«دنیای‌اقتصاد» تحولات بازارهای نفت پس از جنگ را بررسی کرد
جهش جنگی بهای نفت
افزایش قیمت نفت، روند نزولی هفته گذشته که بزرگ‌ترین کاهش هفتگی از ماه مارس بود را معکوس کرد. هفته پیش در پی نگرانی‌ها در مورد نرخ‌های بهره بالا و تاثیر آنها بر تقاضای جهانی، برنت حدود 11درصد و WTI بیش از 8درصد افت قیمت داشتند. سائول کاونیک، تحلیلگر انرژی، به رویترز گفت: «ریسک خرید نفت به دلیل چشمانداز جنگ افروزی گسترده‌تر که می‌تواند به کشورهای بزرگ تولیدکننده نفت همسایه مانند؛ ایران و عربستانسعودی سرایت کند، در حال افزایش است.» ضمنا تلاش‌های ایالات‌متحده برای میانجی‌گری و برقراری روابط بین عربستانسعودی و اسرائیل، تحت‌تاثیر جنگ قرار گرفته‌است.
عربستانسعودی به کاخسفید گفته است که در صورت بالابودن قیمت نفت، مایل است تولید نفت خود را در اوایل سال‌آینده افزایش دهد؛ اقدامی با هدف جلب حسن‌‌‌‌‌‌نیت در کنگره برای توافقی که در آن عربستان، اسرائیل را به رسمیت می‌‌‌‌‌‌شناسد و در ازای آن، یک پیمان دفاعی با واشنگتن امضا می‌کند. عربستانسعودی از زمان تاسیس اسرائیل در سال۱۹۴۸، آن را به رسمیت نشناخته است. افزایش تولید نفت عربستان می‌تواند به کاهش تنگناها پس از ماه‌ها کاهش عرضه از سوی تولیدکنندگان کلیدی از جمله روسیه کمک کند. عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل احتمالا اقدامات اخیر به سمت تنش‌زدایی بین عربستانسعودی و ایران را متوقف می‌کند. تحلیلگران نگران هستند که در صورت کشیده‌شدن ایران به مناقشه، عرضه نفت کم شود.کاونیک گفت: «اگر درگیری ایران را دربر بگیرد، حدود 3درصد از عرضه جهانی نفت در خطر قرار می‌گیرد و اگر درگیری گسترده‌‌‌‌‌‌تری رخ دهد که بر ترانزیت از طریق تنگه هرمز تاثیر بگذارد، حدود 20درصد از عرضه جهانی نفت تحت‌الشعاع قرار خواهد گرفت.»
جنگ حماس و اسرائیل می‌تواند بر بازارهای نفت در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ تاثیر بگذارد. فوری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین تاثیر ممکن است در صورتی رخ دهد که اسرائیل به این نتیجه برسد که باید به جنگ ادامه داده و کشورهای بیشتری را درگیر کند. روسیه از هرگونه بحران نفتی در خاورمیانه منتفع خواهد شد. اگر واشنگتن تحریم‌های بیشتری را علیه ایران اجرا کند، می‌تواند فضایی را برای بشکه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تحریم‌‌‌‌‌‌شده روسیه مهیا سازد تا هم سهم بازار را به‌‌‌‌‌‌دست آورند و هم به قیمت‌های بالاتر دست پیدا کنند. یکی از دلایلی که کاخسفید چشم خود را بر صادرات نفت ایران بسته است، آسیب رساندن به روسیه است. به نوبه خود، ونزوئلا نیز می‌تواند با کاهش تحریم‌ها از سوی کاخسفید برای کاهش فشار بر بازار، سود ببرد.
افزایش تولید و صادرات نفت ایران
کارولین بین، اقتصاددان ارشد کالا در کپیتال اکونومیکس، به بی‌‌‌‌‌‌بی‌‌‌‌‌‌سی گفت که ایران با وجود تحریم‌های آمریکا، تولید و صادرات نفت خود را در طول سال‌جاری افزایش داده‌است. او گفت: «به نظر می‌رسد ایالات‌متحده چشم خود را بر افزایش مداوم تولید ایران بسته است، موضوعی که نادیده‌گرفتن آن در بلندمدت برای ایالات‌متحده گران تمام خواهد شد.» خانم بین گفت؛ کاپیتال اکونومیکس انتظار دارد تقاضا برای نفت در سه ماه پایانی سال از عرضه فراتر رود و «این امر باید از قیمت‌های بالاتر حمایت کند.» آقای کاونیک گفت که اگر عبور از تنگه هرمز، مسیر حیاتی تجارت نفت مختل شود، حدود یک‌پنجم عرضه جهانی «در خطر» خواهد بود. تنگه هرمز برای صادرکنندگان اصلی نفت در منطقه خلیج‌فارس که اقتصاد آنها بر مبنای تولید نفت و گاز بنا شده‌است، حیاتی است.
جیمز چئو از مقامات بانک HSBC انگلستان گفت: عدم‌اطمینان در مورد چگونگی وقوع رویدادها در روزهای آینده ممکن است سرمایه‌گذاری‌ها را به اوراق قرضه خزانه‌‌‌‌‌‌داری آمریکا و دلار که سرمایه‌گذاران به‌طور سنتی در مواقع بحران خریداری می‌کنند، سوق دهد. روز دوشنبه، بانک‌مرکزی اسرائیل اعلام کرد تا 30میلیارد دلار ارز خارجی را به منظور آرام‌کردن بازارها و حمایت از واحد پولی این کشور، شیکل که به‌شدت کاهش یافته‌است، خواهد فروخت.
پس از حمله روسیه به اوکراین در فوریه 2022، قیمت نفت افزایش یافت و در ژوئن سال‌گذشته به بیش از 120 دلار در هر بشکه رسید. قیمت‌ها در ماه مه امسال به کمی بیش از 70 دلار در هر بشکه کاهش یافتند، اما از آن زمان به بعد به‌طور پیوسته افزایش‌یافتند زیرا تولیدکنندگان سعی کردند تولید را برای حمایت از بازار محدود کنند. عربستانسعودی، یکی از تولیدکنندگان بزرگ نفت، اعلام کرد که در ماه ژوئیه یک‌میلیون بشکه در روز، کاهش تولید خواهد داشت. سایر اعضای اوپک و گروهی از کشورهای تولیدکننده نفت نیز با ادامه کاهش تولید در تلاش برای تقویت قیمت‌ها موافقت کردند. اوپک حدود 40درصد از نفت‌خام جهان را در اختیار دارد و تصمیمات آن می‌تواند تاثیر زیادی بر قیمت نفت داشته‌باشد.
گزارش چشمانداز جهانی نفت 2023
سازمان کشورهای تولیدکننده نفت، در گزارش چشمانداز جهانی خود در سال2023 که روز دوشنبه منتشر شد، پیش‌بینی‌های تقاضای جهانی نفت را برای میان‌مدت و بلندمدت افزایش داد. این سازمان اعلام کرد؛ حتی در شرایطی که مصرف سوخت‌های تجدیدپذیر رشد می‌کند و خودروهای برقی بیشتری در حال تولید هستند، برای تامین نیاز جهان به سوخت در سال‌های آتی، به ۱۴تریلیون دلار سرمایه‌گذاری نیاز است. دیدگاه اوپک در گزارش چشمانداز 2023، در تضاد با دیدگاه سایر سازمان‌ها از جمله آژانس بین‌المللی انرژی است که می‌گویند تقاضا ممکن است در این دهه‌به اوج خود برسد.
افزایش تولید برای اوپک که 13 عضو آن به درآمد نفت وابسته هستند یک دهه‌یا بیشتر ادامه خواهد شد. این گروه می‌گوید نفت باید بخشی از گذار ا ز سوخت‌های فسیلی به انرژی‌های پاک باشد و نیز به تصمیمات برخی دولت‌ها و شرکت‌ها برای کاهش سرعت عقب‌نشینی از سوخت‌های فسیلی اشاره کرد. هیثم الغیس، دبیرکل اوپک در پیشگفتار این گزارش نوشت: «تحولات اخیر، تیم اوپک را به ارزیابی مجدد آنچه هر منبع انرژی می‌تواند ارائه دهد، با تمرکز بر گزینه‌‌‌‌‌‌ها و راه‌‌‌‌‌‌حل‌‌‌‌‌‌های عمل‌‌‌‌‌‌گرایانه و واقع‌‌‌‌‌‌بینانه سوق داده‌است.» وی افزود: درخواست‌ها برای توقف سرمایه‌گذاری در پروژه‌های جدید نفتی نادرست است و می‌تواند منجر به هرج و مرج اقتصادی شود.
اوپک انتظار دارد با رشد اقتصادی چین، هند و دیگر کشورهای آسیایی، آفریقا و خاورمیانه، تقاضای جهانی نفت تا سال2045 به 116میلیون بشکه در روز برسد که حدود 6میلیون بشکه در روز بیشتر از گزارش سال‌گذشته است. فاتح بیرول، مدیر اجرایی آژانس بین‌المللی انرژی، هفته گذشته گفت؛ مصرف جهانی زغال‌سنگ، نفت و گاز طبیعی ممکن است قبل از سال2030 به اوج خود برسد. اوپک همچنین با اشاره به تقاضای بالا در سال‌جاری به‌رغم جریانات معکوس اقتصادی مانند افزایش نرخ بهره و رشد حمل‌ونقل جاده‌‌‌‌‌‌ای، پیش‌بینی تقاضای خود را برای دوره میان‌مدت تا سال2028 افزایش داد.
در این گزارش آمده است: «به‌رغم این چشمانداز، تقاضای نفت در سال۲۰۲۳ انعطاف‌‌‌‌‌‌پذیر بود.» اوپک گفت که تقاضای جهانی در سال2028 به 110.2میلیون بشکه در روز خواهد رسید که 8درصد بالاتر از تقاضای کنونی (102میلیون بشکه در روز) است. این سازمان پیش‌بینی کرد مصرف نفت در سال2027 به 109میلیون بشکه در روز برسد. در سال2020، زمانی‌که همه‌‌‌‌‌‌گیری کووید 19، تقاضای نفت را تحت‌تاثیر قرار داد، اوپک سیاستش را تغییرداد و گفت که مصرف نفت پس از سال‌ها افزایش، کاهش می‌‌‌‌‌‌یابد. با بهبود مصرف نفت، این پیش‌بینی‌ها دوباره افزایش یافته‌است. درحالی‌که نسخه 2022 گزارش اوپک پیش‌بینی می‌کرد افزایش تقاضای جهانی نفت پس از سال2035 متوقف شود، آخرین چشمانداز نشان می‌دهد که مصرف نفت، 1.6میلیون بشکه دیگر در روز در 10 سال‌آخر دوره پیش‌بینی افزایش می‌‌‌‌‌‌یابد.
اوپک پیش‌بینی کرد تا سال2045، 2.6میلیارد وسیله نقلیه در جاده‌های جهان وجود داشته‌باشد که یک‌میلیارد بیشتر از سال2022 است. در این گزارش آمده است که بیش از 72درصد از آنها با موتور احتراقی حرکت خواهند گرفت، به‌رغم اینکه خودروهای الکتریکی سریع‌ترین بخش در حال رشد هستند. اوپک و متحدانش، موسوم به اوپک‌پلاس، برای حمایت از بازار دوباره عرضه خود را کاهش می‌دهند. این گزارش حاکی از آن است که با شروع کاهش تولید غیراوپک از اوایل دهه2030، سهم کل اوپک از بازار نفت از 34درصد در سال2022 به 40درصد در سال2045 افزایش خواهد یافت.
