درس‌های جهانی مهار تورم برای ایران چیست؟
جاماندگی از قافله «مهار تورم»
مقایسه تورم ماهانه کشورهایی که در سال‌های گذشته تورم‌های بالا و بعضا ابرتورم داشته‌اند، نشان می‌دهد که کشورها به دلایلی مانند مخرب بودن تورم‌های بالا بر معیشت و ساختار اقتصاد، سعی در مهار این پدیده داشته‌اند. ونزوئلا، آرژانتین و ترکیه از جمله کشورهایی هستند که در سال‌های گذشته تورم‌های بالا داشته، اما توانسته‌اند از سرعت رشد سطح عمومی قیمت‌ها به‌صورت چشم‌گیری بکاهند. اما عدم اصلاحات ساختاری در اقتصاد ایران موجب شده است تا تورم به یکی از بیماری‌های مزمن اقتصاد ایران تبدیل شود. بر اساس آخرین آمار منتشرشده، تورم ماهانه ایران در آبان ماه 2.8درصد بوده است.
این در حالی است که تورم ماهانه ترکیه در ماه نوامبر 2.2درصد و تورم آرژانتین در این ماه معادل 2.4درصد بوده است. آخرین آمار مربوط به تورم ونزوئلا نیز مربوط به ماه اکتبر است که با افزایش 3.2واحد درصدی نسبت به ماه سپتامبر به 4درصد رسیده است. با وجود تفاوت‌هایی که در ساختار اقتصاد و بعضا دلایل شکل‌گیری تورم‌های بالا در این کشورها وجود دارد، می‌توان گفت که هدف‌گذاری و اجرای یک بسته سیاستی منجم برای مهار تورم موجب شده تا تورم ماهانه کشورهایی که تورم‌های بالا داشته‌اند در سطحی پایین‌تر از تورم ماهانه ایران قرار بگیرد.
اهمیت مهار تورم
نگاهی به تاریخ تحولات اقتصاد ایران نشان می‌دهد که در دهه‌های گذشته تورم مزمن یکی از مهم‌ترین معضلات اقتصاد ایران بوده است. تورم مزمن با تاثیرات منفی گسترده‌ای که بر زندگی افراد، کسب‌وکارها و عملکرد کلی اقتصاد دارد، می‌تواند ثبات اقتصادی و اجتماعی یک کشور را به خطر بیندازد. برای مثال در یک دهه گذشته تورم‌های بالا و مزمن موجب شده است قدرت اقتصادی ایرانیان به‌صورت چشم‌گیری کاهش یابد و نرخ فقر در محدوده 30درصد تثبیت شود. با توجه به مضراتی که تورم‌های بالا برای اقتصاد یک کشور دارد، سیاستگذاران اقتصادی در کشورهای مختلف تلاش می‌کنند تا از اتخاذ سیاست‌هایی که تورم‌های بالا به‌وجود می‌آورد، پرهیز کنند. بسیاری از کشورهایی که در سال‌های گذشته تورم‌های بالا داشتند نیز در تلاش بودند تا با اتخاذ سیاست‌های ضد تورمی و انجام اصلاحات، در مسیر مهار تورم گام بردارند. اما با وجود بارز بودن مضرات تورم‌های بالا، همچنان برخی از کشورها با این پدیده دست و پنجه نرم می‌کنند. می‌توان گفت که مقابله با تورم نیازمند سیاست‌های اقتصادی قاطع، شفاف و هماهنگ است تا رشد پایدار اقتصادی محقق شود.
در شرایطی که بسیاری از کشورهایی که تورم بالا داشته‌اند و بعضا با ابر تورم مواجه بوده‌اند، توانستند در مسیر کاهش تورم گام بردارند، ایران همچنان با تورم‌های بالا دست و پنجه نرم می‌کند و چشم‌انداز روشنی از کاهش انتظارات تورمی وجود ندارد. بر اساس آخرین آمارهای منتشرشده، تورم نقطه به نقطه ایران در ماه آبان معادل 32.5درصد و تورم ماهانه نیز معادل 2.8درصد بوده است. در حال حاضر ایران نیز با چالش‌های ساختاری مانند کسری بودجه‌های پی در پی، ناترازی‌های مختلف و تحریم‌های اقتصادی مواجه است. به همین دلیل بررسی تجربه کشورهایی که در سال‌های گذشته توانسته‌اند در مسیر مهار تورم گام بردارند، از اهمیت بالایی برخوردار است.
سیاستگذاری هدفمند
در سال‌های گذشته نام کشورهایی مانند ونزوئلا و آرژانتین با تورم گره خورده است. علاوه بر این کشورها، ترکیه نیز در سال‌های گذشته با چالش‌های مربوط به تورم‌های بالا مواجه بوده است. با این حال می‌توان گفت که هر 3کشور در یک سال گذشته گام‌های مهمی در مسیر مهار تورم برداشته‌اند و توانسته‌اند از سرعت افزایش سطح عمومی قیمت‌ها بکاهند. از آنجا که ساختار اقتصاد و بعضا ریشه‌های شکل‌گیری تورم در این 3 کشور متفاوت است، سیاست‌های مربوط به مهار تورم نیز در این کشورها تفاوت‌هایی دارد. برای مثال ریشه اصلی تورم در آرژانتین کسری بودجه و بدهی است. در دسامبر سال گذشته تورم ماهانه این کشور معادل 25.5درصد بود. با این حال دولت توانست با کاهش هزینه‌های خود سرعت افزایش تورم را کم کند. در نوامبر سال جاری تورم ماهانه این کشور که نشان‌دهنده درصد تغییر سطح عمومی قیمت‌ها در یک ماه نسبت به ماه قبل است به 2.4درصد رسید.
ترکیه نیز از جمله کشورهایی است که در سال‌های گذشته تورم‌های بالایی داشته که ناشی از اصرار رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور این کشور در زمینه کاهش نرخ بهره بوده است. تاثیر این سیاست به‌گونه‌ای بود که اقتصاد ترکیه را در گرداب تورم فرو برد و موجب شد تا تورم سالانه ترکیه در اکتبر سال2022 به 85.5درصد برسد و قله تاریخی خود را فتح کند. با این حال اتخاذ سیاست‌های انقباضی و افزایش نرخ بهره تا سطح 50درصد در یک سال گذشته موجب شد تا تورم این کشور روند نزولی طی کند. بر اساس آخرین آمارهای منتشرشده تورم ماهانه ترکیه در ماه نوامبر به 2.2درصد رسیده است.
کاهش تورم با دلارهای نفتی
شاید بتوان گفت که نام ونزوئلا یادآور ابرتورم است. ونزوئلا یکی از کشورهایی است که در سال‌های گذشته به دلایلی مانند وابستگی شدید به درآمد نفت، چاپ پول بی‌رویه، کنترل‌های قیمتی و ارزی و تحریم‌های اقتصادی تورم‌های بالا و ابر تورم را تجربه کرده است. با این حال در یک سال گذشته دولت مادرور توانست با بهبود وضعیت سیاست خارجی کشور خود، کاهش تحریم‌های اقتصادی، فروش نفت و استقبال از سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی در صنعت نفت خود، تورم را به‌صورت چشم‌گیری کاهش دهد. بر اساس آخرین آمار منتشرشده که مربوط به اکتبر سال جاری است، تورم سالانه این کشور معادل 23.6درصد و تورم ماهانه معادل 4درصد بوده است. نکته قابل توجه آن است که دلیل اصلی کاهش تورم ونزوئلا، کاهش تحریم‌ها و افزایش درآمدهای دولت از این طریق است. به عبارت دیگر، اصلاحات ساختاری در زمینه مهار تورم در این کشور صورت نگرفته است و احتمال آن وجود دارد که همزمان با وارد شدن شوک‌های جدید به اقتصاد، ونزوئلا را بار دیگر در دام ابر تورم گرفتار کند. برای مثال بسیاری معتقدند که جهش تورم ماهانه در اکتبر ناشی از پیروزی دونالد ترامپ، در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و تهدید بازگشت تحریم‌هاست.
