تعهد بانک مرکزی به فعالان اقتصادی
«نیمای دوم» اجرا نمی‌شود
سامانه ارز تجاری چیست؟
سامانه ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران به‌عنوان بستری برای تسهیل معاملات ارز حاصل از صادرات و تامین ارز برای واردات، از تاریخ ۳آذر۱۴۰۳ آغاز به‌کار کرده است. این سامانه به‌منظور اجرای دستورالعمل‌های جدید بانک مرکزی و مطابق با قوانین مبارزه با قاچاق کالا و ارز، به صادرکنندگان و واردکنندگان این امکان را می‌دهد که ارز حاصل از صادرات را از طریق بانک‌های عامل به فروش برسانند و ارز مورد نیاز خود را تامین کنند.
طبق فرآیندهای مشخص‌شده، صادرکنندگان باید پس از ثبت‌نام و انعقاد قرارداد کارگزاری ارزی با یکی از بانک‌های عامل، ارز حاصل از صادرات خود را به آن بانک تحویل دهند. بانک عامل پس از بررسی درخواست، در صورت وجود تقاضای مناسب از سوی واردکنندگان، سفارش فروش را به سامانه ارز تجاری ارسال می‌کند و در صورت تطابق سفارش‌ها، معامله انجام می‌شود. این معاملات کاملا بر اساس عرضه و تقاضا انجام می‌شود و در صورتی که معامله محقق شود، رفع تعهد صادراتی صادرکننده به‌صورت سیستمی انجام می‌گیرد.
برای واردکنندگان نیز که دارای مجوز خرید ارز از مرکز مبادله هستند، فرآیند مشابهی وجود دارد. آنها پس از ثبت سفارش خرید و ارائه اطلاعات لازم، می‌توانند ارز مورد نیاز خود را از طریق بانک عامل تامین کنند. بانک عامل پس از بررسی درخواست، در صورت تطابق سفارش خرید با عرضه‌ها، ارز را تامین و معامله را تکمیل می‌کند. اما با آغاز به‌کار این سامانه برای بسیاری از فعالان اقتصادی این نگرانی ایجاد شده است که سامانه به نیمایی دوم بدل و قیمت‌ها دستوری به فعالان اقتصادی تحمیل شود.
نیمای دوم در کار نیست!
در پاسخ به نگرانی‌های مطرح‌شده درخصوص بازگشت به سیستم سقف‌گذاری قیمت‌ها و احتمال ایجاد «نیمای دوم»، مسوولان بانک مرکزی و مرکز مبادله تاکید دارند که این نگرانی‌ها بی‌اساس است و هیچ برنامه‌ای برای بازگشت به مدل‌های قبلی وجود ندارد. سعیدی، مدیر عامل مرکز مبادله در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» اظهار کرد که سیاست‌های فعلی بانک مرکزی مبنای تصمیمات جاری است و این بانک هیچ‌گونه قصدی برای بازگرداندن سقف‌گذاری قیمت‌ها یا ایجاد «نیمای دوم» ندارد. او افزود که دستورالعمل‌ها و تصمیمات کمیسیون ارز به‌طور قطعی چنین امکانی را رد می‌کنند و این نگرانی‌ها بیشتر ناشی از سوءتفاهمات و برداشت‌های نادرست از روندهای جدید است. سعیدی در ادامه تاکید کرد که مرکز مبادله به‌عنوان یک بازار جدید و مبتنی بر عرضه و تقاضا عمل می‌کند و هیچ‌گونه مداخله دستوری یا محدودیت در تعیین قیمت‌ها وجود ندارد.
او درخصوص بازار شمش و سکه نیز توضیح داد که تاکنون بیش از 13.7تن شمش معامله شده است و تمام معاملات در این بازار بر اساس توافق آزادانه میان عرضه‌کنندگان و تقاضاکنندگان انجام شده است. بانک مرکزی در این زمینه تنها به‌عنوان بازارگردان وارد عمل می‌شود و هرگونه خرید و فروش به قیمت‌های توافقی صورت می‌گیرد. سعیدی همچنین افزود که اگر عرضه‌کننده‌ای توقع افزایش قیمت داشته باشد و بانک مرکزی بر اساس قیمت‌های روز اقدام به خرید کند، درصورتی‌که طرف مقابل نپذیرد، معامله‌ای انجام نمی‌شود. این نکته نشان‌دهنده آن است که تمام فرآیندهای بازار مبادلاتی و معاملات ارزی طبق قیمت‌های واقعی و توافقی انجام می‌شود، نه تحت فشار سقف‌گذاری یا دستورات از بالا. سعیدی اظهار کرد که این روند همچنان ادامه خواهد داشت و آینده بازار هم بر اساس همین اصول شکل خواهد گرفت. به این ترتیب، نگرانی‌ها درباره کنترل دستوری نرخ ارز و بازگشت به مدل‌های گذشته اساسا فاقد وجاهت قانونی و اجرایی است.
در همین راستا، نبی‌زاده، مشاور ارزی رئیس کل بانک مرکزی نیز در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» تاکید کرد که بانک مرکزی نظارت خود را بر بازار ارز ادامه خواهد داد؛ اما این نظارت به‌صورت مداخله با ابزارهای بازارسازی و نه با سقف‌گذاری یا محدودیت‌های دستوری خواهد بود.او گفت که نرخ ارز در این بازار به‌صورت آزاد و طبق عرضه و تقاضا تعیین خواهد شد و هیچ‌گونه سرکوب قیمتی در کار نخواهد بود. نبی‌زاده همچنین افزود که مداخله بانک مرکزی در بازار ارز به‌منظور حفظ روند صحیح بازارسازی است و نه برای کنترل دستوری نرخ‌ها. با این توضیحات، مسوولان بانک مرکزی و مرکز مبادله بار دیگر تاکید کردند که بازار ارز به‌صورت آزاد و مبتنی بر اصول عرضه و تقاضا اداره خواهد شد و هیچ‌گونه بازگشتی به مدل‌های قبلی مانند نیما یا ایجاد نیمی از بازار دوم در دستور کار قرار ندارد.
