وزیر نفت از کاهش ۴۰ میلیون متر مکعبی مصرف گاز خبر داد
«وفاق» در صرفه‌جویی گاز
پویش کاهش ۲درجه دمای خانهها این روزها با پیش قدمی ریاست‌جمهوری و وزیر نفت آغاز شده و آنطور که در این کمپین مدنظر قرارگرفته، این کاهش ۲درجه‌ای نامحسوس دما می‌تواند تا ۵۰میلیون مترمکعب به کاهش مصرف گاز کمک کند، یعنی به اندازه دو فاز از پارس‌جنوبی، ضمن اینکه این پویش تا چه اندازه از نظر عملیاتی قابل‌اجرا و جامعه هدف چنین کمپینی تا چه اندازه ظرفیت کاهش مصرف دارند، همینطور پرسش‌هایی در رابطه با اینکه پافشاری دولت بر این خواست چقدر درست است، مطرح می‌شود. ابتدای هفته گذشته مسعود پزشکیان رئیس‌جمهوری در یک پیام تصویری اعلام کرد؛ برای مقابله با آلودگی هوا و کاهش استفاده از سوخت نامناسب و همینطور سوخت‌رسانی به تمام کشور، دمای خانه خود را ۲درجه کاهش دهید. بعد از این اقدام ریاست‌جمهوری وزیر نفت هم به همین شکل کاهش آلودگی هوا و مقابله با افت فشار و قطعی احتمالی برق را از دلایل اصلی این درخواست عمومی اعلام کرد. در پی این اقدام بود که بسیاری از مسوولان و مقامات کشور به این پویش پیوستند چنانچه که برخی از مدیران نفتی اقدام با صدور پیامی به همکاران و خانواده‌های زیرمجموعه کردند.
در یک نمونه حمیدرضا ثقفی، مدیرعامل گروه پتروپارس با صدور پیامی نوشت: در شرایط حساس و چالش‌برانگیز این روزها نیازمند تلاش جمعی برای بهبود وضعیت کشور و حمایت از منابع انرژی هستیم. از همه شما عزیزان درخواست می‌کنم با مشارکت در پویش «۲درجه کاهش دمای سامانه‌های گرمایشی در منازل، ساختارهای تجاری، فروشگاه‌ها و صنایع غیرعمده» قدمی موثر در این مسیر بردارید. موضوع جالب‌توجه این است که رئیس‌جمهوری و دیگر مقامات بیش از هرچیزی به موضوع آلودگی هوا به‌عنوان یکی از عواقب کمبود گاز اشاره کرده‌اند. تاکنون در هیچ دوره‌ای این‌گونه صراحتا موضوع آلودگی هوا با مصرف گاز ارتباط داده نشده بود. پیش از این در دولت‌های قبل آلودگی هوا موضوعی طبیعی معرفی می‌شد که از طریق فرآیندهایی چون وارونگی هوا و ترافیک‌های سنگین کلانشهرها شکل می‌گرفت. دلیل این موضوع هم مشخص بود که در صورت پذیرش آلودگی با منشأ نفت‌گاز و مازوت‌سوزی مسوولان را گرفتار پرسش‌هایی بی‌انتها در زمینه چرایی و چگونگی این فاجعه و ناتوانی در تامین گاز جامعه می‌کرد، بنابراین آنها کمبود گاز را هم اگر می‌پذیرفتند، در کیفیت مازوت و نفت‌گاز سکوت پیشه می‌کردند و به هیچ‌عنوان ارتباطی بین این پدیده و آلودگی نمی‌دیدند.
در همان زمان بسیاری از کارشناس عنوان می‌کردند؛ حل ناترازی انرژی و عواقب آن مثل آلودگی در کشور به‌جای انکار و پنهان، باید به یک مساله ملی و عمومی تبدیل شود. البته به‌نظر می‌رسد حاد‌شدن مساله و همینطور اگر بی‌انصاف نباشیم رویکرد دولت جدید در وفاق با مردم، باعث‌شده که این مشکلات در سطح عمومی و با مردم مطرح شود. اگر دیر نباشد و همچنان اعتمادی بین حاکمیت و مردم باقی‌مانده باشد، این می‌تواند یکی از موثرترین رویکردها در دولت جدید قلمداد شود. هرچند ارتباط آلودگی با مصرف گاز نوعی روش تنبیهی برای تغییر شیوه رفتاری جامعه محسوب می‌شود ولی در جایی‌که امکان کنترل مصرف با روش‌های قیمتی و غیرقیمتی وجود ندارد این امر شیوه‌ای بد اما ناگزیر خواهد بود. سال‌ها حکمرانی بد در حوزه انرژی وضعیت کشور را به چنین مغاکی برده است و اکنون آلودگی هوا و ناپایداری انرژی به‌عنوان نتیجه تدریجی آن راهی جز ورود عموم و آستین بالا زدن در سطح فردی و خانوادگی باقی نگذاشته است. به‌طور کل می‌توان گفت؛ شفاف‌سازی و مطرح‌کردن مساله در سطح عمومی بعد از همه این سال‌ها اقدامی است که در صورت تداوم و گسترش در دیگر حوزه‌ها به‌عنوان یک ضرورت پایه‌ای برای اقدام‌های بعدی محسوب شود، اما اینکه گفته شود کاهش مصرف می‌تواند به کاهش آلودگی بینجامد که به‌طور ناخواسته به‌معنای دخالت عوامل خرد انسانی در مصرف بالای گاز است، گرچه تا حدی تاثیرگذار است اما بدون تبیین درست و همینطور به دلیل زوایا و متغیرهای دخیل بسیار دیگر در موضوع آلودگی، از نظر اخلاقی ناصواب است.
تنها دریک نمونه باید اشاره کرد؛ بر اساس آمار‌های موجود در ترازنامه هیدروکربوری کشور حدود دو سوم کل میزان تلفات انرژی کشور در بخش نیروگاهی است که برابر۲۷۰میلیون بشکه معادل نفت‌خام است. از سوی دیگر این مساله وجود دارد که چرا با افزایش مصرف گاز دولت باید به سمت سوخت‌های جایگزین غیراستاندارد برای نیروگاه‌ها برود؟ اصلا مصرف بالای گاز (اگرچه واقعیت دارد) تا چه اندازه در اختیار خانوارها قرار دارد؟
گرچه همه این پرسش‌ها در این زمینه قابل‌طرح است، اما کارشناسان معقدند؛کاهش مصرف در حد ۲درجه می‌تواند در حوزه اختیار فردی و خانوارها باشد. باید توجه داشت سرانه مصرف انرژی در بخش خانگی در ایران ۲.۲برابر متوسط جهانی است و این امر نشان می‌دهد؛ در این حوزه چقدر انرژی هدر داده می‌شود. هرچند مسائل ساختاری مانند مقررات ساختمانی و وسایل گازسوز در دسترس که عوامل فردی هیچ نقشی در آنها ندارند در این حوزه دخیل هستند، اما کاهش ۲درجه دمای خانه آنچنان تفاوت محسوسی در گرمای خانه ایجاد نمی‌کند و از آنجاکه فواید بسیاری چون کاهش هزینه قبوض گاز و همینطور تداوم گازرسانی در سراسر کشور و مهم‌تر از آن کاهش آلودگی دارد، می‌تواند انگیزه لازم را در مصرف‌کننده‌ها ایجاد کند. باید درنظر داشته باشیم که بر اساس ترازنامه انرژی کشور در سال۱۴۰۰ میزان مصرف نیروگاه‌های کشور حدود ۲۰۰میلیون مترمکعب در روز بوده‌است. همین رقم نشان می‌دهد؛ ۵۰میلیون مترمکعب حاصل از کاهش ۲درجه تا چه اندازه می‌تواند در پیشبرد هدف کاهش آلودگی کمک کند. تنها لازم است که این اعتماد بین مردم و حاکمیت ایجاد شود که دولت برای رفع آلودگی اهتمام جدی نشان خواهد داد.
طبق گفته ناصر اسکندری، معاون راهبردی تولید برق حرارتی «امسال به هر دلیلی ۵میلیارد و ۶۰۰میلیون مترمکعب گاز کمتری به نیروگاه‌ها تحویل داده شده‌است.» این رقم می‌توانست طی این ۹ ماه گذشته با تحویل روزی ۲۰میلیون مترمکعب جبران شود. از سوی دیگر‌میلیاردها دلار در بخش یارانه گاز صرف می‌شود. بر همین اساس در پاسخ به این پرسش که آیا دولت حق این درخواست را از مردم دارد، باید پاسخ مثبت داد و دلیل آن‌هم دقیقا به همین موضوع یارانه‌ها برمی‌گردد. شاید بتوان گفت یکی از بزرگترین دستاوردها در اقتصاد ایران همین موضوع گازرسانی گسترده در سطح کشور است. این طرح بزرگ در حالی به اجرا درآمد که همواره مورد انتقاد بسیاری از گروه‌های مختلف بوده‌است. منتقدان می‌گویند؛ اصلا اجرای همین طرح باعث شکل‌گیری ناترازی کنونی بوده‌است. البته در مقابل موافقان هم از حق مردم بر منابع عمومی صحبت می‌کنند و معتقدند؛ گروه منتقدان به این نکته توجه نشان نمی‌دهند که مصرف گاز در خانه یکی از زیربناهای رفاه و کاهش فقر است و هیچ مصرفی در اقتصاد غیرمولد محسوب نمی‌شود و نباید گرمایش خانهها را بدون کارکرد اقتصادی در تولید در نظر گرفت. با همه اینها در بحث فقر انرژی گفته می‌شود که؛ فقر عامل و معلول فقر انرژی است و از همین‌رو برای توسعه پایدار و پیشبرد برنامه‌های فقرزدایی لازم است که به بعد انرژی توجه زیادی داشت.
نتیجه‌‌‌‌‌‌‌بخشی پویش
سیدحسن موسوی روز پنج‌شنبه در گفت‌وگو با «شانا» با اشاره به اینکه روز چهارشنبه (۲۸آذر) ۸۵۸میلیون مترمکعب گاز طبیعی به شبکه سراسری تزریق‌شده، گفت: ۶۴۵میلیون مترمکعب گاز از این مقدار در بخش خانگی، تجاری و صنایع جزء مصرف شده که نسبت به‌روز پیش از آن (سه‌‌‌‌‌‌‌شنبه، ۲۷آذر) ۱۰میلیون مترمکعب کاهش داشته‌است. وی با بیان اینکه روز قبل از آن ۷۵درصد گاز طبیعی تحویل شده به شبکه سراسری در بخش خانگی، تجاری و صنایع جزء مصرف‌شده‌است، تصریح کرد: با توجه به افزایش برودت هوا در آذر امسال نسبت به ۱۴۰۲، مقدار مصرف در این بخش در روز گذشته ۱۲درصد نسبت به‌روز مشابه پارسال بیشتر بوده‌است.
برهمین اساس می‌توان گفت دعوت از مردم به مشارکت در این پویش و همکاری و همراهی آنها تاثیر مثبت در مقدار مصرف گاز در بخش خانگی، تجاری و صنایع جزء داشته‌است؛ به‌طوری‌که مصرف این بخش از ۶۷۱ میلیون مترمکعب در روز دوشنبه(۲۶ آذر) به ۶۴۵میلیون مترمکعب در روز گذشته کاهش‌یافته‌است؛ چنانچه وزیر نفت هم در روز چهارشنبه اعلام کرده‌بود که با همراهی مردم در روزهای اخیر مصرف گاز در بخش خانگی تا ۴۰میلیون مترمکعب کاهش یافته‌است. البته باید اشاره کرد؛ به‌طور دقیق مشخص نیست که این کاهش بیشتر به‌خاطر تعطیلات اتفاق‌افتاده یا مشارکت مردم، اما به هر روی نمی‌توان نقش همراهی مردم را نادیده گرفت.
