تداوم کاهش رشد ۱۲ماهه پایه پولی و نقدینگی
کنترل رشد خلق پول بانک‌ها
در سال جاری به واسطه اهتمام و تمرکز بانک مرکزی بر اجرای سیاست کنترل مقداری رشد ترازنامه بانک‌ها و افزایش نسبت سپرده قانونی بانک‌هایی که از نسبت‌های ابلاغی تخطی کرده‌اند، رشد خلق پول بانک‌ها و به تبع آن رشد نقدینگی به میزان قابل توجهی کنترل شد. گزارش بانک مرکزی بیان می‌کند که نرخ رشد 12ماهه نقدینگی از 8/ 42درصد در پایان مهرماه1400 طی یک روند نزولی به 2/ 34درصد در پایان مهرماه1401 کاهش یافته است. روند رشد 12ماهه پایه پولی با آغاز به کار دولت سیزدهم و متاثر از رویکرد انضباط‌گرایانه دولت و سیاست‌های پولی و نظارتی فعال بانک مرکزی به‌طور قابل ملاحظه‌ای کاهشی بوده و از 6/ 42درصد در پایان تیرماه1400 به 5/ 34درصد در پایان مهر ماه سال 1401 رسید.
بررسی رشد نقدینگی در مهرماه 1401 حاکی از تداوم روند کاهشی این متغیر همچون ماه‌های گذشته بوده است. به‌طوری‌که حجم نقدینگی در پایان مهرماه1401 به رقم7/ 56769 هزار میلیارد ریال رسیده که نسبت به پایان سال1400 معادل 5/ 17درصد رشد نشان می‌دهد. همچنین نرخ رشد دوازده‌ماهه نقدینگی از 8/ 42درصد در پایان مهرماه1400 طی یک روند نزولی به 3/ 34 درصد در پایان مهر ماه1401 کاهش یافته است.
لازم به ذکر است که بخشی از رشد 12ماهه نقدینگی در مهرماه سال1400 (معادل 7/ 2 واحد درصد) مربوط به اضافه شدن اطلاعات خلاصه دفتر کل دارایی‌ها و بدهی‌های بانک مهراقتصاد به اطلاعات خلاصه دفتر کل دارایی‌ها و بدهی‌های بانک سپه (به‌واسطه ادغام) بوده که حتی با در نظر گرفتن این امر نیز رشد 12ماهه نقدینگی در پایان مهرماه 1401 از کاهش قابل ملاحظه‌ای نسبت به مقطع مشابه سال قبل برخوردار بوده که البته ارقام مقدماتی حاکی از این است که البته این وضعیت در آبان‌ماه سال جاری نیز کماکان برقرار بوده است. نکته قابل توجه آن است که در سال جاری به واسطه اهتمام و تمرکز بانک مرکزی بر اجرای سیاست کنترل مقداری رشد ترازنامه بانک‌ها و افزایش نسبت سپرده قانونی بانک‌هایی که از نسبت‌های ابلاغی تخطی کرده‌اند، رشد خلق پول بانک‌ها و به تبع آن رشد نقدینگی به میزان قابل توجهی کنترل شده است.
تحولات پایه پولی
پایه پولی نیز در پایان مهرماه سال1401 با رشدی معادل 18درصد نسبت به پایان سال1400 به 3/ 7129هزار میلیارد ریال رسیده است. همچنین پایه پولی در 12ماهه منتهی به پایان مهرماه1401 معادل 5/ 34درصد داشته که نسبت به رشد دوره مشابه سال قبل (4/ 36درصد)، 9/ 1واحد درصد کاهش نشان می‌دهد. لازم به توجه است که روند رشد 12ماهه پایه پولی با آغاز به‌کار دولت سیزدهم و متاثر از رویکرد انضباط‌گرایانه دولت و سیاست‌های پولی و نظارتی فعال بانک مرکزی به‌طور قابل ملاحظه‌ای کاهشی بوده و از 6/ 42درصد در پایان تیرماه1400 به 5/ 34درصد در پایان مهر ماه سال1401 رسیده است.
با این حال لازم به توضیح است که افزایش رشد ماهانه پایه پولی در ماه‌های اخیر عمدتا متاثر از تامین اعتبارات ارزی مورد نیاز وزارت جهاد کشاورزی و وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی توسط بانک مرکزی برای جبران و هموارسازی آثار حذف تخصیص ارز ترجیحی به ترتیب برای واردات نهاده‌های کشاورزی، کالاهای اساسی و دارو (به واسطه اجرای طرح مردمی‌سازی و توزیع عادلانه یارانه‌ها) بوده که انتظار می‌رود با توجه به توافقات صورت گرفته تسویه ریالی تعهدات مذکور، رشد پایه پولی به مسیر پیش‌بینی‌شده بازگشت کند.
بنابراین همان‌طور که تحولات متغیرهای پولی نیز نشان می‌دهد به‌رغم اجرای طرح مردمی‌سازی و توزیع عادلانه یارانه‌ها و حذف ارز ترجیحی و واریز یارانه نقدی، متغیرهای مذکور کماکان در مسیر کاهشی خود قرار دارد و رویکرد کلی دولت سیزدهم در انضباط‌‌بخشی به کل‌های پولی در سال جاری استمرار یافته و بازتعریف رابطه دولت و بانک مرکزی از جمله اتکا بیشتر به منابع سپرده‌ای و عملیاتی شدن حساب واحد خزانه و همچنین استفاده محدودتر از تنخواه‌گردان خزانه در دستور کار قرار دارد.
