باید گفت نقش و حضور دلار آمریکا در تجارت، بدهی‌‌های بین‌‌المللی و دیون غیربانکی به هیچ‌‌وجه تناسبی با سهم این کشور از تجارت، اوراق قرضه و بدهی‌‌های بین‌‌المللی ندارد. در عین حال بانک‌‌های مرکزی جهان نسبت به گذشته دلار کمتری را در ترکیب ذخایر ارزی خود نگهداری می‌‌کنند. آمار‌‌های صندوق بین‌‌المللی پول نشان می‌‌دهد در سه‌‌ماهه چهارم سال ۲۰۲۱ سهم دلار از ذخایر ارزی جهان به کمتر از ۵۹ درصد رسیده است. طی دو دهه گذشته این روند کاهشی بوده است. به عنوان نمونه خوبی از کاهش سهم دلار در ذخایر ارزی جهان می‌‌توان به اسرائیل (رژیم صهیونیستی) که روابط نزدیکی با آمریکا دارد اشاره کرد. بانک مرکزی این رژیم استراتژی جدیدی را برای ذخایر ارزی ۲۰۰ میلیارد دلاری خود تدوین کرده است که بر اساس آن از ابتدای سال ۲۰۲۲ سهم دلار آمریکا در این ذخایر را کاهش داده و سهم بیشتری به دلار استرالیا، دلار کانادا، یوآن چین و ین ژاپن داده است.

همچنان که در یکی از گزارش‌‌های اخیر صندوق بین‌‌المللی پول آمده است کاهش نقش دلار آمریکا در ذخایر ارزی جهان با افزایش نقش سایر ارز‌‌های ذخیره سنتی یعنی یورو، ین و پوند همراه نبوده است. به‌‌علاوه اگرچه تا حدودی سهم یوآن چین در ذخایر ارزی افزایش یافته است، اما این رقم تنها معادل یک‌‌چهارم کل سهم از دست رفته دلار آمریکا طی سال‌‌های اخیر بوده است. همچنین داده‌‌های صندوق بین‌‌المللی پول نشان می‌‌دهد در پایان سال ۲۰۲۱ تنها یک کشور یعنی روسیه تقریبا یک‌‌سوم کل ذخایر ارزی یوآن در جهان را به خود اختصاص داده است. در مقابل، پول‌‌های ملی اقتصاد‌‌های کوچک‌‌تر که به‌‌طور سنتی جایگاه مهمی در ذخایر ارزی نداشته‌‌اند مثل دلار‌‌های استرالیا و کانادا، کرون سوئیس و وون کره‌جنوبی سه‌‌چهارم سهم از دست رفته دلار آمریکا در ذخایر ارزی جهان را از آن خود کرده‌‌اند.

چرا چنین اتفاقی افتاده است؟ چرا شاهد ورود ارز‌‌های جدید در ترکیب ذخایر ارزی جهان بوده‌‌ایم؟ دو عامل در این زمینه می‌‌توان برشمرد. دلیل اول این است که این ارز‌‌ها بازدهی بیشتر و بی‌‌ثباتی کمتری داشته‌‌اند. چنین خصوصیاتی برای بانک‌‌های مرکزی بسیار جذاب و اغواکننده هستند. تکنولوژی‌‌های مالی جدید مثل سیستم‌‌های مدیریت خودکار نقدینگی، تجارت با پول‌‌های ملی اقتصاد‌‌های کوچک‌‌تر را آسان‌‌تر و ارزان‌‌تر ساخته است. برخی از این اقتصاد‌‌ها قرارداد‌‌های مبادله پایاپای با فدرال رزرو آمریکا دارند که این پیام را به ذهن مخابره می‌‌کند ارز‌‌های ملی آنها ارزش خود در برابر دلار آمریکا را حفظ می‌‌کنند. البته اهمیت این عامل را می‌‌توان زیر سوال برد. برخلاف تصور، ارز‌‌های جدیدی که به ترکیب ذخایر ارزی جهان اضافه شده‌‌اند نوسان زیادی دارند.

این ارز‌‌ها در برابر دلار آمریکا بسیار بالا و پایین می‌‌شوند. منتشرکنندگان این ارز‌‌ها به ندرت برای حفظ ارزش آنها به قرارداد‌‌های مبادله پایاپای با فدرال رزرو متوسل شده‌‌اند. دلیل قابل قبول‌‌تر آن است که این ارز‌‌های جدید و غیرسنتی توسط کشور‌‌هایی منتشر می‌‌شوند که حساب‌‌های سرمایه‌‌ای باز دارند و از سیاست‌‌های باثبات و محکمی برخوردارند. آنچه بانک‌‌های مرکزی را به وارد کردن یک ارز جدید در ترکیب ذخایر ارزی خود وادار می‌‌کند نه تنها وزنه اقتصادی و عمق مالی کشور دارنده آن ارز است، بلکه همچنین شفاف و پیش‌‌بینی پذیر بودن سیاست‌‌های آن کشور نیز نقش مهمی در این زمینه دارد. به عبارت دیگر ثبات در اقتصاد و تصمیمات سیاسی برای پذیرفته شدن یک ارز در سطح بین‌‌المللی بسیار حائز اهمیت است. دارندگان ذخایر ارزی به سمت ارز‌‌هایی میل دارند که دولت‌‌های‌شان به حکومت‌‌داری خوب، ثبات اقتصادی و وضعیت مالی سالم مشهورند.  بر اساس این گزارش، صندوق بین‌‌المللی پول کل ذخایر ارزی جهان در پایان سال ۲۰۲۱ را ۱۲هزار و ۹۲۰ میلیارد دلار اعلام کرده است. ذخایر ارزی جهان در پایان سال ۲۰۲۱ نسبت به سه ماه قبل از آن ۹۲ میلیارد دلار کاهش داشته است.

اخبار مرتبط