«دنیای اقتصاد» به بررسی ابعاد و پیامدهای اعمال راهبرد فشار غرب بر نفت صادراتی روسیه پرداخت
سقف‌ناپذیری بهای نفت روسی
رایزنی‌ها در سطح کمیته وزرای نفتی
این مقام روس همچنین تاکید کرد: در خصوص امکان افزایش تقاضای نفت و تمهیدات لازم برای سال ۲۰۲۴ نیز در نشست کمیته نظارت وزرای گروه اوپک پلاس رایزنی‌هایی صورت پذیرفته است. نواک پیش‌بینی کرد برای سال ۲۰۲۴ رشد تقاضای جهانی نفت حدود ۲.۲ میلیون بشکه در روز خواهد بود که این آمار مبنای هدف‌گذاری برای تعیین میزان تولید کشورهای عضو گروه اوپک، اوپک پلاس و دیگر کشورهای تولیدکننده نفت خواهد بود.
ریزش درآمد نفت صادراتی روسیه
اتخاذ سیاست کاهش داوطلبانه تولید و صادرات نفت کرملین، موجب شده تا درآمدهای حاصل از صادرات نفت روسیه در شش ماهه نخست ۲۰۲۳ نسبت به بازه زمانی مشابه در سال گذشته تا حدود ۵۰ درصد کاهش را نشان دهد. در همین رابطه، آژانس بین‌المللی انرژی در تازه‌ترین گزارش خود آورد مجموع صادرات نفت روسیه در بهار و تابستان ۲۰۲۳ به پایین‌ترین سطح خود طی ۲ سال گذشته رسیده است.
داده‌های منتشر شده از سوی آژانس بیانگر این موضوع است که صادرات نفت روسیه در ژوئن سال جاری با ۶۰۰ هزار بشکه در روز کاهش در مقایسه با زمان مشابه سال گذشته، به ۷.۳ میلیون بشکه در روز رسیده است که در نوع خود کمترین میزان صادرات این کشور از ماه سوم سال ۲۰۲۱ تا کنون به شمار می‌رود. مجموع درآمد مسکو از محل صادرات نفت در ژوئن با افت محسوس، از ۲۰.۴ میلیارد دلار در ماه مشابه سال قبل، حدود ۸.۵ میلیارد دلار ریزش را تجربه کرده است. روسیه در مارس گذشته ۵۰۰ هزار بشکه از صادرات نفت خود را به صورت داوطلبانه کاهش داد. دلیل این تصمیم، اجرای مصوبه سقف قیمت ۶۰ دلار برای هر بشکه نفت صادراتی این کشور توسط غرب عنوان شد.
در همین چارچوب، عربستان سعودی و روسیه مجددا اعلام کردند که صادرات نفت خود را همزمان با ماه اوت، ۵۰۰ هزار بشکه دیگر کاهش خواهند داد. سخنگوی وزارت انرژی کرملین البته اعلام کرد که با توجه به تصمیم روسیه برای کاهش داوطلبانه صادرات نفت خود، سطح عرضه نفت از سوی این کشور مجددا کاهش خواهد یافت. در همین ارتباط و به گزارش بلومبرگ، معاون نخست‌وزیر روسیه و وزیر سابق انرژی این کشور اعلام کرد که روسیه بدون کم و کاست به تعهدات نفتی خود پایبند بوده و در همین راستا، تولید نفت خود را پس از ۵۰۰ هزار بشکه کاهش، در سطح ۹.۵ میلیون بشکه در روز حفظ کرده است. وی که در یک کنفرانس مطبوعاتی شرکت کرده بود، افزود: روسیه به توافقات درون ساختار ائتلاف اوپک پلاس پایبند است.
کرملین به‌طور کامل متعهد به اجرای توافقات به عمل آمده بوده و در همین چارچوب سطح تولید نفت روسیه روی رقم ۹.۵ میلیون بشکه روزانه تثبیت شده است. روسیه در ماه جاری نیز نفت کمتری صادر خواهد کرد تا با این روش و با همکاری دیگر کشورهای صادرکننده نفت، ایجاد ثبات در بازار انرژی را حمایت کند. مارس سال گذشته بود که روسیه از کاهش تولید داوطلبانه معادل ۵۰۰ هزار بشکه از نفت خود خبر داد. در جلسه اخیر ائتلاف اوپک پلاس هم تصمیم بر این شد که اعضا تا پایان سال آینده میلادی، به راهبرد کنترل و پایین نگاه داشتن داوطلبانه صادرات نفت خود ادامه دهند.
به گزارش رویترز، الکساندر نواک این هفته اعلام کرد که روسیه ماه آینده کاهش بیشتر داوطلبانه یا افزایش تولید نفت‌خام خود را بررسی می‌کند و در عین حال به‌طور جداگانه کاهش کنونی صادرات نفت‌خام خود را نیز تا پایان سال ادامه می‌دهد. معاون نخست‌وزیر روسیه گفت همان‌طور که پیش‌تر اعلام شده بود، روسیه کاهش داوطلبانه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای صادرات روزانه خود را تا پایان دسامبر ادامه خواهد داد. وی در زمینه تولید نیز گفت: ماه آینده تحلیلی از بازار نفت انجام می‌شود تا درباره کاهش بیشتر یا افزایش تولید تصمیم‌گیری شود. این کاهش تولید افزون بر کاهش داوطلبانه‌ای است که روسیه در آوریل ۲۰۲۳ اعلام کرده بود که تا پایان دسامبر ۲۰۲۴ ادامه خواهد داشت. نواک تاکید کرد که کاهش داوطلبانه بیشتر تولید نفت روسیه همسو با تلاش اعضای اوپک‌پلاس برای حفظ ثبات و تعادل در بازار نفت انجام می‌شود.
رشد فعالیت‌های نفتی کرملین
با وجود اینکه مسکو متعهد شده تا از ماه اوت صادرات نفت خود را روزانه ۵۰۰ هزار بشکه کاهش دهد، شواهد نشان می‌دهد اقدامات نفتی این کشور از قبیل اکتشاف و استخراج، نسبت به ۲۰۲۲ افزایش قابل توجهی داشته است. روسیه تنها در طول نیمه اول سال جاری میلادی، مبادرت به حفاری نزدیک به ۱۵ هزار کیلومتر چاه نفت جدید کرده رقمی که در قیاس با مدت مشابه در سال ۲۰۲۲، حدود ۹ درصد افزایش را نشان می‌دهد. جالب است بدانید که این رقم نسبت به میزان برنامه‌ریزی شده قبلی این کشور نیز بیش از ۶ درصد افزایش داشته است. در همین رابطه، اسمیت از کارشناسان نفت و گاز در موسسه بی‌سی‌اس گلوبال می‌گوید: شرکت‌های نفتی روسیه در سال ۲۰۲۲ نوعی رکورد در اکتشاف و حفاری از زمان فروپاشی شوروی سابق تاکنون به ثبت رسانده‌اند.
وزارت انرژی روسیه از مدت‌ها پیش شرکت‌های نفتی این کشور را مکلف کرده تا سرجمع ۵۰۰ هزار بشکه از تولید نفت صادراتی خود را کاهش دهند. واقعیت این است که رکورد حفاری‌های شرکت‌های نفتی روسی در شرایطی رقم خورده است که تحریم‌های یک‌جانبه و سخت‌گیرانه‌ای علیه صنعت نفت این کشور به‌ویژه در بخش صادرات و به دلیل تهاجم نظامی روسیه به اوکراین از سوی اتحاد کشورهای غربی مصوب و به مورد اجرا گذاشته شده است. گفتنی است در چارچوب تحریم‌های یاد شده، هرگونه ارائه فناوری نوین یا حتی تجهیزات و ماشین‌آلات نفتی به شرکت‌های روس متوقف شده تا از این طریق، توانایی این کشور در اکتشاف و حفاری جدید نفت و گاز، محدود شود.
عبور از سقف ۶۰ دلاری نفت
با این همه، آمارهای منتشر شده توسط موسسه مطبوعاتی آرگوس بیانگر این واقعیت است که طی ماه‌های گذشته نفت صادراتی روسیه در قیمتی بالاتر از سقف ۶۰ دلار به ازای هر بشکه مصوب ائتلاف غربی، معامله شده است. در همین ارتباط، وال‌استریت ژورنال با انتشار گزارشی نوشت با در نظر گرفتن رشد قیمت نفت اورال صادراتی روسیه، این کشور موفق شده با تاثیر درخور توجه بر قیمت نفت در بازار جهانی سوخت‌های فسیلی، به یک موفقیت بزرگ دست پیدا کند. ایالات‌متحده با همراهی کشورهای عضو گروه ۷ در کنار اتحادیه اروپا و چند کشور دیگر، از دسامبر گذشته سقف قیمت ۶۰ دلار به ازای هر بشکه را برای نفت اورال صادراتی روسیه تعیین کرده و اعلام کردند محموله‌های نفتی روسی معامله شده در قیمت‌های فراتر از سقف قیمتی، از دریافت هرگونه خدمات کشتیرانی، بیمه‌ای و دیگر سرویس‌ها محروم خواهند بود.
لازم به ذکر است هر بشکه نفت اورال روسیه در اواسط ژوئیه با قیمت ۶۰ دلار و ۱۸ سنت برای هر بشکه معامله شد. در این میان برخی محموله‌های نفت این کشور حتی در قیمت بشکه‌ای ۶۰ دلار و ۷۸ سنت بارگیری شده‌اند. از زمان اجرای این محدودیت، پوتین نیز در واکنش، ارائه و فروش نفت را به کشورهایی که از مصوبه سقف قیمتی تبعیت می‌کنند، ممنوع اعلام کرده است.
به عقیده تحلیلگران، عبور قیمت نفت اورال روسیه از سقف قیمت مصوب غرب، برای آمریکا و اروپا که قصد داشتند با اجرای این طرح درآمدهای نفتی این کشور را محدود کنند، نوعی شکست به شمار میآید. وال‌استریت ژورنال در ادامه نوشت: افزایش تصاعدی قیمت نفت اورال و عبور آن از سقف مصوب ۶۰ دلار در هر بشکه، یک نوع پیروزی هرچند کوتاه مدت برای روسیه به حساب میآید، چرا که این کشور موفق شده از محدودیت اعمال شده عبور کند. بدیهی است رشد قیمت نفت روسیه، افزایش درآمدهای صادراتی این کشور را در پی خواهد داشت.
در این میان، نکته قابل تامل آنکه درآمد نفتی روسیه در ژوئن در مقایسه با ماه متناظر در سال گذشته تا حدود ۵۰ درصد کاهش پیدا کرده بود. سقف مصوب قیمتی ائتلاف غرب بر نفت صادراتی روسیه و محدودیت‌های اعمال شده بر فرآورده‌های نفتی این کشور موجب شده کرملین مالیات به مراتب پایین‌تری از محل صادرات نفت این کشور وصول و در نتیجه منابع ورودی زیر سرفصل درآمدها در بودجه سالانه این کشور کاهش یابد. در واکنش، وزارت انرژی روسیه با محدودسازی تخفیف‌های جذاب نفتی، سعی بر جبران بخشی از کاهش درآمدهای مالیاتی این کشور داشته است.
بلومبرگ با تحلیل داده‌های بازار انرژی می‌نویسد تحرکات اخیر بازار جهانی نفت حکایت از نوعی پیروزی برای کرملین دارد، چرا که این کشور توانسته ناوگانی اختصاصی از نفتکش‌های سایه را با هدف حمل و جابه‌جایی نفت صادراتی خود به خریداران عمدتا آسیایی بدون کوچک‌‌ترین نیازی به دریافت خدمات حمل دریایی یا بیمه از سوی شرکت‌های غربی، برای خود تامین کند.
