نهادهای سیاستگذار اقتصاد از استارت‌آپ‌های بانکی حمایت خواهند کرد؟
نقشه راه بانکداری دیجیتال
احسان خاندوزی در این کنفرانس با اشاره به نقش انقلاب دیجیتال در تحول زندگی مردم و نقش آن در گسترش عدالت و افزایش بهره‌وری گفت: در پیشگامی حوزه اقتصاد دیجیتال، بهره‌وری و عدالت را متحول‌شده می‌بینیم. برخی نگران بهره‌وری و برخی عدالت هستند که برای هر دو مورد باید به استقبال تحول دیجیتال برویم. امروز می‌توانیم خدماتی را به‌صورت برخط برای مردم در مناطق جغرافیایی و طبقات اجتماعی مختلف فراهم کنیم. این دسترسی‌های فراگیر پیش از این امکان‌پذیر نبود.
وی درخصوص دستاوردهای دولت در حوزه بانکداری دیجیتال موارد متعددی را بیان کرد که از جمله آنها می‌توان به کاهش هزینه‌های مبادلاتی، دسترسی تمام اقشار و گروه‌ها به خدمات آنلاین، دسترسی برخط به اطلاعات مالی شرکت‌ها و الکترونیکی شدن بسیاری از قراردادهای بانکی اشاره کرد. او در این خصوص گفت: مساله دسترسی همه مردم به خدمات به‌شکل کاملا غیرحضوری در حال تحقق است. براساس مصوبه شورای عالی مبارزه با پولشویی این امکان فراهم شد تا افتتاح حساب‌ها نیز به‌شکل غیرحضوری انجام شود.
دسترسی به اطلاعات بانک‌ها و شرکت‌های زیرمجموعه آنها به‌صورت برخط وجود دارد؛ در نتیجه هم در لایه کسبوکار و هم در لایه نظارت، ما متأثر از فضای اقتصاد دیجیتال با فرصت‌های کم‌نظیری مواجه هستیم. سوال این است؛ چرا سرعت تحولات در اقتصاد دیجیتال آن‌قدری که فناوری به ما اجازه می‌دهد نیست؟ این مهم‌ترین مساله است که باید در عرصه سیاستگذاری نگران آن بود. جامعه براساس نقطه عزیمت ۱۰ سال پیش ما را قضاوت نمی‌کند، بلکه جایی است که امروز می‌توانیم باشیم و نخبگان انتظار دارند براساس شرایط ایده‌آل عمل کنیم. دستگاه‌های اجرایی در این زمینه کند عمل می‌کنند. حتی مسوولان نظام مالی نسبت به این موضوع مقاومت می‌کنند.
او با اشاره به بحث عدالت در دسترسی به خدمات بیان داشت به‌رغم تلاش‌های وزارت اقتصاد برای افزایش دسترسی به خدمات آنلاین، هنوز دو تا سه وزارتخانه و چند سازمان دولتی در این خصوص همکاری نداشته‌اند. وی در این خصوص اذعان داشت: این امکان را داریم بهره‌ورتر، عادلانه‌تر و شفاف‌تر عمل کنیم اما مقاومت‌هایی در بدنه بروکراتیک وجود دارد. با رفع این مانع از نتایج هوشمندسازی و دیجیتالی شدن برخوردار خواهیم شد. باید به این فکر کنیم که چگونه می‌توان این مقاومت را از بین برد. حوزه صدور مجوزها از جمله مثال‌های این مقاومت است. مجموعه مجلس و دولت به‌دنبال هوشمندسازی این حوزه هستند. اما با وجود گذشت ۹ ماه امروز که اواخر آذر هستیم دو تا سه وزارتخانه و برخی دستگاه‌های خارج از دولت در برابر قانون مجلس مقاومت می‌کنند. در برخی موارد البته موفقیت‌هایی وجود داشته است؛ مثلا در حوزه آرد و نان با استفاده از امکان تحول دیجیتال انجام شد و حتی بدون تغییر قیمت و ایجاد محدودیت، دورریزها و فرار از مجاری رسمی را کنترل کردیم. با وجود این، مجموعه نارضایتی از سرعت نفوذ اقتصاد دیجیتال در سازمان‌ها همچنان وجود دارد.
خاندوزی به تهدیدهای اقتصاد دیجیتال نیز هم اشاره‌ای کرد و در این خصوص به بحث اشراف اطلاعاتی کشورها بر داده‌های تراکنش‌ها در حوزه تحریم‌ها اشاره کرد. او در این خصوص گفت: واقعیت این است که ما با یک نبرد دیجیتال مواجه هستیم. این‌گونه نیست که جلوی کشتی‌های ما را بگیرند بلکه در یک نبرد دیجیتال از طریق شناسایی تراکنش‌ها صرفا سوار بر اطلاعات ردوبدل شدن دیتاها هستند. حتی در عرصه داخلی نیز با چالش مواجه هستیم. در مسائل ارزی کشور شبکه‌های جدید سفته‌بازان هجوم می‌آورند. برای مقابله با این تهدیدهای دیجیتال و آفندی که در حوزه دیجیتال وجود دارد باید یک پدافند داشته باشیم. مساله ما امروز در سبزه‌میدان و بازار بزرگ نیست، این جنس از تهدید شبانه‌روزی است و در مواجهه با تهدید عملکرد مناسبی نداریم. نتیجه این اتفاق نیز نوسانات نرخ ارز است که امروز شاهد آن هستیم. در حوزه نظارتی امکانات بسیار بیشتری با تحول دیجیتال داریم اما در‌عین‌حال با تهدیدهای این حوزه مواجه هستیم که پاسخ به آن نیازمند یک سازوکار هوشمند است.
علی صالح‌آبادی، رئیس بانک مرکزی، هم در افتتاحیه این کنفرانس به عملکرد دولت و همچنین نقشه راه بانک مرکزی در حوزه بانکداری دیجیتال اشاره کرد. او در این خصوص گفت: اهمیت تحول دیجیتال در نظام‌های مالی به ویژه نظام بانکی در سیاستگذاری، نظارت و عملیات بسیار مهم است. تحول دیجیتال صرفا مکانیزه کردن فرآیند موجود نیست بلکه هم ابزار و هم فرآیندها باید به‌روز و دیجیتال شوند. صالح‌آبادی افزود: در حوزه کسبوکار، نظام‌های پرداخت، سیاست پولی و نظارت بانک مرکزی بر خدمات بانکی استفاده از فناوری و افزایش زیرساخت‌ها را دنبال می‌کنیم. این تحولات با نگاه به تحول در فرآیندها و ابزارهاست.
او به هوشمند شدن برخی از فرآیندهای بانکی و تاثیر آن بر اصلاح روندها هم اشاره‌ای داشت که از جمله آنها می‌توان به اجرای قانون جدید چک اشاره کرد. او در این خصوص گفت: یکی از اتفاقاتی که سال گذشته افتاد اجرای قانون جدید چک بود. این اقدام فرآیندها و زیرساخت‌هایی را ایجاد کرد که موجب کاهش میزان چک‌‌های برگشتی و افزایش اعتبار چک به عنوان ابزاری برای پرداخت شد. صالح‌آبادی به پیچیدگی اجرایی برخی از این قوانین هم اشاره‌ای داشت و در این خصوص افزود: مسدودسازی سپرده صادرکننده چک برگشتی در تمام حساب‌های آن یکی از مسائلی بود که با پیچیدگی‌های بسیاری مواجه بود که اجرا و عملیاتی شد. ساماندهی پایانه‌های فروشگاهی نیز از اقدامات مهم و سختی بود که عملیاتی شد.
صالح‌آبادی در خصوص برنامه‌های آتی بانک مرکزی بر حوزه دیجیتالی شدن فرآیندهای بانکی تاکید کرد و در این خصوص گفت: در حوزه نظارت که یکی از مهم‌ترین محورهای وظایف بانک مرکزی است، کنترل هوشمند پیشینی از مسائلی است که آن را دنبال می‌کنیم. نظارت پسینی با ایرادات و ضعف‌های متعددی همراه است. بنابراین در نظارت به دنبال اجرای نظارت هوشمند پیشینی هستیم. وی افزود: در اعطای تسهیلات بانکی با سامانه‌هایی که به وجود آمد با اعمال قوانین نظارتی به سامانه‌ها، تسهیلات طبق قواعد و با اجازه سیستمی و سامانه‌ای اعطا می‌شود و با این اقدام از اعطای گزینشی تسهیلات و رانت جلوگیری می‌شود.
وی در خصوص برنامه آتی بانک مرکزی در حوزه پرداخت سود سپرده‌ها هم اشاره داشت: یکی از معضلاتی که در سیستم بانکی وجود داشت، سود سپرده‌هاست که باید به صورت سیستمی کنترل شود. این مساله درباره خلق پول نیز وجود داشت که به سمت کنترل سیستمی این فرآیندها حرکت می‌کنیم. صالح‌آبادی همچنین بر اهمیت نظارت بر محل خرج تسهیلات بانکی هم اشاره کرد و گفت: تسهیلات در بخشی که برای آن در نظر گرفته می‌شد، مصرف نمی‌شد. برای مثال تسهیلاتی که با عنوان تولید پرداخت می‌شد به مصارف بخش تولیدی نمی‌رسید. این یک معضل به شمار می‌رفت که نظارت سیستمی آن را حل می‌کند.
رئیس کل بانک مرکزی با تاکید بر اینکه با اشراف بر شبکه بانکی دلیلی برای شعبه‌محوری وجود ندارد، اظهار کرد: در حال حاضر ۲۰هزار شعبه بانکی در سراسر کشور وجود دارد که در سال‌های اخیر به مرور روند کاهشی پیدا کرده‌اند و به این تعداد رسیده‌اند. این تعداد قابلیت کاهش بیشتر را نیز دارد و به لحاظ فنی امکان آن فراهم است اما به لحاظ فرهنگ‌سازی باید مقدمات و سطح مورد نیاز فراهم شود. او به این موضوع اشاره داشت که درحال‌حاضر در حوزه پرداخت تسهیلات از دیگر کشورها عقب هستیم و بانک مرکزی تلاش خواهد کرد از طریق لندتک‌ها به این موضوع رسیدگی کند. وی همچنین به این موضوع اشاره داشت که در سند باکس بانک مرکزی امکان حمایت از کسبوکارهای نوین در حوزه بانکداری دیجیتال فراهم شده و این نهاد قصد دارد از کسبوکارهای مناسب در این حوزه حمایت کند.
