ابزار مجازی مدیریت نقدینگی

ايبنا : رمز پول ملی ایران که به زودی رونمایی می‌شود، ابزار مناسبی برای مدیریت نقدینگی و ابزار کاربردی مطلوبی برای پرداخت‌‌های خرد است. بشر در طول قرن‌‌ها، اشکال مختلف پول را برای رفع نیازهای اقتصادی خود ابداع کرده است. پول‌‌های کالایی، سکه‌ها، اسکناس‌‌ها، چک‌‌ها و کارت‌‌های اعتباری هرکدام در زمان خود، نوآوری‌‌های تحول‌‌آفرین در بازارهای پولی و مالی ایجاد کرده‌‌اند. در دهه‌های اخیر، فناوری‌‌های پرداخت جدید به این فهرست اضافه شده‌‌اند؛ از اپلیکیشن‌‌های پرداخت مبتنی بر گوشی‌‌های هوشمند تا استیبل کوین‌‌ها و شکل جدیدی از پول در قالب ارز دیجیتال بانک‌‌های مرکزی که در حال خلق، انتشار و توسعه است. ارز دیجیتال بانک‌‌های مرکزی یا آنچه امروز با عنوان رمزپول ملی مطرح می‌شود، رمزارزهایی همچون بیت‌‌کوین و اتریوم که می‌‌شناسیم نیست، اما می‌تواند از همان فناوری بهره بگیرد.

استفاده از رمزپول ملی یعنی با فناوری مورداستفاده در رمزارزها و به‌طور خاص با تمرکز بر بلاک‌چین، اسکناس یا پولی که توسط مردم استفاده می‌شود، می‌تواند به‌‌صورت دیجیتال در اختیار عموم قرار گیرد.

تاریخچه پیدایش

بازار کریپتوکارنسی یا ارز دیجیتال از سال ۲۰۰۸ رشد بی‌‌سابقه‌‌ای در فناوری‌‌های نوین مالی را تجربه کرده است، اما ایده اولیه خلق و انتشار رمزارزهای ملی توسط بانک مرکزی کشورها از سال ۲۰۱۴ با الهام از ارزهای دیجیتال قدرتمندی مانند بیت‌‌کوین و اتریوم پایه‌‌ریزی شد.

 ارز دیجیتال ملی که با عنوان ارز دیجیتال بانک مرکزی (Central Bank Digital Currency) در جهان شناخته می‌شود، یک توکن دیجیتالی و اساسا یک پول نقد الکترونیکی است که توسط بانک‌‌های مرکزی منتشر شده و توسعه می‌‌یابد و به موسسات مالی، مشاغل و افراد اجازه می‌دهد تا پرداخت‌‌ها و نقل و انتقالات الکترونیکی خود را در بستری ایمن و پایدار انجام دهند. دو دسته برای تقسیم‌‌بندی انواع رمزارزهای ملی ذکر شده است؛ دسته عمده‌‌فروشی و دسته خرده‌‌فروشی. رمزارزهای ملی عمده‌‌فروشی، در درجه اول توسط سازمان‌ها و موسسات مالی استفاده می‌شوند و رمزارزهای ملی خرده‌‌فروشی، مانند اشکال فیزیکی ارزها، توسط اشخاص حقیقی، مصرف‌‌کنندگان و صاحبان مشاغل و کسب‌‌وکارها به کار گرفته می‌شوند.

شمارش معکوس برای رونمایی از رمز پول ملی

رمزپول ملی تقریبا در دنیا پدیده‌‌ای فراگیر شده است. بانک‌‌های مرکزی پیش ‌‌از این رمزارزها را نادیده گرفته بودند و بعد از مدتی به آن توجه کردند و البته در حال حاضر نیز که بازار رمزارزها درحال‌‌توسعه بیشتری هستند به‌‌طورجدی وارد این حوزه شده‌‌اند. در حال حاضر در حدود ۹۰ بانک مرکزی در دنیا این موضوع را در دستور کار دارند و بر اساس اعلام مسوولان بانک مرکزی، کشور ما نیز جزو پیشروها در این زمینه است.

چند بانک مرکزی در اجرای آزمایشی این طرح هستند و بانک مرکزی کشورمان هم از چند ماه قبل، کار روی «رمزریال» را در دستور کار قرار داد و هم اکنون شمارش معکوس برای رونمایی از رمزارز ملی شروع شده است. علی صالح‌‌آبادی، رئیس‌‌کل بانک مرکزی، اوایل خردادماه در بیست ‌‌و نهمین همایش سالانه سیاست‌های پولی و ارزی، از اجرای رمزریال در آینده نزدیک خبر داد و گفت: طبق قولی که همکارانم در بانک مرکزی داده‌‌اند، رمزریال از شهریورماه به اجرا می‌‌رسد.

آیا بانک‌‌ها دور می‌‌خورند؟

با استفاده از رمزپول ملی، اسکناس یا پولی که توسط مردم استفاده می‌شود، می‌تواند به‌‌صورت دیجیتال در اختیار عموم قرار گیرد. همین موضوع شائبه‌‌ای ایجاد کرده که آیا با رواج رمزارز ملی، بانک‌‌های فعلی از چرخه اقتصادی خارج می‌شوند؟ گفته می‌شود که این بستر پولی جدید با نظارت کامل بانک مرکزی هر کشور، واسطه تراکنش‌‌های مالی یعنی بانک‌‌ها را حذف کرده و به تراکنش‌‌ها اجازه می‌دهد مستقیما از فردی به فرد دیگر مثلا از مشتری به فروشنده، منتقل شوند؛ بنابراین رمزارز ملی به حذف خطرات ناشی از احتمال ورشکستی یک بانک یا موسسه مالی که همواره کاربران را تهدید می‌‌کند، می‌‌انجامد و ارتباط مستقیمی بین متقاضیان و بانک مرکزی ایجاد می‌‌کند.

ابزاری کارآمد در اختیار نظام پولی

با این‌‌حال مهران محرمیان، معاون فناوری‌‌های نوین بانک مرکزی که مدیریت فنی پروژه رمزریال را در بانک مرکزی بر عهده دارد، در این باره معتقد است: «پول دیجیتال توکنایز شده باتوجه‌‌به هزینه‌های کمتری که دارد، ابزار بسیار مناسبی برای مدیریت نقدینگی توسط بانک‌‌ها و البته ابزار کاربردی بسیار مطلوبی برای پرداخت‌‌های خرد است، بنابراین باید توجه داشته باشیم که در مورد رمزریال بانک مرکزی ایران نیز اساسا هدف‌‌گذاری بر مبنای حذف بانک‌‌ها در مسیر تعاملات مالی و تراکنشی نبوده است چرا که بانک‌‌ها جزو جدایی‌‌ناپذیر تراکنش‌‌ها هستند.» محرمیان تاکید می‌‌کند: «در واقع نقش اصلی بانک‌‌ها در رمزریال علاوه بر اینکه در فضای توزیع‌‌شدگی تایید تراکنش‌‌ها مشارکت دارند، توسعه قراردادهای هوشمند است که متاسفانه این مهم‌ترین ویژگی ناآگاهانه یا تعمدا از سوی منتقدان مورد غفلت واقع شده درحالی‌‌که این بزرگ‌ترین و مهم‌ترین ظرفیتی است که در این فرآیند برای بانک‌‌ها دیده شده تا از این طریق، خدمتی ارزنده را در اختیار فضای کسب‌‌وکار قرار دهند و به‌‌نوعی قراردادهای هوشمند را در فضای اقتصاد توسعه بخشند.»

امتیازات رمزپول نسبت به بانکداری الکترونیک

بدون تردید رمزپول هم مانند سایر ابزارهای مالی فناورانه کاربردهایی دارد، با این‌‌حال پرسشی که مطرح می‌شود این است که وقتی ما بانکداری الکترونیک داریم، پس چه نیازی به این رمزپول است؟ معاون فناوری‌‌های نوین بانک مرکزی در توضیح این پرسش گفت: «در این صورت ما قادر خواهیم بود پولی عرضه کنیم که به‌طور هوشمند تشخیص دهد در چه حوزه‌‌ای ورود کند و در کجاها خیر؛ چه‌‌بسا بتواند تقلب‌‌ها را هم به‌‌صورت هوشمندانه تشخیص دهد.

درحالی‌‌که با اسکناسی که اکنون در اختیار داریم این امکان میسر نیست، به عنوان‌‌مثال اگر یک اسکناس از جیب دارنده آن روی زمین بیفتد و نفر دیگری آن را بردارد قابلیت پیگیری از حالت خود پول وجود ندارد، مگر اینکه شواهد دیگری وجود داشته باشد؛ اما در رمز پول ملی قابلیت برنامه‌نویسی وجود دارد که هم می‌تواند کسب‌‌وکارهای جدید ایجاد کند و هم بحث smart contract یا قراردادهای هوشمند در این میان رونق می‌گیرد و در نهایت نیز پیوند پول با حوزه‌های دیگر را شاهد خواهیم بود. در حوزه تسهیلات و سیاست‌های پولی و نظارت هم می‌شود اقداماتی انجام داد که تابه‌‌حال قادر به انجام آن نبودیم.»

وجه تمایز با بانکداری سنتی

حال پرسشی که مطرح می‌شود این است که اگر ارزهای دیجیتال بانک مرکزی، صرفا نسخه دیجیتالی پول ملی یک کشور هستند، چه چیزی آنها را در فرآیند استفاده و انتقال پول، با بانکداری دیجیتال مرسوم متفاوت می‌‌کند؟ به گفته محرمیان، «پاسخ در این واقعیت نهفته است که ارزهای دیجیتال بانک مرکزی مانند پلتفرم‌‌های بانکداری سنتی، بازنمایی دیجیتالی پول نیستند، بلکه خود پول صادر شده توسط بانک مرکزی هستند. یک رمزارز ملی، احتمالا دقیقا مانند اسکناس‌‌های کاغذی یا بیت‌‌کوین عمل نمی‌‌کند، اما برخی از ویژگی‌‌های دیجیتالی مشابه پول نقد فیزیکی را در خود دارد. در این بستر، دارایی‌‌ها به‌‌راحتی بین نهادها قابل انتقال است و در کیف پول‌‌ها یا پلتفرم‌‌های شخص ثالث دارای ارزش مشابهی خواهند بود. این ویژگی‌‌ها برای ذخیره‌‌سازی آنها نیز صدق می‌‌کند. یعنی کاربران رمزارزهای ملی، توکن‌‌ها را در کیف پول دیجیتال خود ذخیره می‌‌کنند و از دارایی‌‌های خود در هر کجایی که باشند، می‌توانند استفاده کنند.»