دنیای سوخت‌های فسیلی در سال ۲۰۲۳ مورد بررسی قرار گرفت
بازار جهانی نفت در سالی که گذشت
به نوشته عرب‌‌‌‌‌‌نیوز، در سال۲۰۲۳ میلادی میانگین قیمت جهانی نفت بین ۷۰ تا ۹۰ دلار در هر بشکه محدود بود. بازه سطح قیمتی در ژوئن گذشته حدود ۷۲ دلار در هر بشکه و بالای ۹۴ دلار در پایان سپتامبر رقم خورد.
تاثیر تورم بر بازار نفت
فراز و فرود قیمت نفت در بازه زمانی یک ماهه، یک هفته‌ای و حتی یک‌روزه، تنها هنگامی معنا پیدا می‌کرد که مصرف‌کنندگان نهایی نفت نسبت به آن حساس بودند. در آغاز سال‌نیز نگرانی‌ها در مورد بهبود اقتصادی کندتر از پیش‌بینی‌‌‌‌‌‌ها در چین، قیمت جهانی نفت را کاهش داد. تولیدکنندگان نفت همچنین نگران تورم و نرخ بهره بالابودند، درحالی‌که تحت‌شرایط کنونی اقتصاد جهانی، شاخص تورم به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته‌است، نگرانی‌ها در مورد بازگشت تورم افسارگسیخته همزمان با محدودسازی آمدوشد در کانال‌های استراتژیک‌سوئز و پاناما به قوت خود باقی است. اکثر تحلیلگران انتظار دارند که نرخ بهره بانکی در سال۲۰۲۴ به اوج خود رسیده و سپس روند کاهشی در پیش بگیرد.
سوال اساسی این است که مسیر و سرعت کاهش نرخ بهره چیست. برای سال۲۰۲۴ همه به آرام‌گرفتن تلاطم اقتصادی در ایالاتمتحده یا فرود نرم اقتصاد در این کشور، امیدوارند. عملکرد نامطلوب حوزه املاک و مستغلات در چین نیز باعث نگرانی است. از سویی دیگر، با نگاهی به اوضاع کنونی اقتصاد آلمان که با طولانی‌‌‌‌‌‌ترین دوره افول اقتصادی از ابتدای قرن تاکنون مواجه شده‌است، به‌نظر می‌رسد که این قطب صنعتی اروپا در مسیر رکود تا پایان سال‌قرار گیرد زیرا تولید ناخالص داخلی آن در سه‌ماهه سوم ۰.۱درصد کاهش یافته‌است.
لازم به ذکر است که پیش‌بینی‌های اقتصادی اتحادیه اروپا برای سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ نیز چندان جذاب نیستند. آلمان نه‌تنها چهارمین اقتصاد بزرگ جهان به‌حساب می‌آید، بلکه برای اروپا نیز اهمیت زیادی دارد زیرا از دیرباز، موتور رشد سنتی این قاره به‌حساب می‌‌‌‌‌‌آمده است. اقتصاد آلمان تا حدی وابسته به چرخش صنایع آن است که انقباض یا رشد آهسته اقتصاد این کشور، بر تقاضای نفت تاثیر بسزایی می‌گذارد. اینها گوشه‌‌‌‌‌‌ای از چالش‌های موجود در بخش تقاضا است.
بررسی کفه عرضه نفت
اگرچه حکایت اصلی بازار نفت در سال‌جاری مربوط به عرضه بود، تولید ایالاتمتحده از سطوح قبل از همه‌‌‌‌‌‌گیری کرونا در سال۲۰۱۹ پیشی‌گرفت. بر اساس گزارش اوپک، در سپتامبر ۲۰۲۳ تولید نفت آمریکا به ۲۱میلیون و ششصد‌هزار بشکه در روز رسید. گویان و برزیل نیز مانند سایرین با تولید بالاتر از حد انتظار خود بازار را شگفت‌زده کردند. اوپک و متحدانش از جمله روسیه، موسوم به اوپک‌‌‌‌‌‌پلاس سخت در تلاش هستند تا بازار نفت را تثبیت کنند. در آوریل، این سازمان یک‌میلیون و ۶۰۰هزار بشکه در روز کاهش تولید را اعلام کرد که در نهایت تا پایان سال۲۰۲۳ تمدید شد. در ژوئن، عربستان‌سعودی یک‌میلیون بشکه در روز کاهش اضافی داوطلبانه را اعلام کرد. روسیه بعدا به عربستان‌سعودی ملحق شد که با کاهش داوطلبانه اضافی ۳۰۰هزار بشکه در روز موافقت کرد.گفتنی است هر دوی این کاهش‌‌‌‌‌‌ها چندین‌بار تمدید شدند و اکنون تا سه‌ماهه اول سال۲۰۲۴ قابل‌اجرا هستند. لازم به ذکر است در نشست دسامبر، وزیران ائتلاف اوپک‌‌‌‌‌‌پلاس ۷۸۰هزار بشکه اضافه کاهش داوطلبانه برای سه‌ماهه اول سال۲۰۲۴را نیز تصویب کردند.
در همین راستا اوپک‌‌‌‌‌‌پلاس نیز تغییرات راهبردی را تجربه کرد. در ژوئن، خطوط پایه سطح تولید برای تولیدکنندگان نفت آفریقایی دوباره تعدیل شد. این امر ضروری بود زیرا سهمیه‌‌‌‌‌‌ها با سطح تولید برخی از کشورها از جمله نیجریه و آنگولا هماهنگ نبود. آنگولا در اواخر دسامبر تصمیم به خروج از اوپک گرفت، درحالی‌که نیجریه بیانیه‌‌‌‌‌‌ای مبنی‌بر ماندن در این سازمان صادر کرد. اوپک در ذات خود سازمانی است که پیوستن یا خروج اعضا در آن موضوع جدیدی نیست. به‌عنوان مثال، در دهه‌گذشته اندونزی و قطر از این ائتلاف نفتی خارج شدند. از سویی، برزیل به‌‌‌‌‌‌تازگی اعلام کرد که به اوپک‌‌‌‌‌‌پلاس خواهد پیوست.
این تصمیم برای بازار نفت بسیار مهم است زیرا نقش و جایگاه اوپک‌‌‌‌‌‌پلاس را در بازارهای جهانی ارتقا می‌دهد. با نگاهی به محدوده قیمتی که نفت در آن معامله می‌شود، می‌توان دریافت که مصوبه اوپک بسیار منطقی بود. بازار کالاها طبیعتا دارای نوسان بوده و در معرض بادهای موافق و مخالف اقتصاد جهانی و رویدادهای ژئوپلیتیکی قرار دارد. در اواسط دسامبر ۲۰۲۳ ثابت شد که قیمت جهانی نفت‌بار دیگر به پایین‌ترین سطح خود در ۶ماه گذشته رسید، زیرا تنش‌های ژئوپلیتیکی در دریای سرخ باعث شد چندین شرکت نفتی مانند بریتیش‌‌‌‌‌‌پترولیوم، نفتکش‌های خود را از مسیر طولانی‌‌‌‌‌‌تر؛ یعنی دماغه امید‌‌‌‌‌‌نیک به‌‌‌‌‌‌جای عبور از کانال سوئز هدایت کنند. قیمت نفت از آن زمان تا حدودی کاهش یافته‌است.
تحولات بازار پس از کاپ۲۸
نشست کاپ۲۸ در دبی در نوع خود نقطه‌عطفی به‌حساب می‌‌‌‌‌‌آمد زیرا در جریان این اجلاس آشکارا در مورد انتقال از سوخت‌های فسیلی، بحث و تبادل‌‌‌‌‌‌نظر شد. ریاست کاپ۲۸ طیف وسیعی از ذی‌نفعان، از جمله شرکت‌های نفتی را به میز مذاکره دعوت کرده و به تلاش کشورهای درحال‌توسعه در زمینه بهره‌‌‌‌‌‌برداری از انرژی‌های تجدیدپذیر پرداخت.
در بیانیه پایانی اجلاس موافقت شد که دولت‌ها با روشی عادلانه و ساختارمدار از سوخت‌های فسیلی در سیستم‌های تامین انرژی خود دور شده و اقدامات را در این دهه‌حساس تسریع کنند تا بر اساس اصول علمی، تا سال۲۰۵۰ به هدف صفر خالص کربن دست پیدا کنند. سال۲۰۲۴ میلادی هم از منظر تقاضای نفت و هم از منظر عرضه، بسیار حیاتی خواهد بود. جالب خواهد بود که بدانیم تصمیمات اتخاذ‌شده در جریان اجلاس کاپ۲۸ چگونه بر تقاضای جهانی و عرضه نفت، سطح قیمت این کالای استراتژیک و چشم‌‌‌‌‌‌انداز بازارهای نفت در میان‌مدت و بلندمدت تاثیر خواهد گذاشت.
