گام جدید تسهیل تجارت با ترکیه

براساس توافق‌نامه تجارت ترجیحی بین ایران و ترکیه که پس از ۱۱ سال در دی‌ماه ۹۳ به امضا رسید، قرار بود که مبادلات تجاری این دو کشور طی چند سال آینده به ۳۰ میلیارد دلار برسد؛ هدف‌گذاری که به‌اعتقاد محمد شریعتمداری برای تحقق آن فاصله‌ای معنادار وجود دارد و افزودن ۶۰ کالای دیگر به لیست کالاهای ترجیحی می‌تواند زمینه‌های همکاری ترکیه و ایران را بیش از گذشته افزایش دهد. در این موافقت‌نامه ۱۲۵ فقره کالا از سوی ایران و ۱۴۰ فقره کالا از سوی ترکیه برای کاهش تعرفه و با اعمال تعرفه ترجیحی مشخص شد که از سمت ایرانی‌ها «محصولات کشاورزی» و «شیلات» و از سوی ترک‌ها «کالاهای صنعتی» مشمول این توافق‌نامه شدند.

درحالی گام اول توسعه روابط تجاری ایران و ترکیه انعقاد این تفاهم‌نامه بود که دومین گام برای گسترش تعاملات بین این دو کشور با امضای اولین پیمان پولی در اواسط مهر سال‌جاری برداشته شد؛ اقدامی که براساس آن «ریال» و «لیر» جایگزین ارزهای مرجع در مبادلات کالایی شد و سوآپ ارزی ایران با همسایه شمال‌غربی را رقم زد. این درحالی است که یکی از مهم‌ترین انگیزه‌های پیمان پولی دوجانبه ایران و ترکیه، به چشم‌انداز ۳۰ میلیارد دلاری تجارت دو کشور که چندی پیش از سوی روسای‌جمهور آنها اعلام شد، باز‌می‌گردد. حسن روحانی در جریان سفر رجب طیب اردوغان به تهران در این زمینه اعلام کرد: توسعه روابط بانکی، تجارت با پول ملی و همچنین فعالیت سه‌مرز میان ایران و ترکیه به‌صورت شبانه‌روزی، از جمله تصمیماتی است که در مذاکرات فشرده دو طرف اتخاذ شده‌اند. رئیس‌جمهوری ترکیه نیز گفت: باهدف ارتقای حجم روابط به‌میزان ۳۰ میلیارد دلار، تصمیم گرفتیم همکاری‌های بانک‌مرکزی دو کشور و سایر بانک‌ها هر چه بیشتر تقویت شود و برای نجات روابط اقتصادی خود از فشار ارز، تصمیم گرفتیم مبادلات تجاری خود را با استفاده از پول ملی خودمان انجام دهیم.

حال با گذشت کمتر از یک‌ماه از برداشته شدن گام دوم، وزیر صنعت، معدن و تجارت از خیز گام سوم برای توسعه روابط اقتصادی کشور با ترکیه‌ای‌ها خبر داد. به‌گزارش «شاتا»، وزیر صنعت، معدن و تجارت در حاشیه مراسم سالگرد اعلام جمهوریت ترکیه در سفارت این کشور در تهران با اعلام اینکه روابط اقتصادی ایران و ترکیه بدون نفت حدود ۶ میلیارد دلار و با احتساب نفت ۷/ ۱۲ میلیارد دلار بوده که نسبت به سال قبل میلادی روند افزایشی داشته است، گفت: علاوه بر کالاهایی که در گذشته در فهرست کالاهای ترجیحی دو کشور قرار داشت، پس از اتمام مذاکرات ۶۰ کالای دیگر به لیست این کالاها اضافه خواهد شد تا زمینه همکاری دو کشور را بیش از این افزایش دهد. شریعتمداری در ادامه اظهار کرد: در طول تاریخ، ایران و ترکیه همواره در کنار هم بوده‌اند و در این میان مشترکات دینی و قومی بیش از گذشته این دو کشور را به‌هم پیوند زده است که امیدواریم در کنار روابط سیاسی، روابط اجتماعی و اقتصادی نیز توسعه یابد. وی افزود: روابط سیاسی، صنعتی و اجتماعی دو ملت به‌خصوص در سال‌های اخیر روند رو‌به رشدی را سپری کرده و اراده رهبران دو کشور بر توسعه روابط تهران- آنکارا بنا شده است.

وزیر صنعت، معدن و تجارت همچنین در واکنش به اظهارات رئیس‌جمهوری آمریکا درخصوص ایران و برجام، تصریح کرد: ترامپ اروپایی‌ها را از توسعه روابط با ایران ترسانده است. به‌گفته شریعتمداری ترامپ نه‌تنها اروپا بلکه کشورهای دیگر دنیا را نیز از توسعه روابط با ایران ترسانده است، اما از کاری که ترامپ کرده هیچ‌گونه نگرانی وجود ندارد. وی افزود: ایران در روند یک مذاکره کاملا برابر و برد-برد با حضور آمریکا و رقبای تجاری اروپایی به توافق‌نامه ارزشمند (برجام) دست یافته است. متولی صنعت با اشاره به اینکه ایران به‌ هیچ‌ عنوان ناقض برجام نیست، اظهار کرد: ایران در چارچوب توافق‌نامه امضا شده، توسعه همکاری‌ها با تمام کشورها به‌ویژه کشورهای دوست و همسایه را دنبال خواهد کرد، این درحالی است که ترکیه در دوران تحریم هم بهترین شریک تجاری ایرانی‌ها بود.

حال باید دید برداشته شدن سه‌گام مهم برای افزایش روابط اقتصادی و توسعه مناسبات تجاری میان ایران و ترکیه تا چه حد برای دست یافتن به هدف‌گذاری ۳۰ میلیارد دلاری ایرانی‌ها و ترکیه‌ای‌ها چاره‌ساز خواهد شد. ترکیه یکی از شرکای اصلی تجاری ایران است که در طول سال‌های تحریم نیز سعی در حفظ روابط سیاسی و اقتصادی خود با ایران داشته است. از این‌رو به‌باور تحلیلگران اقتصادی هرگونه اقدامی که موجب تسهیل در روابط تجاری دو کشور شود، می‌تواند برای تجار مفید باشد.

بنابراین فعالان اقتصادی معتقدند گام‌های سه‌گانه ایران و ترکیه می‌تواند مسیر را برای توسعه تجارت هموار کند. یکی از اهداف این همکاری‌ها کاهش هزینه‌های مالی میان این دو کشور است. تراز تجاری بین ایران و ترکیه نشان می‌دهد اگرچه ترکیه یکی از اصلی‌ترین شرکای تجاری کشور است اما آمار ۱۰ ساله روند تجاری ایران با ترکیه حاکی از این است که همواره تراز تجاری ایران با این کشور منفی بوده است به‌طوری که ارزش صادرات ایران به ترکیه در سال ۱۳۸۴بالغ بر ۲۰۵ میلیون دلار در برابر ۸۶۷ میلیون دلار واردات گزارش شده است. البته روند صادرات در سال ۱۳۹۴ افزایشی بوده و به رقم یک میلیارد و ۳۱۵ میلیون دلار رسیده است. این درحالی است که روند واردات ایران از این کشور در همین سال نیز افزایش یافته و به ۲ میلیارد و ۹۹۵ میلیون دلار رسیده است.