جزئیات آخرین مرحله از عملیات بازار باز منتشر شد
مکش منابع مازاد پولی
سیاست اجرایی بانک مرکزی در چهار هفته اخیر جذب نقدینگی از بازار بین بانکی در قالب ریپوی معکوس بوده است.
این عملیات زمانی اجرا می‌شود که بازار بین بانکی با افزایش منابع روبه‌رو است. در این حالت سیاستگذار پولی فروش اوراق به بانک‌ها را اجرا می‌کند. همچنین آمارهای رسمی حاکی از آن است که نرخ سود در بازار بین بانکی در حال کاهش است. این موضوع تایید دیگری از مازاد منابع در بازار بین بانکی است و نشان از رصد پیوسته سیاستگذار از منابع بازار بین بانکی و اتخاذ سیاست مدیریت نقدینگی این نهاد با توجه به وضعیت هفتگی منابع بازار مذکور می‌دهد.
جزئیات مرحله سیزدهم عملیات بازار باز
بانک مرکزی در گزارشی جزئیات جدیدترین مرحله از عملیات بازار باز در سال‌جاری را منتشر کرد. این مرحله سیزدهمین مرحله از انجام عملیات مذکور در سال‌جاری محسوب می‌شود. بنا بر گزارش روابط‌عمومی بانک‌‌مرکزی، در راستای اطلاعیه روز پنج‌شنبه 3 تیرماه سال‌جاری، مبنی بر برگزاری حراج فروش مدت‌دار اوراق مالی اسلامی دولتی در عملیات بازار باز، دو بانک سفارش خرید اوراق مالی اسلامی دولتی در قالب توافق بازخرید معکوس (ریپوی معکوس) را تا مهلت تعیین‌شده (ساعت 12 روز شنبه 5 تیر) در مجموع به ارزش 5/ 23 هزار میلیارد تومان از طریق سامانه بازار بین‌بانکی به بانک‌‌مرکزی ارسال کردند.
با توجه به پیش‌بینی بانک‌‌مرکزی از وضعیت نقدینگی در بازار بین‌بانکی، موضع عملیاتی بانک‌‌مرکزی در این هفته استمرار جذب نقدینگی بود. این موضع با توجه به وجود منابع مازاد در بازار بین بانکی از سوی سیاستگذار پولی اتخاذ شد. از این‌رو، بانک مرکزی به اجرای عملیات بازار باز در قالب توافق بازخرید معکوس به مبلغ 44/ 6 هزار میلیارد تومان با سررسید هفت روزه با حداکثر نرخ 18 درصد موافقت کرد. علاوه بر این معاملات مربوط به سررسید قراردادهای توافق بازخرید معکوس هفته قبل به ارزش44/ 6 هزار میلیارد تومان در روز دوشنبه 7 تیر انجام شد.
افزون بر عملیات بازار باز، در هفته منتهی به 7 تیر سال‌جاری، هیچ یک از بانک‌ها و موسسات اعتباری از اعتبارگیری قاعده‌مند استفاده نکردند. همچنین در این دوره، مبلغ 72/ 0 هزار میلیارد تومان از ریپوی انجام شده در قالب اعتبارگیری قاعده‌مند سررسید شد. نکته دیگر در این خصوص اینکه بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی می‌توانند در روزهای شنبه تا چهارشنبه از اعتبارگیری قاعده‌مند (دریافت اعتبار با وثیقه از بانک مرکزی) مشروط به در اختیار داشتن اوراق مالی اسلامی دولتی و در قالب توافق بازخرید با نرخ سود سقف دالان (22 درصد) استفاده کنند.
چرایی تداوم رویکرد جذب نقدینگی
سوالی که در این قسمت مطرح است اینکه چرا در چهار هفته اخیر سیاست جذب نقدینگی از سوی سیاستگذار اتخاذ شده و این موضوع تداوم دارد؟ کارشناسان اقتصادی بر این باورند که دولت فعلی با وجود تمدید تحریم‌ها و عدم گشایش در وصول منابع نفتی همچنان با کمبود منابع برای تامین مخارج خود مواجه است. این مشکلات در تامین منابع تا جایی بوده که در دو ماه اخیر، دولت حقوق کارمندان خود را از طریق تنخواه گردان خزانه تامین کرده است. تامین منابع از تنخواه گردان به این نحو است که تمام این منابع به صورت یکجا از بانک مرکزی به سیستم بانکی کشور واریز می‌شود. در اثر این تراکنش از سوی سیاستگذار شوکی به بازار بین بانکی وارد شده و آنها را با افزایش منابع مواجه کرده و در نتیجه نرخ سود بازار بین بانکی نیز کاهش پیدا می‌کند. به عبارت دیگر می‌توان گفت که اثر اقدام دولت در بازار بین بانکی هنوز وجود دارد به نحوی پمپ تخلیه منابع از بازار بین بانکی هنوز دارد کار می‌کند. در ادامه بانک‌هایی که با مازاد منابع مواجه می‌شوند، دو گزینه مختلف برای سرمایه‌گذاری و استفاده از این منابع پیش‌روی خود دارند؛ نخست اینکه این منابع را در بازار بین بانکی سپرده‌گذاری کرده و از سودی بالاتر از نرخ سود کف کریدور، بهره ببرند. گزینه بعدی سپرده‌گذاری ویژه نزد بانک مرکزی با نرخ سود معادل 14 درصد است.
اضافی منابع مذکور توسط سیاستگذار پول جمع می‌شود. تحلیل آمارهای رسمی نشان می‌دهد که در مرحله دهم به میزان 37/ 6 هزار میلیارد تومان، در مرحله یازدهم به میزان 3 هزار میلیارد تومان و در مرحله دوازدهم به میزان 42/ 6 هزار میلیارد تومان در قالب ریپوی معکوس، منابع از بازار بین بانکی جذب شده است. در نهایت اینکه بررسی آمارهای رسمی در ارتباط با نرخ سود بازار بین بانکی حاکی از آن است که این نرخ از میزان 9/ 19 درصد در 11 فروردین به میزان 46/ 18 درصد در تاریخ 3 تیرماه کاهش پیدا کرده است. کاهش نرخ سود در بازار بین بانکی حاکی از مازاد منابع در بازار بین بانکی است. کارشناسان اقتصادی بر این باورند که مازاد منابع بانکی سبب اتخاذ سیاست ریپوی معکوس از سمت سیاستگذار پولی در چهار هفته اخیر شده است.
سابقه عملیات بازار باز در 1400
گزارش‌های رسمی حاکی از آن است که از ابتدای سال تا به حال عملیات بازار باز در 13 مرحله تا سیزدهم تیر انجام شده است. در 13 هفته اخیر در مجموع موضع بانک مرکزی در شش هفته سیاست تزریق نقدینگی، در چهار هفته جذب نقدینگی بوده و در سه هفته نیز اقدامی انجام نداده است.
این موضوع نشان می‌دهد که بانک مرکزی با توجه به رصد منابع در بازار بین بانکی سیاست خود را انتخاب می‌کند. به نحوی که در هفته‌هایی که بانک‌ها با کاهش منابع در بازار بین بانکی روبه‌رو بودند، سیاست بانک مرکزی تزریق نقدینگی به‌وسیله عملیات ریپو بود و از سوی دیگر در هفته‌هایی که این بازار با افزایش منابع مواجه بود، سیاست این نهاد پولی و مالی در راستای مدیریت نقدینگی، عملیات ریپوی معکوس بود. در نهایت تحلیل آمارهای رسمی حاکی از آن است که تا روز یکم تیرماه سال‌جاری در مجموع 11/ 25 هزار میلیارد تومان نقدینگی با نرخ زیر 20درصد از طریق عملیات بازار باز تزریق شده و همچنین به میزان 23/ 22 هزار میلیارد تومان منابع از بازار بین بانکی جذب شده است. در مجموع می‌توان گفت بانک مرکزی به صورت خالص 88/ 2 هزار میلیارد تومان تزریق منابع تا هفته نخست تیرماه سال‌جاری انجام داده است.
