بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری خارجی نفت ایران منتظر برجام نماند
با امضای این تفاهم‌نامه صدای انتقاد افرادی بلند شد که خودشان توسعه میادین مشترک را در دولت گذشته معطل قراردادی ۵/ ۴میلیارد‌دلاری با توتال کردند. قراردادی که با اولین تحرکات آمریکا و خروج از برجام بی‌نتیجه ماند و فرصت ایران برای برداشت و فشارافزایی از میدان مشترک پارس جنوبی را از بین برد. این منتقدان دولت را متهم به امضای تفاهم‌نامه‌هایی تنها روی کاغذ می‌کردند و با صدای بلند در فضای مجازی از بی‌نتیجه بودن آنها شکایت داشتند. با‌این‌حال وزیر نفت ایران به عنوان رئیس ایرانی کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه، در این مدت جلسات متعددی با طرف روس برگزار کرد و تا کنون نیز ۵/ ۶میلیارد دلار قرارداد نفتی بین ایران و روسیه امضا شده و کار نیز آغاز شده است.
این در شرایطی است که بیژن زنگنه در دولت قبل با تحرکات رسانه‌ای زیاد در خصوص قرارداد با توتال، باعث شد قطر که تا آن زمان برنامه‌ای برای افزایش تولید از میدان مشترک پارس جنوبی نداشت، برنامه افزایش تولید را روی میز بگذارد و حالا نیز با چهار شرکت بزرگ بین‌المللی قرارداد توسعه‌ای امضا کرده است تا ایران که با توسعه فازهای پارس جنوبی توانسته بود از قطر در تولید گاز پیشی بگیرد، دوباره نگران عقب ماندن از این همسایه جنوبی در برداشت از بزرگ‌ترین میدان گازی جهان باشد. با‌این‌حال وزارت نفت در دولت سیزدهم، در هیچ‌کدام از برنامه‌های خود معطل برجام نمانده و در افزایش تولید از پارس جنوبی نیز با اعتماد به پیمانکاران ایرانی، به دنبال آغاز تولید از فاز ۱۱ پارس جنوبی تا پایان سال است.
علاوه بر پارس جنوبی، سایر میادین مشترک نیز در اولویت وزارت نفت در دولت سیزدهم قرار دارد. تا آنجا که بخش بزرگی از تفاهم‌نامه ۴۰میلیارد‌دلاری با گازپروم که حالا به‌تدریج در حال تبدیل شدن به قرارداد است، به توسعه میادین مشترک مربوط می‌شود. همچنین توسعه میادین مستقل نیز در این قرارداد گنجانده شده است تا توان ایران در رایزنی‌های بین المللی با تکیه بر ظرفیت تولید نفت و گاز را افزایش دهد. طرف روس در حال تدوین طرح جامع توسعه برای ۶ میدان نفتی و دو میدان بزرگ گازی کشور است. وزیر نفت با اشاره به اینکه ایران هم‌اکنون چند قرارداد با شرکت‌های بزرگ روسی برای توسعه میدان‌های نفت و گاز دارد، افزود: هم‌زمان با این قراردادها، بیش از ۴۰میلیارد دلار تفاهم‌نامه با شرکت‌های بزرگ توانمند روسیه در بخش‌های گوناگون همچون احداث خط لوله صادرات گاز بسته شده است.
در این خصوص معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه اعلام کرده بود حدود ۵/ ۶میلیارد دلار از تفاهم‌نامه با شرکت گازپروم روسیه تبدیل به قرارداد شده، که مابقی تفاهم‌نامه‌ها به ارزش ۴۰میلیارد دلار در یک ماه آینده به قرارداد تبدیل می‌شود. مهدی صفری با اشاره به فرصت تبدیل ایران به هاب گازی منطقه گفت سناریوی ایران برای تجارت گاز با روسیه، خرید گاز از این کشور و سپس صادرات گاز خودمان به کشورهای همسایه است.
او تاکید کرده بود در سفر قبلی وزیر نفت به روسیه، در کمیسیون مشترک درباره سوآپ نفت و فرآورده نفتی روسیه بحث شد و طی چند روز آینده درباره اعداد و ارقام آن توافق می‌شود. قرارداد سوآپ گاز روسیه هم در حال نهایی شدن است و تنها مشکل تعویق این قرارداد، کشور واسطی بود که قرار بود گاز روسیه از آنجا به ایران سوآپ شود. سوآپ نفت و فرآورده‌های نفتی و در ادامه سوآپ گاز، یکی از بهترین مسیرها برای تبدیل شدن ایران به هاب انرژی منطقه است. موضوعی که در دولت قبل کاملا به فراموشی سپرده شده بود و ایران با وجود دارا بودن ظرفیت‌های فراوان و تجهیزات مورد‌نیاز در شمال و جنوب کشور، اقدامی در این خصوص انجام نداد. دولت روحانی در واقع به جای آنکه نگاه منطقه برای حل مشکلات در بخش‌های مختلف و به‌ویژه انرژی داشته باشد، همواره نگاه خود را به غرب دوخته و همه ارکان معیشتی مردم و کشور را به برجام گره زده بود. در‌حالی‌که توسعه سوآپ در دولت سیزدهم از مهم‌ترین اولویت‌ها بوده، تا آنجا که زمستان گذشته سوآپ گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان اجرایی شد.
همچنین جواد اوجی، وزیر نفت، گفت بحث سواپ فراورده‌های نفتی را شروع کردیم و در حوزه سواپ گازی هم کارهای خوبی انجام شد و در مورد کریدور رشت ـ آستارا و اینچه‌برون توافقات خوبی انجام شد. ایران و روسیه دو کشور بزرگ هستند که باید از این ظرفیت‌ها استفاده کرد. او با اشاره به اینکه ایران هم‌اکنون چند میلیارد دلار قرارداد با شرکت‌های بزرگ روسی برای توسعه میدان‌های نفت و گاز دارد، افزود: هم‌زمان با این قراردادها، بیش از ۴۰میلیارد دلار تفاهم‌نامه با شرکت‌های بزرگ توانمند روسیه در بخش‌های گوناگون همچون احداث خط لوله صادرات گاز به کشورهای همسایه، داد‌و‌ستد پایاپای نفت، گاز، فرآورده‌های نفتی و صادرات محصولات پتروشیمی بسته شده است. در این زمینه ماه گذشته صادرات فرآورده‌ها و سازمان‌دهنده پتروشیمی به روسیه انجام شده است.
بازار نفت در چند سال گذشته صحنه تنش‌های سیاسی کشورهای مختلف بوده است. در راس آنها البته تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا علیه صنعت نفت ایران قرار دارد که با هدف توقف کامل صادرات نفت ایران انجام شد؛ اما با روی کار آمدن دولت سیزدهم نه‌تنها این تحریم‌ها بی‌اثر شد بلکه صادرات نفت ایران و ظرفیت تولید نیز افزایش پیدا کرد. آمریکا به بهانه تنش نظامی بین اوکراین و روسیه، تحریم صنایع نفت و گاز روسیه را اعلام کرد. به دنبال آن، اتحادیه اروپا نیز از تحریم نفت روسیه و کاهش ۹۰درصدی واردات نفت از روسیه تا پایان سال جاری میلادی خبر داده است.
