حراج پنجم اوراق مالی دولتی اسلامی ۱۴۰۲ بررسی شد
خروج بانک‌ها از خرید اوراق
به این ترتیب حدود 12درصد از اوراق مالی موردنیاز امسال تا به اینجا تامین شده است. نکته قابل تامل در رابطه با حراج پنجم این است که تمام فروش بازار در بورس صورت گرفت و هیچ بانک و موسسه اعتباری غیر بانکی در این حراج شرکت نکرد. ابزارهای مالی اسلامی یا همان صکوک، اوراق بهادار با ارزش مالی یکسان و قابلمعامله در بازارهای مالی هستند. این اوراق بر پایه یکی از قراردادهای مورد تایید اسلامی طراحی شده و دارندگان آن به‌‌صورت مشاع مالک یک یا مجموعه‌‌‌‌‌‌‌ای از دارایی‌ها و منافع حاصل از آنها هستند. صکوک ابزار نوینی است که در کشورهای اسلامی به جای اوراق قرضه به‌‌‌‌کار گرفته می‌شود. این اوراق مبتنی بر دارایی با درآمد ثابت یا متغیر قابلمعامله در بازار ثانویه و بر اساس اصول شریعت هستند. اوراق صکوک باید خود ارزش داشته باشند و نمی‌توانند براساس فعالیت‌های سفته‌بازی باشند.
کارنامه حراج پنجم
به گزارش بانک مرکزی، در راستای عرضه تدریجی «اوراق مالی اسلامی دولتی» توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی (دولت) در تواترهای هفتگی، مرحله پنجم حراج این اوراق در سال1402 در روز سه‌‌‌‌‌‌‌‌شنبه 7شهریور اجرا شد. بانک مرکزی در حراجهای مزبور خدمات کارگزاری موردنیاز را به وزارت امور اقتصادی و دارایی، بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی ارائه می‌دهد. بانک مرکزی پیشنهادهای دریافتشده از بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی را برای تصمیم‌گیری به وزارت امور اقتصادی و دارایی ارسال و این وزارتخانه نسبت به تعیین سفارش‌های برنده اقدام می‌کند. بانک مرکزی بر اساس بند «ع» تبصره (5) قانون بودجه سال1402 صرفا مجاز به خرید و فروش اوراق مالی اسلامی دولت در بازار ثانویه اوراق است. کارگزاری این بانک ضمن تامین زیرساخت معاملات و برگزاری حراج، تعهدی نسبت به حجم و قیمت اوراق مالی اسلامی دولتی فروش‌رفته ندارد و اوراق مزبور را در بازار اولیه برای تامین مالی دولت خریداری نخواهد کرد. طبق گزارش بانک مرکزی، نرخ سود اسمی سالانه در این حراج 5/ 20درصد اعلام شده است. قیمت هر ورقه اوراق مالی در این حراج‌‌‌‌‌‌‌ها 100هزار تومان است. مهلت ارسال سفارش برای حراج امسال از ساعت 8:00 یکشنبه 5شهریورماه1402 تا ساعت 12:00 همان روز بود. در این حراج حداقل حجم سفارش 500هزار ورقه بوده است.
عملکرد بانک مرکزی
در این حراج‌‌‌‌‌‌‌ها بانک مرکزی سفارش‌های دریافتشده از بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی را برای تصمیم‌گیری به آن وزارت ارسال و وزارت مزبور نسبت به تعیین سفارش‌های برنده اقدام می‌کند. درنهایت، عرضه اوراق به تمام برندگان انجام می‌شود. در این حراج 441/ 18هزار میلیارد تومان اوراق مالی اسلامی دولتی با عنوان آراد عرضه شد که در این میان 58/ 1هزار میلیارد تومان از این اوراق به فروش رفت. در نتیجه از کل اوراق عرضهشده در این حراج هیچ بانک و موسسه غیربانکی حضور نداشت و کل رقم فروش رفته را اشخاص حقیقی در بازار سرمایه خریداری کرده‌‌‌‌‌‌‌اند. به این ترتیب بررسی این آمار نشان می‌دهد در این حراج تنها 5/ 8درصد از اوراق عرضهشده به فروش رفت. نوع اوراق ارائه‌‌شده در این حراج مرابحه عام، کوپن‌‌‌‌‌‌‌دار و با تواتر پرداخت سود 6 ماهه بوده است.
عملیات بازار باز
بانک مرکزی همچنین آخرین گزارش عملیات سیاست پولی را منتشر کرد. طبق این گزارش، بیست و سومین حراج عملیات بازار باز در روز دوشنبه 6شهریور ماه برگزار شد. در این حراج با توجه به پیش‌بینی بانک مرکزی از وضعیت نقد‌ینگی در بازار بین‌بانکی، موضع عملیاتی بانک مرکزی در این هفته توافق بازخرید بود .بنابراین توافق‌نامه بازخرید، توافقی بین د‌و طرف است؛ به‌نحوی‌که یک طرف اوراق بهادار خود را به قیمت مشخص به طرف د‌یگر می‌فروشد (پول قرض می‌کند) و به‌طور همزمان تعهد می‌کند که همان اوراق بهادار را به قیمت مشخص و در تاریخ مشخص در آیند‌ه بازخرید کند. نرخ بهره‌ای که در قرارد‌اد ذکر می‌شود نرخ بهره ریپو نامید‌ه می‌شود. توافق‌نامه بازخرید معکوس نقطه مقابل توافق‌نامه بازخرید است. هنگامی که بانک مرکزی می‌خواهد خلق نقد‌ینگی برای بانک‌ها را آسان‌تر کند، از توافق‌نامه بازخرید استفاد‌ه می‌کند و هنگامی که می‌خواهد خلق نقد‌ینگی را برای بانک‌ها سخت کند و د‌سترسی آنها به ذخایر را در بازار بین‌بانکی محد‌ود کند از بازخرید معکوس استفاد‌ه می‌کند.
ازاین‌رو، این بانک به اجرای عملیات بازار باز در قالب توافق بازخرید به مبلغ 02/ 116هزار میلیارد تومان اقدام کرد. تعد‌اد بانک‌ها و موسسات شرکت‌کنند‌ه در این حراج 20موسسه بوده است. علاوه بر این بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی می‌توانند در روزهای شنبه تا چهارشنبه از اعتبارگیری قاعد‌ه‌مند (د‌ریافت اعتبار با وثیقه از بانک مرکزی) مشروط به در اختیار د‌اشتن اوراق مالی اسلامی دولتی و در قالب توافق بازخرید با نرخ سقف د‌الان نرخ سود (24درصد) استفاد‌ه کنند. در حراج بیست‌وسوم عملیات بازار باز 2 موسسه بانکی و غیربانکی از امکان اعتبارگیری قاعد‌ه‌مند استفاد‌ه کرد‌ند.
ارزش میزان اعتبارگیری قاعد‌ه‌مند در این حراج 46/ 1هزار میلیارد تومان بوده است. نرخ بهره بین‌بانکی به عنوان متغیری که تحت‌تاثیر منابع عرضهشده بانک مرکزی در عملیات بازار باز تعیین می‌شود در حراج پیشین با افزایشی 06/ 0 واحد درصدی رقم 59/ 23درصد را تجربه کرد؛ اما در حراج بیست‌وسوم با کاهش 02/ 0 واحد درصدی به رقم 57/ 23درصد رسید. نرخ بهره در اوج خود در امسال در 27 اردیبهشت‌ماه به 76/ 23درصد رسید؛ اما با گذشت زمان بانک مرکزی با تغییر سیاست خود و افزایش عرضه ذخایر در عملیات بازار باز، نرخ بهره را کاهش داد. بررسی عملکرد بانک مرکزی در حراجهای خرداد تیر و مرداد نیز نشان می‌دهد نرخ بهره بین‌بانکی به‌طور کلی در کانال 4/ 23 تا 6/ 23درصد در نوسان بوده و تغییرات شدیدی در نرخ بهره بین‌بانکی رخ نداده است.
