با کاهش ذخایر گازی، بسیاری از صنایع در اروپا در آستانه تعطیلی قرار گرفته‌اند
انجماد صنعت در قاره‌سبز
اقتصاد اروپا که در دوران بحران کرونا و جنگ اوکراین از بحران‌های عظیم عبور کرده، اکنون در آستانه یک بحران انرژی جدید قرار دارد که ممکن است حتی به رکود اقتصادی دامن بزند. با کاهش ذخایر گازی، بسیاری از صنایع در آستانه تعطیلی یا انتقال به مناطق با قیمت‌های پایین‌تر قرار دارند. در این میان، رقابت برای تامین گاز مایع و منابع انرژی دیگر بهشدت فشرده شده و اروپا را در موقعیت بسیار ضعیفی در‌برابر کشورهای آسیایی و ایالات‌متحده قرارداده‌است. این وضعیت نه‌تنها به معیشت مردم اروپا آسیب می‌زند، بلکه به روند توسعه صنایع و تولیدات اقتصادی این قاره نیز آسیب جدی وارد می‌آورد، درحالی‌که زمستان‌‌‌‌‌‌‌‌های گذشته به دلیل ملایم‌بودن دمای هوا، فشار کمتری به ذخایر گازی وارد کرده‌بودند، پیش‌بینی‌‌‌‌‌‌‌‌ها از زمستانی سردتر خبر می‌دهند که می‌تواند قیمت‌ها را به سطحی بحران‌‌‌‌‌‌‌‌زا برساند.
یخبندان اقتصادی
به‌نظر می‌رسد که اروپایی‌‌‌‌‌‌‌‌ها در این زمستان، نه‌تنها با سرمای هوا، بلکه با یخبندان اقتصادی روبه‌رو خواهند بود که می‌تواند به بزرگ‌‌‌‌‌‌‌‌ترین چالش اقتصادی این قاره در سال‌های اخیر تبدیل شود. کاهش ذخایر، افزایش رقابت بر سر گاز طبیعی مایع (LNG) با آسیا و نگرانی از کاهش عرضه روسیه، شرایطی شبیه به بحران انرژی سال۲۰۲۲ ایجاد‌کرده‌است. این عوامل علاوه‌بر فشار بیشتر بر صنایع، ایجاد تغییرات اساسی در سیاست‌های انرژی و صنعتی اروپا را الزامی می‌کند. سطح ذخایر گاز طبیعی در اتحادیه اروپا در آغاز زمستان ۲۰۲۴ به حدود ۸۵درصد ظرفیت کل رسیده که تقریبا ۱۰درصد کمتر از زمان مشابه در سال‌گذشته است. این روند نزولی نشان‌دهنده عدم‌توانایی اروپا در بازسازی کامل ذخایر پس از دو سال‌متوالی بحران انرژی است. داده‌ها از
Gas Infrastructure Europe نشان می‌دهند که انبارهای ذخیره‌سازی در سال‌گذشته توانسته‌بودند به سطوح بی‌سابقه‌‌‌‌‌‌‌‌ای برسند، اما امسال، با افزایش تقاضا و رقابت جهانی بر سر گاز مایع (LNG)، دستیابی به این هدف دشوارتر شده‌است. زمستان‌‌‌‌‌‌‌‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ به دلیل شرایط آبوهوایی ملایم‌‌‌‌‌‌‌‌تر و کاهش تقاضای گرمایش، تا حدودی از وقوع بحران انرژی جلوگیری کردند، اما در پیش‌بینی‌های آبوهوایی امسال، احتمال وقوع سرمای شدیدتر در مناطق مختلف اروپا بیشتر شده‌است. چنین شرایطی می‌تواند میزان مصرف گاز برای گرمایش را به‌‌‌‌‌‌‌‌طور چشمگیری افزایش دهد. کارشناسان تاکید می‌کنند؛ اگر این سرمای شدید در طولانی‌‌‌‌‌‌‌‌مدت ادامه پیدا کند، ذخایر گاز بسیار سریع‌تر از حد انتظار تخلیه و کشورهای اروپایی را با بحران تامین روبه‌رو خواهد کرد. علاوه‌بر شرایط آبوهوایی، ابعاد ژئوپلیتیک نیز بر کاهش ذخایر تاثیرگذار بوده‌است.
پایان توافق ترانزیتی گاز روسیه از طریق اوکراین، محدودیت‌های اتحادیه اروپا در واردات LNG از روسیه و افزایش وابستگی به واردات از ایالات‌متحده و خاورمیانه، همه به محدود‌شدن منابع گاز کمک کرده‌اند. این وضعیت نه‌تنها بر پایداری عرضه تاثیر منفی گذاشته، بلکه هزینه‌های واردات را نیز افزایش داده و فشار بیشتری بر بازار داخلی اروپا وارد کرده‌است. کمبود گاز در میانه زمستان می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای صنایع، مصرف‌کنندگان و اقتصادهای ملی اروپا داشته‌باشد. کاهش ذخایر و افزایش تقاضا در فصل سرما می‌تواند قیمت‌ها را به سطح بحرانی نزدیک کند. این امر بر خانوارها و کسب‌وکارها فشار مالی شدیدی وارد خواهد کرد. بسیاری از صنایع، به‌ویژه در بخش‌های انرژی‌‌‌‌‌‌‌‌بر، ممکن است با کاهش تولید یا حتی تعطیلی مواجه شوند. افزایش هزینه‌های انرژی می‌تواند نارضایتی عمومی و فشار بر دولت‌ها را افزایش دهد، به‌ویژه در کشورهایی که وابستگی بیشتری به گاز وارداتی دارند.
کاهش رقابت‌پذیری اروپا
قیمت گاز در اروپا به حدود ۵۰یورو در هر‌مگاوات‌‌‌‌‌‌‌‌ساعت رسیده که همچنان بسیار بالاتر از میانگین ۱۷.۵۸یورو در دوران پیش از همه‌‌‌‌‌‌‌‌گیری است. پیش‌بینی‌‌‌‌‌‌‌‌ها نشان می‌دهند که این قیمت می‌تواند در سال‌آینده به ۷۰یورو افزایش یابد؛ این در حالی است که قیمت گاز در ایالات‌متحده تقریبا چهار تا پنج‌برابر کمتر از اروپا است، به‌طوری‌که معاملات در این کشور با قیمت حدود ۱۰یورو در هر‌مگاوات‌‌‌‌‌‌‌‌ساعت انجام می‌شود. اختلاف قابل‌‌‌‌‌‌‌‌توجه میان قیمت‌های گاز در اروپا و دیگر مناطق جهان مانند ایالات‌متحده، روسیه و خاورمیانه به مشکلات اساسی برای صنایع اروپایی منجر شده‌است. شرکت‌های اروپایی، به‌ویژه در صنایعی که مصرف انرژی بالایی دارند (مانند صنایع شیمیایی، فولاد و کودسازی)، مجبور به کاهش تولید یا تعطیلی خطوط تولیدشده‌اند. برای مثال، شرکت Yara، یکی از بزرگ‌‌‌‌‌‌‌‌ترین تولیدکنندگان کود اعلام‌کرده؛ در حال انتقال بخشی از عملیات خود به مناطقی با قیمت انرژی پایین‌تر است. بسیاری از شرکت‌ها برای کاهش هزینهها و افزایش رقابت‌پذیری، عملیات خود را به کشورهایی با انرژی ارزان‌تر منتقل می‌کنند. این پدیده به «خاموشی صنعتی» معروف شده و اثرات منفی بر اشتغال و رشد اقتصادی دارد. کاهش تولید در اروپا بر زنجیره‌های تامین جهانی نیز اثرگذار است. به‌عنوان‌‌‌‌‌‌‌‌مثال، صنایع خودروسازی و الکترونیک که به تامین‌‌‌‌‌‌‌‌کنندگان اروپایی وابسته‌‌‌‌‌‌‌‌اند، با چالش‌های تامین قطعات مواجه شده‌اند.
ریشه‌های افزایش قیمت گاز
۱- قطع تامین گاز روسیه
پس از آغاز جنگ اوکراین، واردات گاز از روسیه بهشدت محدود شد. این کشور که زمانی بیش از ۴۰درصد از گاز مصرفی اروپا را تامین می‌کرد، اکنون سهمی ناچیز دارد.
۲- رقابت بر سر LNG
اروپا برای جایگزینی گاز روسیه به واردات گاز مایع (LNG) روی‌آورده، اما رقابت با آسیا برای دسترسی به LNG قیمت‌ها را افزایش داده‌است.
۳- افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل
واردات LNG نیازمند سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های جدید ذخیره‌سازی و پایانه‌‌‌‌‌‌‌‌های واردات است که این خود به افزایش هزینهها منجر شده‌است.
صنایع انرژی‌‌‌‌‌‌‌‌بر به دلیل هزینه‌های بالا، سهم کمتری در رشد اقتصادی دارند. این امر به کاهش رقابت‌پذیری کلی اقتصاد اروپا منجر شده و تولید ناخالص داخلی را تحت‌تاثیر قرارداده‌است. تعطیلی کارخانه‌‌‌‌‌‌‌‌ها و انتقال صنایع به کشورهای دیگر،میلیون‌ها شغل را در معرض خطر قرارداده و فشار بیشتری بر بازار کار وارد کرده‌است. افزایش قیمت انرژی، فشار مالی بر خانوارها وارد‌کرده و سطح نارضایتی عمومی را افزایش داده‌است، به‌‌‌‌‌‌‌‌خصوص در کشورهایی که بهشدت به واردات گاز وابسته‌‌‌‌‌‌‌‌اند.
مقابله با بحران قیمت گاز
اروپا باید وابستگی خود را به گاز کاهش داده و بر منابع جایگزین مانند انرژی‌های تجدیدپذیر و هسته‌‌‌‌‌‌‌‌ای تمرکز کند. توافق‌های بلندمدت با صادرکنندگان LNG مانند قطر و ایالات‌متحده می‌تواند به تضمین عرضه پایدار و کاهش هزینهها کمک کند. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های کاهش مصرف انرژی می‌تواند به کاهش هزینه‌های تولید و افزایش رقابت‌پذیری کمک کند. ایجاد صندوق‌های حمایتی یا سیاست‌های تثبیت قیمت می‌تواند در کوتاه‌مدت فشار مالی را کاهش دهد. اروپا برای جبران کاهش عرضه گاز روسیه، واردات LNG از آمریکا و خاورمیانه را افزایش داده‌است، با این‌حال افزایش تقاضا از سوی چین و سایر کشورهای آسیایی، قیمت LNG را بالا برده است. رقابت بر سر منابع LNG نه‌تنها قیمت‌ها را افزایش می‌دهد، بلکه پایداری تامین انرژی را برای کشورهای اروپایی تهدید می‌کند. به‌علاوه، محدودیت‌های اعمال‌‌‌‌‌‌‌‌شده بر واردات LNG روسیه، فشار بر بازار اروپا را تشدید کرده‌است. صنایع انرژی‌‌‌‌‌‌‌‌بر مانند شیمیایی، فولاد و تولید کود، از جمله بخش‌هایی هستند که بیشترین آسیب را از بحران انرژی دیده‌‌‌‌‌‌‌‌اند.
تعطیلی کارخانه‌‌‌‌‌‌‌‌ها و کاهش ظرفیت تولید، منجر به ازدست‌رفتن تقریبا یک‌میلیون شغل در چهار سال‌گذشته شده‌است. به گفته زیگفرید روسورم، رئیس انجمن صنایع آلمان، این وضعیت می‌تواند به «صنعت‌‌‌‌‌‌‌‌زدایی خاموش» اروپا منجر شود. شرکت‌های کوچک و متوسط به دلیل افزایش هزینهها، به خروج از اروپا یا توقف فعالیت سوق داده شده‌اند. کمیسیون اروپا با افزایش اهداف ذخیره‌سازی و سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌دنبال کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی است، اما این گذار زمانبر است و اروپا همچنان به گاز طبیعی برای تامین نیازهای کوتاه‌مدت خود وابسته خواهد بود. افزایش اهداف ذخیره‌سازی ممکن است به بالا رفتن قیمت‌ها منجر شود و فشار بیشتری بر صنایع و مصرف‌کنندگان وارد کند. این بحران فراتر از یک چالش موقتی، به آزمونی برای توانایی اروپا در بازتعریف سیاست‌های انرژی و صنعتی خود تبدیل شده‌است. حرکت به سمت انرژی‌های پاک و بهینه‌سازی مصرف انرژی، از جمله راه‌‌‌‌‌‌‌‌حل‌‌‌‌‌‌‌‌هایی هستند که می‌توانند اروپا را از این بحران عبور دهند.
