با اعلام رئیس‌کل بانک مرکزی، خودپرداز به جعبه ابزار چک افزوده شد
مدل جدید تایید چک
ابزار جدید تایید صدور چک
علی صالح‌آبادی، رئیس کل بانک مرکزی در جلسه‌ای که در روز گذشته با کمیسیون اصل 90 برگزار کرد، درباره اجرای قانون چک، خبر از فراهم شدن تاییدیه صدور چک از طریق پیامک داد. او در این خصوص بیان کرد که یکی از مهم‌ترین بحث‌هایی که در قانون چک وجود دارد، مربوط به ثبت، صدور و تاییدیه چک هست که باید امکان آن علاوه بر روش‌های فعلی که وجود دارد، از طریق خودپردازها و پیامک نیز فعال شود. صالح‌آبادی در ادامه افزود: «با کمیسیون اصل ۹۰ توافق کردیم که از آذرماه امسال بانک‌ها باید امکان تاییدیه صدور چک را از طریق خودپردازها و پیامک فراهم سازند. همچنین حداکثر تا پایان امسال تمام بانک‌ها باید این امکان را از طریق خودپردازها فراهم کنند و به مشتریان خود خدمات ارائه دهند و ما با جدیت بیشتری این امر را دنبال خواهیم کرد. در این جلسه همچنین مطرح شد که اگر فردی یک فقره چک می‌کشد و منابع این فرد در بانک‌های مختلف وجود دارد، علاوه بر اینکه این چک بتواند از همان بانک وصول شود، اگر موجودی فرد کفایت نکند، بتوان از سایر بانک‌ها نیز که موجودی دارد، منابع مالی او را برداشت کرد تا چک پاس شود.» رئیس کل بانک مرکزی درخصوص اینکه برای چه تعداد بانک در حال حاضر این بستر وجود دارد، بیان کرد که در حال حاضر ۱۸ بانک این امکان را فراهم کرده‌اند و امیدواریم در دی ماه این امکان از طریق همه بانک‌های کشور فراهم شود. یکی دیگر از موضوعاتی که در این جلسه مطرح شد، موضوع بحث چک با عنوان وثیقه بود که صالح‌آبادی در این‌باره افزود: «در حال حاضر محدودیت‌هایی در قانون وجود دارد که قرار شد با همکاری خود کمیسیون راهکار قانونی در این زمینه را پیدا کنیم.» رئیس شورای پول و اعتبار در انتهای صحبت‌های خود بیان کرد که همچنین بحث اعتبار چک نیز در این جلسه مطرح شد که فرد تا چه اندازه می‌تواند چک را صادر کند و رقم چک تا چه عددی می‌تواند باشد و قرار شد به تدریج این کار را انجام دهیم. این کار مستلزم این است که در شورای پول و اعتبار این موضوع مطرح شود و ان‌شاء‌الله این امر از موارد قانونی است که با هماهنگی کمیسیون اصل نود به تدریج عملیاتی خواهیم کرد.
تاریخچه تحولات قانون چک
طبق دستور بانک مرکزی در سال 1399 قوانین مربوط به چکها یکسری تغییرات داشته‌اند. اگر شما از چک به‌عنوان یک ابزار پرداخت استفاده می‌کنید، لازم است از این قوانین اطلاع داشته باشید. یکی از این قوانین، «ممنوعیت صدور و پشت‌نویسی چک در وجه حامل» است. طبق اعلامیه بانک مرکزی، از تاریخ 20دی ماه سال 1399، صدور و پشت نویسی چک در وجه حامل در دسته‌چک‌های جدید ممنوع بوده و توسط بانک، پذیرش و کارسازی نخواهند شد. از این پس، به جای پشت‌نویسی چک در وجه حامل باید اطلاعات چک صادرشده از جمله شناسه صیادی (عدد نمایش داده در تصویر زیر) مبلغ، تاریخ و اطلاعات شخص دریافت‌کننده چک را در سامانه صیاد بانک مرکزی ثبت کنید. کارسازی برگه چک‌هایی قدیمی که پیش از تاریخ 20 دی 1399 ارائه شده‌اند، طبق روال سابق انجام می‌شود. بنابراین اگر چک وجه حاملی دریافت کرده‌اید که تاریخ نقد شدن آن بعد از 20 دی است، نگران نباشید چک شما نقد می شود؛ چون قدیمی است. قانون جدید چک مربوط به دسته‌چک‌های جدید است و مشکلی برای چکهای قدیمی ایجاد نمی‌کند.
قانون دوم «تاریخ اعتبار داشتن چکهای جدید» است. بنا بر قانون جدید، چکهای جدیدی که از تاریخ 10دی به بعد صادر می‌شوند تاریخ اعتبار یا انقضا دارند؛ یعنی افراد تا تاریخ معینی می‌توانند از دسته‌چک خود استفاده و چک صادر کنند و با اتمام تاریخ ذکر شده دسته‌چک قابل استفاده نخواهد بود و باید با مراجعه به بانک آن را تعویض کنند. در دسته‌چک‌های جدید روی هر برگه چک عبارت «صدور این برگه چک حداکثر تا مورخ … مجاز است» نوشته شده است. به این ترتیب می‌توانید تاریخ اعتبار چک را کنترل کنید و دقت داشته باشید که با اتمام این تاریخ چک شما دیگر معتبر نیست و باید دسته‌چکتان را عوض کنید. علاوه بر این، توجه داشته باشید که تاریخ اعتبار چک حداکثر تا 3 سال از تاریخ دریافت دسته‌چک است. برای مثال اگر شما دسته‌چکتان را در سال 99 از بانک دریافت کرده باشید، تاریخ اعتبار برگه‌های چک شما نهایتا تا سال 1402 است و بعد از آن تاریخ، چک شما معتبر نیست و نمی توانید آن را در سامانه هم ثبت کنید.
قانون سوم «برداشت از حساب‌های شخص در بانک مربوطه» است. در گذشته شخص دریافت‌کننده چک تنها می‌توانست از حساب متصل به چک شخص صادرکننده، پول را برداشت کند. دریافت‌کننده چک تنها در صورتی می‌توانست از سایر حساب‌های صاحب چک پول برداشت کند که اجازه قوه قضائیه را دریافت می‌کرد و این امر مستلزم اقدامات دشوارتر و طولانی‌تری بود. اما در قانون جدید چک، اگر موجودی حساب اصلی صاحب چک کافی نباشد، بانک موظف است از سایر حساب‌های او در همان بانک (به ترتیب اولویت از حساب جاری، حسـاب قـرض‌الحسـنه پس‌انداز، حساب سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت و حساب سرمایه‌گذاری بلندمدت) اقدام به پرداخت وجه چک کنند. این به آن معناست که تمام حساب‌های بانکی افراد در همان بانک به دسته‌چکشان متصل است. در نهایت «قانون مربوط به برگشت خوردن چک» درصورتی‌که چک شما برگشت بخورد و نسبت به رفع سوءاثر چک برگشتی خود اقدام نکنید به هیچ عنوان نمی‌توانید دسته‌چک جدید دریافت کنید. بنابراین از این به بعد در استفاده از چک دقت بیشتری داشته باشید و تا حد امکان از برگشت خوردن آن جلوگیری کنید.
اثرگذاری قانون‌های جدید
چندی پیش علی صالح‌آبادی، رئیس کل بانک مرکزی قانون جدید چک را قانونی خواند که باعث بازگشت اعتبار به چکها شده است و بنا به توضیح وی با اجرای آن حجم چکهای برگشتی کاهش یافته است. رئیس کل بانک مرکزی با بیان اینکه چک الکترونیکی، چک موردی و اعتبار چک از جمله مواردی است که هنوز عملیاتی نشده است، گفت: تلاش می‌‌‌کنیم تا پایان سال برخی از آنها اجرایی شود؛ اما اجرای برخی از موارد مانند چک الکترونیک، زمان‌براست. وی تاکید کرد که در قانون جدید چک ۱۷ تکلیف برعهده بانک مرکزی است که از این تعداد ۱۱ مورد اجرایی شده و تنها ۶ مورد باقی مانده است. وی گفت تکالیف باقی‌مانده قانون چک مانند چک الکترونیک، به زیرساخت‌‌‌هایی نیاز دارد که تامین آن زمان‌بر و محتاج کار بیشتری است. به گفته رئیس کل بانک مرکزی، ۶ مورد باقی‌مانده از تکالیف جدید قانون چک نیاز به کار فنی بیشتر و سنگین‌‌‌تری دارد که دراین‌باره کارگروهی تشکیل شده است تا پس از بررسی‌ها، زمان تکمیل آن اعلام شود.
دیگر اینکه آمنه نادعلی‌زاده، معاون اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی درباره آمار چک برگشتی عنوان کرد: کاهش آمار چک برگشتی از فروردین تا پایان شهریور‌‌‌ماه سال‌جاری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته در خور توجه است که بر اساس آن نسبت مجموع چکهای برگشتی به مجموع چکهای مبادله‌ای ۶ ماه نخست سال‌جاری حدود ۴/ ۹درصد بوده؛ در حالی که این نسبت در سال ۱۳۹۹ حدود ۲/ 11درصد بوده است. بنابراین به نظر می‌رسد سخت‌‌‌گیری قانون در زمینه تخصیص دسته‌چک و صدور چک موثر بوده است.
