد در شرایط اعمال تحریم‌ها، تعامل با کشورهایی که همسویی بیشتری با ایران دارند می‌تواند به‌عنوان راهکاری موثر در کانون توجه قرار گیرد تا مسیرهای همکاری بهتر و دقیق‌تر برای بسط روابط، شناسایی و اجرایی شود. از سوی دیگر، توجه به نقش و جایگاه بخش‌خصوصی و اتاق بازرگانی از سوی مسوولان برای عبور از تحریم‌ها راهگشا خواهد بود، ‌چراکه مطمئنا اتاق از این امکان برخوردار است که در شرایط کنونی نقشی حساس و کلیدی در مقابله با تحریم‌ها ایفا کند.