پایان رگولاتوری

م.ر.بهنام رئوف

نمایندگان مجلس در جلسه روز گذشته خود به یک فوریت طرحی رای مثبت دادند که در صورت تصویب نهایی آن، ‌وظایف و اختیارات وزارت ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات تغییر می‌کند.

نمایندگان در جلسه روز گذشته خود یک فوریت طرح اصلاح قانون وظایف و اختیارات وزارت ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات مصوب ۱۳۸۲ را بررسی و با ۱۳۳ رای موافق، ۴۲ رای مخالف و ۶ رای ممتنع از ۲۲۵ نماینده حاضر یک فوریت را به تصویب نهایی رساندند.

در صورت تصویب نهایی این طرح کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات منحل و وظایف و اختیارات آن به شورای رقابت واگذار می‌گردد.

همچنین در صورت تصویب نهایی این طرح سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی منحل و وظایف و اختیارات و امکانات نیروی انسانی آن به مرکز ملی رقابت منتقل می‌گردد.

این طرح که به امضای ۵۱ نفر از نمایندگان رسیده است در راستای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی و شتاب بخشیدن به رشد اقتصاد ملی و افزایش سهم بخش‌های خصوصی و تعاونی در اقتصاد ملی و کاهش تصدی‌گری دولت در فعالیت‌های اقتصادی در حوزه ارتباطات تهیه و تقدیم مجلس شده است.

این خبر مهم‌ترین خبری بود که روز گذشته در حوزه فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات کشور منتشر شد. خبری که البته چندی پیش و در آذر ماه نیز زمزمه‌هایی از آن توسط بخش خصوصی منتشر شده بود، اما در آن زمان با مخالفت‌هایی جسته گریخته از سوی مدیران رگولاتوری رو به رو شده بود.

نکته قابل تامل در این بخش اما به مخالفت‌هایی باز می‌گردد که طی دو سال گذشته از عملکرد این سازمان عمدتا از سوی بخش خصوصی صورت گرفته است. به باور کارشناسان و فعالان حوزه مخابرات و ارتباطات حضور یک سازمان قانون گذار و نظارت کامل آن در حوزه فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات امری ضروری و مهم است، اما نکته‌‌ای که می‌تواند عملکرد این سازمان را کامل و قانونی جلوه دهد، استقلال این سازمان از نهادهای دولتی است، اما در این بین حضور سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به عنوان زیر مجموعه‌‌ای از وزارت ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات و تشکیل و تدوین ساختار و نیز عزل و نصب‌ها در این سازمان توسط شخص وزیر، باعث شده تا این مهم نتواند طی سال‌های گذشته جایگاه قانونی و نظارتی خود را داشته باشد.

سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی طی سال‌های گذشته در بخش فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات اقدام به صدور مجوزهای مختلفی کرده است. در این بین می‌توان صدور پروانه بهره‌برداری از اپراتور دوم، اپراتور اول، شرکت‌های ارائه دهنده خدمات اینترنتی اعم از ISP، ICP و شرکت‌های موسوم به PAP‌ها را از جمله این اقدامات به شمار آورد.

اما مهم‌ترین و اصلی‌ترین اقداماتی که این سازمان نتوانسته در حوزه ‌‌ای سی‌تی انجام دهد، نظارت کامل بر روند اجرایی مراکزی از این دست است.

به باور کارشناسان مهم‌ترین وظیفه رگولاتور دفاع از حقوق بخش خصوصی در قبال دولتی‌ها و نیز دفاع از حقوق کاربران در مقابل این دو بخش است. اتفاقی که تا این لحظه نه تنها رخ نداده است، بلکه صدور مجوزهایی از سوی این سازمان برای دولتی‌هایی که اندک زمانی است با واگذاری بخش کوچکی از سهامشان خود را خصوصی می‌پندارند، سیاست‌های اصل ۴۴ را نیز با ابهام روبه رو ساخته و اعتراضات بیشماری روانه این سازمان کرده است.

مهم‌ترین انتظاراتی که کاربران فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات از این سازمان داشته‌اند صدور قرارداد SLA یا قرارداد سطح خدمات است. قراردادی که با تکیه بر آن کاربران به راحتی می‌توانند در قبال خدمات بی‌کیفیتی که در این روزها توسط بخش خصوصی و دولتی ارائه می‌شود، ادعای خسارت داشته باشند.

اما با این حال ساختار نیمه دولتی این نهاد باعث شده است به رغم فعالیت چندین ساله این نهاد تدوین و تصویب چنین قراردادهایی همچنان به کندی پیش رود و کاربران بخش فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات کشور همچنان تنها متضرران این بخش باشند.

به باور فعالان حوزه‌‌ ای سی‌تی، سازمان تنظیم مقررات تا به حال نه تنها نتوانسته نقش مثبتی در ایفای حقوق کاربران از بخش خصوصی داشته باشد، بلکه این سازمان در مقابل مشکلاتی که بخش دولتی نیز پیش روی کاربران داشته است تنها سکوت کرده است. در پاره‌‌ای از موارد شاید بتوان این ادعای سازمان را مبنی بر تشکیل جلسات و بررسی مشکلات قبول داشت، اما تصمیم‌گیری نهایی در جلساتی که همواره به هفته‌ها و حتی ماه‌های بعدی موکول می‌شد باعث فراموش شدن مشکلات پیش آمده می‌شد.

سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی طی یک سال گذشته در مقابل افزایش تعرفه پیامک همراه اول به رغم برگزاری جلسات بی‌شمار در نهایت هیچ تصمیمی برای ایفای حقوق میلیونی کاربران این اپراتور نداشت. این درحالی است که سازمان بازرسی کل کشور بارها و بارها این اقدام وزارت ارتباطات را مخالف قوانین کشور داشته بود و بررسی این مهم را واگذار رگولاتوری کرده بود.

رگولاتور که اما زیر مجموعه وزارت ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات بوده و ساختار و تشکیلات سازمانی آن از سوی این وزارتخانه اعلام می‌شود درحالی که بارها این اقدام وزارت و شرکت ارتباطات سیار را غیر قانونی اعلام کرده بود، اما سرانجام و بعد از موکول کردن اعلام نتیجه نهایی در این بخش به هفته‌های بعدی این داستان به فراموشی سپرده شده و تنها نهاد حامی حقوق کاربران در افزایش قیمت پیامک لاتین سکوت اختیار کرد.

رگولاتور همچنین در برابر خدمات بی‌کیفیت و مشکلات پرمخاطب‌ترین شبکه تلفن همراه کشور نیز تاکنون عکس‌العملی از خود نداشته است.

شاید بتوان عمده‌ترین عملکرد این سازمان را همان صدور مجوزهای مختلف در بخش اینترنت به حساب آورد. البته ذکر این نکته نیز خالی از لطف نیست که مجوزهای صادر شده از سوی این سازمان مرتب مورد اعتراض بخش خصوصی قرار می‌گرفت.

درحالی که سازمان تنظیم مقررات مجوز ارائه خدمات اینترنت پر سرعت را برای ۱۱ شرکت صادر کرده و شرکت‌های مخابراتی استان را ملزم به همکاری با این شرکت‌ها کرده بود، اما عدم حمایت این سازمان باعث ایجاد روندی کند در توسعه اینترنت پرسرعت در کشور شد.

این سازمان همچنین با اعطای مجوز فعالیت در بخش اینترنت به بخش دولتی‌‌ که تنها ۵‌درصد سهامش در بورس واگذار شده زمینه حذف فعالیت‌های صورت گرفته این بخش در چند سال گذشته را فراهم کرده است. البته شاید در این بخش عملکرد نامناسب شرکت‌های PAP مورد اشاره سازمان قرار گیرد، اما به باور کارشناسان عملکرد نامناسب همین شرکت‌ها نیز به عدم مدیریت و نظارت مناسب از سوی رگولاتوری باز می‌گردد. به هر حال آنچه مسلم است آن است که سازمان تنظیم مقررات باید مستقل از وزارت ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات باشد، اما حضور دوباره این سازمان در زیر مجموعه دولت به جای وزارت می‌تواند باز هم عملکرد این سازمان با هر اسم جدیدی را با ابهام روبه‌رو سازد.

مرکز ملی رقابت چیست؟

مرکز ملی رقابت در قالب موسسه‌ای دولتی مستقل زیر نظر رییس‌جمهوری تشکیل می‌شود.

براساس ماده ۵۵ لایحه اصل ۴۴ قانون اساسی به‌منظور انجام امور کارشناسی و اجرایی و فعالیت‌های دبیرخانه‌ای شورای رقابت، مرکز ملی رقابت در قالب موسسه‌ای دولتی مستقل زیر نظر رییس جمهور تشکیل می‌شود که تشکیلات آن به پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی و تصویب هیات وزیران تعیین می‌شود. تغییرات بعدی تشکیلات مرکز ملی رقابت با پیشنهاد شورای رقابت و تایید سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و تصویب هیات وزیران خواهد بود. رییس شورای رقابت، رییس مرکز ملی رقابت نیز هست. در تامین نیروی انسانی مورد نیاز مرکز ملی رقابت اولویت با کارکنان رسمی و پیمانی وزارتخانه‌ها و دستگاه‌ها و موسسات دولتی است.

آیین‌نامه تشویق اعضای شورای رقابت و کارکنان مرکز ملی رقابت به پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی به تصویب هیات وزیران می‌رسد.