«دنیای‌اقتصاد» به بررسی راهبرد جهانی خالص انتشار کربن صفر پرداخت
چرخش موضع آژانس بین‌المللی انرژی
آیا کماکان به سرمایه‌گذاری جدید در صنایع مرتبط با سوخت‌های فسیلی نیاز داریم؟
آژانس بین‌المللی انرژی با انتشار نسخه به‌‌‌‌‌‌روزشده «خالص انتشار کربن صفر» ضمن تغییر مواضع گذشته خود نسبت به موضوع جذب سرمایه‌گذاری جدید در صنایع نفت و گاز، تلویحا به لزوم سرمایه‌گذاری در پروژه‌های کوتاه‌‌‌‌‌‌مدت مرتبط با سوخت‌های فسیلی اشاره کرد. لازم به توضیح است پیش از این، هرگونه سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مرتبط با سوخت‌های فسیلی، اعم از کوتاه‌‌‌‌‌‌مدت یا بلندمدت، از سوی این نهاد مردود شناخته‌شده بود.
در نسخه 2021 گزارش آژانس بین‌المللی انرژی تحت‌عنوان «خالص انتشار کربن صفر؛ نقشه‌راه انرژی جهان تا سال۲۰۵۰»، موضوع عدم‌نیاز به جذب سرمایه‌گذاری جدید در صنایع مرتبط با سوخت‌های فسیلی مطرح‌شده بود. این موضوع واکنش شدید فعالان عرصه جهانی نفت و گاز را برانگیخت که اصرار داشته و دارند سرمایه‌گذاری مستمر در این صنعت به‌منظور کنترل بازار و جلوگیری از بروز بحران جهانی انرژی ضروری است. در نسخه روزآمدشده گزارش آژانس که به‌‌‌‌‌‌تازگی منتشر شده‌است، عبارت «هیچ پروژه جدید بالادستی نفت و گاز در افق بلندمدت»، آورده شده که نشان می‌دهد برخی پروژه‌های مرتبط با سوخت فسیلی در کوتاه‌‌‌‌‌‌مدت، قابل‌‌‌‌‌‌پذیرش هستند. جدید‌‌‌‌‌‌ترین نسخه گزارش آژانس، به نوشته «شانا»، تاکید دوباره دارد که به سرمایه‌گذاری دائم در پروژه‌های موجود نفت و گاز به‌علاوه سایر طرح‌های تاییدشده قبلی، نیاز است. گزارش یادشده در عین حال، بر لزوم کاهش سرمایه‌گذاری در سوخت‌های فسیلی و افزایش سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر در راستای ممانعت از رشد دوباره قیمت جهانی نفت، اصرار دارد.
پیش‌بینی رشد عرضه تا 2030
بنا براین گزارش، آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی خود را از میزان عرضه جهانی نفت تا سال۲۰۳۰ افزایش داده، اما مقدار عرضه بلندمدت را بدون تغییر در سطح ۲۴میلیون بشکه در روز در سال۲۰۵۰ حفظ کرده‌است. در عین حال، آژانس پیش‌بینی بلندمدت خود از عرضه سالانه جهانی گاز را به ۹۰۰میلیارد مترمکعب در سال۲۰۵۰ کاهش داده که تقریبا ۵۰درصد پایین‌تر از حجم۱۷۵۰میلیارد مترمکعب پیش‌بینی‌‌‌‌‌‌شده در گزارش قبلی این نهاد است.
حرکت به سمت خالص صفر کربن
آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش جدید خود به نشانه‌‌‌‌‌‌های امیدوارکننده‌‌‌‌‌‌ای از پیشرفت به سمت خالص انتشار صفر کربن اشاره کرده‌است، مانند توسعه بهره‌‌‌‌‌‌برداری از نیروگاه‌های خورشیدی و خودروهای برقی که هر دو، مسیر خالص انتشار صفر کربن را دنبال می‌کنند. آژانس در عین‌حال تصریح کرده است که تحت شرایط فعلی، دستیابی به خالص انتشار صفر کربن محدود شده‌است و باید در زمینه‌‌‌‌‌‌هایی مانند مقابله با انتشار کربن در صنعت ساخت‌وساز و همچنین سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های هیدروژنی، برنامه‌‌‌‌‌‌ریزی و اقدام‌های بیشتری انجام شود.
فرآیند جذب سرمایه از منظر آژانس
گزارش به‌‌‌‌‌‌روزرسانی‌‌‌‌‌‌شده آژانس، به‌‌‌‌‌‌جای پیش‌بینی یا ارائه سناریوهایی بر اساس شرایط کنونی، گام‌های لازم برای دستیابی به خالص انتشار صفر کربن در سال۲۰۵۰ را تشریح می‌کند. در گزارش جدید آژانس، لزوم جذب سرمایه‌گذاری بیشتر در پروژه‌های موجود سوخت‌های فسیلی به چشم می‌خورد، تا از این طریق اطمینان حاصل شود عرضه جهانی نفت پیش از فصل افت تقاضا، محدود نمی‌شود. از اهداف محوری سرمایه‌گذاری مدنظر آژانس، می‌توان به حفاری بین‌‌‌‌‌‌چاهی و مدیریت بهبودیافته مخازن، همچنین ازدیاد برداشت نفت و حفاری افقی برای جلوگیری از افت ناگهانی عرضه در کوتاه‌‌‌‌‌‌مدت، اشاره کرد.
نکته قابل‌تامل آنکه، در راهبرد انرژی روزآمد شده آژانس بین‌المللی انرژی، علاوه‌بر کاهش پیش‌بینی بلندمدت عرضه گاز، برآورد میان‌مدت برای سال۲۰۳۰ نیز از ۳۷۰۰میلیارد مترمکعب به ۳۴۰۰میلیارد مترمکعب در سال کاهش یافته‌است. آژانس درباره دلیل این کاهش، توضیح داده‌است که جهش قیمت‌ها در سال۲۰۲۲ اعتماد به گاز طبیعی را به‌عنوان جایگزینی مقرونبهصرفه برای زغال‌سنگ یا نفت، به‌ویژه درمیان برخی از بازارهای نوظهور وابسته به واردات و اقتصادهای درحال‌توسعه، متزلزل کرده‌است.
آژانس همچنین در گزارش تازه خود، سمت و سوی فناوری‌های جدید را به نفع برقی‌‌‌‌‌‌سازی پیش‌بینی کرده و معتقد است برقی‌‌‌‌‌‌سازی بر بازارهای گاز طبیعی، تاثیر منفی خواهد گذاشت. شایان ذکر است در شرایطی که آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش به‌‌‌‌‌‌روزشده خود تغییری در پیش‌بینی بلندمدت عرضه نفت ایجاد نکرده، پیش‌بینی تولید و عرضه نفت را برای سال۲۰۳۰ از ۷۲ به ۷۷میلیون بشکه در روز افزایش داده‌است.
موضع تکراری اوپک
در همین راستا، دبیرکل اوپک نیز با بیان اینکه عواملی که ممکن است نفت ۱۰۰دلاری را رقم بزنند همچنان پابرجاست، تاکید کرد که کمبود سرمایه‌گذاری‌ها در صنعت نفت خطری بزرگ برای امنیت و قیمت انرژی است. به گزارش سی‌‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌‌ان، هیثم الغیص گفت: کمبود سرمایه‌گذاری در صنعت نفت خطری برای امنیت انرژی جهان است و می‌تواند قیمت نفت‌خام را به ۱۰۰ دلار برای هر بشکه برساند. وی افزود: از هم‌اکنون تا سال۲۰۴۵ میلادی برای جلوگیری از جهش قیمت‌های انرژی، در سراسر جهان جذب سرمایه‌گذاری جدید و گسترده در صنعت نفت مورد‌نیاز است. دبیرکل اوپک هشدار داد که حجم پایین سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز خطرناک است. وی گفت با سرمایه‌گذاری پایین؛ در واقع امنیت انرژی را به‌خطر می‌‌‌‌‌‌اندازیم، بدون سرمایه‌گذاری مکفی، احتمال جدی وجود دارد که قیمت‌ها و نوسان‌‌‌‌‌‌های بازار هم‌راستا با افزایش تقاضا، افزایش یابند.
سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، در چشم‌‌‌‌‌‌انداز جهانی نفت در سال۲۰۲۳، ضمن افزایش پیش‌بینی خود درباره تقاضای جهانی نفت در میان‌مدت و بلندمدت اعلام کرده است که با وجود دوره گذار انرژی، برای تامین این مقدار از تقاضا، به ۱۲تریلیون و ۱۰۰میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز است. در همین چارچوب، دبیرکل اوپک در پاسخ به پرسشی درباره اینکه آیا نفت به ۱۰۰دلار برای هر بشکه می‌رسد، گفت: اوپک قیمت‌ها را پیش‌بینی نکرده است اما همان‌طور که برخی تحلیلگران گفته‌‌‌‌‌‌اند عواملی که ممکن است عدد 100دلار را رقم بزنند مدتی است که وجود داشته و همچنان وجود دارند که کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در صنایع نفت و گاز از مهم‌ترین این عوامل است. وی افزود: من معتقدم که تداوم سرمایه‌گذاری‌ها در نفت امری حیاتی است و جهان باید این موضوع را به‌درستی انجام دهد. با سرمایه‌گذاری کم؛ در واقع امنیت انرژی را به‌خطر می‌‌‌‌‌‌اندازیم.
وی تصریح کرد: رشد جمعیت و رشد اقتصادی به این معناست که هیچ راهی روی زمین وجود ندارد که نیازهای انرژی آینده جهان تنها با انرژی‌های تجدیدپذیر یا با تکیه بر هیدروژن، به‌عنوان یک منبع انرژی تامین شود. الغیص گفت: ما باید مطمئن شویم که جهان به اندازه کافی منابع انرژی پایدار، مقرونبهصرفه و قابل‌اعتماد در اختیار دارد.
به گزارش خبر‌‌گزاری رویترز، ایریک وارنس در حاشیه نشست سالانه انرژی موسسه بیکر در هیوستون آمریکا گفت: با توجه به تصمیم اوپک‌‌‌‌‌‌پلاس (ائتلاف تولیدکنندگان سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و متحدانش) برای تداوم برنامه کاهش عرضه نفت احتمال می‌رود قیمت‌های جهانی نفت‌خام به ۱۰۰ دلار برای هر بشکه برسد. وی افزود: نمی‌توان فرضیه نفت ۱۰۰ دلاری را رد کرد، اما تصمیم اوپک‌‌‌‌‌‌پلاس دلیلی برای رسیدن به این هدف نیست، فکر نمی‌کنم آنها به‌دنبال تحقق این هدف قیمتی باشند. وارنس گفت: عرضه و تقاضا در بازار از افزایش قیمت‌ها حمایت می‌کند. وی ادامه داد: بازار از نظر مقدار ذخیره‌سازی نفت و مازاد ظرفیت تولید با فشار روبه‌‌‌‌‌‌روست.
گفتنی است کارگروه وزارتی نظارت بر توافق اوپک‌‌‌‌‌‌پلاس پس از تصمیم عربستان و روسیه برای تداوم کاهش عرضه داوطلبانه نفت تا پایان سال۲۰۲۳ میلادی برای حمایت از بازار نفت، بر بدون تغییر ماندن برنامه کاهش عرضه اعضای این ائتلاف تاکید کرد. این در حالی است که رئیس آژانس بین‌المللی انرژی، فاتح‌بیرول بار دیگر مدعی شد که تقاضای جهانی برای نفت، گاز طبیعی و زغال‌سنگ احتمال می‌رود تا سال۲۰۳۰ میلادی به اوج خود برسد. در همین رابطه، یکی از اقتصاددانان ارشد شرکت نفت و گاز اکینور نروژ تصریح کرد: اکینور در چشم‌‌‌‌‌‌اندازش تقاضا برای گاز طبیعی را تا سال۲۰۳۵ میلادی در بدترین سناریوی ممکن می‌‌‌‌‌‌بیند و پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی را مبنی‌بر اینکه مصرف زغال‌سنگ، نفت و گاز ممکن است پیش از سال۲۰۳۰ به اوج خود برسد، به چالش می‌کشد.
راهبرد کنترل گرمایش زمین
فاتح بیرول هفته گذشته به خبرنگاران گفت که با وجود گسترش عظیم انرژی‌های تجدیدپذیر در سراسر جهان، محدود‌کردن رشد گرمایش جهانی به 1.5درجه سانتیگراد همچنان مسوولیتی خطیر است. طبق پیش‌بینی‌های قبلی آژانس بین‌المللی انرژی، دستیابی به این هدف مستلزم آن است که تقاضای جهانی برای سوخت‌های فسیلی تا سال۲۰۳۰ میلادی در مقایسه با سطوح کنونی، ۲۵درصد کاهش یابد. الغیص در این‌باره گفت: با توجه به اینکه مصرف سوخت‌های فسیلی به‌عنوان نسبتی از تقاضای جهانی انرژی، طی ۳۰سال به‌سختی کاهش یافته‌است، دستیابی به هدف کاهش گرمایش جهانی چالشی تاریخی خواهد بود.
