دارویی که جهان را متحول می‌کند
درمان همزمان اقتصاد و سلامت
بر اساس سرمقاله اکونومیست، در مدت سه‌سالی که سماگلوتاید برای درمان چاقی تایید شده‌است، توفانی در آمریکا به‌پا شده‌است، پس از چندین دهه‌ناامیدکننده برای «درمان‌‌‌‌های معجزه‌‌‌‌آسا» این داروها امروز اثربخش و کارآمد هستند. اینفلوئنسرها و سرمایه‌داران خوش‌‌‌‌فکر تنها مشتریان آنها نیستند. در حال‌حاضر از هر ۸بزرگسال آمریکایی یک نفر مصرف‌کننده داروهای GLP-۱ است. شرکت نوو نوردیسک، تولیدکننده سماگلوتاید با نام تجاری اوزمپیک برای دیابت و ویگووی برای کاهش وزن و شرکت الی لیلی، تولیدکننده داروی تیرزپاتید به‌عنوان یک جایگزین موثرتر، از سال۲۰۲۱ تاکنون حدود یک‌تریلیون دلار به ارزش خود در بازارهای سهام افزوده‌‌‌‌اند.
این هیجان اکنون فراتر از آمریکا رفته‌است. با در نظر داشتن اینکه بیش از دو پنجم مردم جهان اضافه‌‌‌‌وزن دارند یا از چاقی رنج می‌برند، تقاضا برای داروهای GLP-۱ سیری‌ناپذیر به نظر می‌رسد. شرکت‌های داروسازی در حال رقابت هستند تا این محصولات را به‌صورت قرص‌‌‌‌هایی که تولید آن ارزان‌تر از داروهای تزریقی باشد و عوارض جانبی کمتری نیز داشته باشند، به بازار عرضه کنند. نسخه‌‌‌‌های عمومی برای آگونیست‌‌‌‌های قدیمی GLP-۱ در حال ورود به بازار هستند. سماگلوتاید قرار است در سال۲۰۲۶ در برزیل، چین و هند از شمول قانون حق ثبت اختراع خارج شود. به همین ترتیب ۸ رقم از این داروها در چین در دست تولید هستند. از آنجا که درآمد در کشورهای درحالتوسعه افزایش یافته و زندگی کم‌‌‌‌تحرک‌‌‌‌تر شده‌است، مردمان این کشورها به‌سرعت در حال چاق‌‌‌‌تر‌شدن هستند. مهار چاقی گامی تعیین‌کننده خواهد بود، با اینحال سازندگان داروهای GLP-۱ وعده انجام کارهای بزرگ‌‌‌‌تری را می‌دهند.
مشخص شده‌است که بیماران دارای اضافه‌‌‌‌وزنی که تحت‌درمان سماگلوتید قرار دارند، کمتر دچار حملات قلبی و سکته مغزی می‌شوند و به‌طور شگفت‌‌‌‌انگیزی، به‌نظر می‌رسد که فواید آن تا حد زیادی مستقل از میزان کاهش وزن است. داروی تیرزپاتید وقفه تنفس در خواب را بهبود می‌بخشد. آزمایشها نشان می‌دهد که آگونیست‌‌‌‌های GLP-۱ بیماری مزمن کلیوی را در بیماران دیابتی کاهش می‌دهند و علائمی وجود دارد که این داروها ممکن است تحلیل مغز و زوال شناختی در آلزایمر را کاهش دهند. مطالعات سوابق بهداشتی نشان می‌دهد که این داروها حتی ممکن است به درمان اعتیاد کمک کنند. افرادی که در آمریکا داروهای GLP-۱ مصرف می‌کنند، کمتر احتمال دارد که در مصرف مواد افیونی و الکل دچار زیاده‌روی شوند. محققان حتی کم‌‌‌‌وبیش از اثرات ضد‌پیری این داروها صحبت می‌کنند.
پیوند بدن و مغز
چگونه یک گروه دارویی می‌تواند این همه کار را انجام دهد؟ باید گفت این داروها نه تنها در دستگاه گوارش عمل می‌کنند، بلکه به گیرنده‌‌‌‌های سراسر بدن و مغز نیز متصل می‌شوند. به‌نظر می‌رسد این داروها التهاب را کاهش می‌دهند و با مکانیزم‌های مرتبط با هوس و احساس پاداش تعامل دارند. با هر یافته جدید، محققان در مورد عملکرد بیماری و پیوندهای بین بدن و مغز بیشتر می‌‌‌‌آموزند. طبیعتا کار بیشتری لازم است، اگرچه آگونیست‌‌‌‌های GLP-۱ به مدت ۲۰سال است که در داروهای دیابت استفاده می‌شوند، برخی از یافته‌‌‌‌های جدید بر اساس مطالعات مشاهده‌‌‌‌ای هستند و باید توسط کارآزمایی‌‌‌‌های تصادفی تکمیل شوند. بیماران ممکن است نیاز داشته باشند تا تمام عمر خود از این داروها استفاده کنند و مزایای بلندمدت آنها هنوز سنجیده نشده‌است.
این شرایط موجب می‌شود هزینه‌ها نیز نامشخص باشد. در حال‌حاضر داروها گران هستند. قیمت تیرزپاتید در آمریکا بیش از ۵۰۰ دلار در ماه است. عوارض جانبی فوری آنها که می‌تواند شامل حالت تهوع، التهاب پانکراس، اسهال و تحلیل عضله باشد، ممکن است ناخوشایند باشد. اثرات حاصل از چندین دهه‌مصرف آنها نامشخص است. برخی نگران هستند که مردم با علم به اینکه می‌توانند دوباره درمان شوند، پرخوری کنند.
با اینحال باگذشت زمان، آزمایشها و نوآوری‌‌‌‌ها، مزایای این داروها روشن‌تر می‌شوند و هزینه‌ها کاهش مییابد. البته ادامه عادات سالم و توصیه‌های رعایت بهداشت عمومی همچنان اهمیت خواهند داشت. مدت‌ها بود که پزشکان از اینکه هیچ روشی برای بسیاری از افراد چاق موثر نیست، ناامید شده‌بودند. اگر امیدواری اولیه به داروها محقق شود، محروم‌‌‌‌کردن بیماران از داروهایی که می‌توانند زندگی آنها را به طرز چشمگیری بهبود بخشند، ظالمانه خواهد بود. این داروها می‌توانند همان امیدواری را برای درمان اعتیاد نیز ایجاد کنند.
احتمالات هیجان‌‌‌‌انگیزی وجود دارند. در سال۲۰۱۹، بیماری قلبی، سکته مغزی، دیابت، آلزایمر و بیماری کلیوی درمیان ۱۰علت اصلی مرگ‌ومیر جهانی قرارگرفتند. تا سال۲۰۵۰، با افزایش سن جمعیت جهان و بهبود مراقبت‌های بهداشتی در کشورهای درحالتوسعه، این بیماری‌ها تلفات بیشتری خواهند داشت. سال‌گذشته بیش از صد‌هزار آمریکایی بر اثر مصرف بیش از حد مواد افیونی جان باختند و ۱۸۰هزار نفر دیگر نفر بر اثر مصرف الکل جان خود را از‌دست‌دادند.
برای بیماران، استفاده‌‌‌‌های جدید از داروهای GLP-۱ نه‌تنها به‌معنای زندگی طولانی‌‌‌‌تر، سالمتر و پربارتر، بلکه به‌معنای زندگی شادتر نیز خواهد بود. در دنیای فراوانی، افراد تسلیم انگیزه‌‌‌‌های خود می‌شوند حتی اگر بدانند رفتارشان در درازمدت مضر است، اگرچه آگونیست‌‌‌‌های GLP-۱ ممکن است کسب لذت فوری را محدود کنند، اما آنها پایان هوس‌‌‌‌های مزاحم و بهبود سلامت طولانی‌‌‌‌مدت را نوید می‌دهند.
مجموع صورت‌‌‌‌حساب‌ها برای تجویز این داروها می‌تواند بسیار زیاد باشد، با اینحال دولت‌ها برخی هزینه‌های دیگر را کاهش می‌دهند. صورت‌‌‌‌حساب مستقیم برای هزینه‌های چاقی در آمریکا به تنهایی بالغ بر ۲۶۰میلیارد دلار در سال‌است. سوء‌مصرف مواد بار بزرگی بر نظام کیفری-قضایی محسوب می‌شود. دولت درآمد کمتری از مالیات بر الکل به‌دست می‌آورد، اما درآمدهای مالیات بر درآمد افزایش مییابد، زیرا نیروی کار سالمتر می‌شود.
همان‌طور که قرص‌‌‌‌های ضدبارداری زنان را تشویق به ادامه تحصیل و کار می‌کرد، داروهای GLP-۱ نیز می‌توانند با افزایش «بهره‌‌‌‌وری» و «آزادی» منجر به تغییرات عمیق اقتصادی و اجتماعی شوند. برخی از مدل‌های کسب‌وکار ممکن است دگرگون شوند. اگر بتوان ولع خوردن و سایر وسوسه‌ها را کنترل کرد، شرکت‌های مواد غذایی، تبلیغ‌‌‌‌کنندگان و حتی فروشندگان دارو ممکن است تمرکز خود را از کمیت به کیفیت تغییر دهند. آداب اجتماعی می‌تواند تکامل یابد. در غرب لاغری به عنوان ایده‌آل زیبایی تحسین می‌شود، زیرا برای بسیاری از افراد به سختی به‌دست می‌آید، در حالی که افراد چاق از تبعیض و دستمزد کمتر رنج می‌برند. اگر لاغر‌بودن راحت‌‌‌‌تر باشد، این شرایط تغییر خواهد کرد. چاقی و اعتیاد ممکن است کمتر به‌عنوان نارسایی‌‌‌‌های اخلاقی دیده شوند و در عوض به‌عنوان بیماری‌هایی قابل‌‌‌‌درمان نگریسته شوند. انقلاب GLP-۱ تازه شروع شده‌است و وعده‌‌‌‌های آن برای آینده بسیار وسوسه‌‌‌‌انگیز است.
