کاهش سود آرامکو؛ زنگ هشدار برای ایران
این کاهش سود عمدتا به دلیل افت قیمت جهانی نفت و محصولات پالایشی رخ داده است. با وجود این، عملکرد آرامکو نسبت به سهماهه دوم بهبود یافته و نشانههایی از بازیابی تدریجی در سطح تولید و درآمدهای عملیاتی مشاهده میشود. بر اساس دادههای رسمی، تولید روزانه هیدروکربن آرامکو در این دوره به حدود ۱۳میلیون بشکه معادل نفتخام رسیده که نسبت به فصل گذشته افزایش داشتهاست.
این رشد نشانگر نقش فعال عربستان در اجرای سیاست جدید افزایش عرضه از سوی ائتلاف اوپکپلاس است. با اینحال، میانگین قیمت فروش نفت آرامکو از حدود ۷۹ دلار به ۷۰ دلار در هر بشکه کاهش یافته و همین افت، بخش قابلتوجهی از سود شرکت را از بین برده است. در مقابل، جریان نقدینگی آزاد شرکت حدود ۵۵درصد رشد داشته که حاکی از بهبود کارآیی عملیاتی و مدیریت مالی آرامکو است. همچنین سود تعدیلشده شرکت با رسیدن به ۲۸میلیارد دلار از برآورد تحلیلگران فراتر رفته و نشان میدهد که بهرغم افت قیمتها، توان تولید و بازده سرمایهگذاری این غول نفتی همچنان بالا است.
این گزارش، تصویری از وضعیت بزرگترین شرکت نفتی جهان ارائه میدهد، اما فراتر از آن، پیامی برای کل بازار انرژی منطقه و از جمله ایران دارد. افت سود آرامکو در حالی رخ میدهد که بازار جهانی نفت با نگرانی از مازاد عرضه و ضعف تقاضا روبهرو است؛ شرایطی که میتواند بر درآمدهای نفتی ایران نیز تاثیر مستقیم بگذارد.
اما دلیل اصلی کاهش سود با وجود افزایش تولید، به دو عامل برمیگردد: نخست، کاهش قیمت نفت و محصولات پالایشی و دوم، نگرانی از اشباع بازار جهانی. ائتلاف اوپکپلاس پس از سالها کاهش داوطلبانه تولید، سیاست افزایش عرضه را در پیش گرفتهاست، اقدامی که به فشار بر قیمتها دامن زده است. همزمان، رشد اقتصادی کندتر در آمریکا، چین و اروپا، و کاهش فعالیتهای صنعتی نیز باعث افت تقاضا شدهاست.
در نتیجه، قیمت برنت طی سه ماه گذشته پیوسته کاهش یافته و به پایینترین سطح پنجماهه خود رسیده است. تاثیر این تحولات بر ایران چندوجهی است؛ نخست آنکه کاهش قیمت جهانی نفت به معنی کاهش درآمد ارزی کشور و فشار بیشتر بر بودجه دولت است. در حالیکه آرامکو با منابع عظیم مالی میتواند دوره افت قیمت را تحمل کند، ایران با تحریمها، هزینههای بالای تولید و کمبود سرمایهگذاری مواجه است.
از سوی دیگر، افزایش تولید عربستان و رفع محدودیتهای اوپکپلاس میتواند جایگاه ایران را در بازار نفت دشوارتر کند. اگر تولید جهانی رشد کند و قیمتها پایین بماند، ایران برای حفظ سهم بازار ناچار به افزایش تولید یا ارائه تخفیفهای صادراتی خواهد بود، اقدامی که درآمد را کاهش میدهد. در همین حال، آرامکو اعلام کرده قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ ظرفیت تولید گاز خود را حدود ۸۰درصد نسبت به سال ۲۰۲۱ افزایش دهد و تولید گاز و مایعات مرتبط را به ۶میلیون بشکه معادل نفت در روز برساند.
این تحول، رقابت در بازار گاز منطقه را نیز تشدید میکند. برای ایران، که دومین دارنده بزرگ ذخایر گاز جهان است، این به معنای ضرورت بازنگری در سیاستهای صادراتی و سرعتبخشی به پروژههایی مانند توسعه میادین گازی، ساخت پالایشگاهها و ایجاد مسیرهای صادرات گاز به همسایگان است. پیامد اقتصادی برای ایران روشن است: کاهش بهای نفت جهانی به معنای کاهش منابع ارزی و تشدید کسری بودجه است. در چنین وضعی، دولت باید بیش از گذشته بر تنوعبخشی به درآمدها، حمایت از صادرات غیرنفتی و کنترل نوسانات ارزی تمرکز کند. همزمان، برای حفظ جایگاه منطقهای در بازار انرژی، سرمایهگذاری در پروژههای گازی و پاییندستی ضروری است؛ زیرا آینده انرژی خاورمیانه بیش از گذشته به سمت گاز و پتروشیمی در حال حرکت است.
