کف و سقف سرمایه دانش‌بنیان‌ها برای ورود به بورس چقدر است؟
پذیرش ۲۱ شرکت استارت‌آپی در بازار نوآفرین
مديرعامل فرابورس: حداقل سرمايه ثبت شده يک شرکت براي ورود به تابلوي رشد ۱۰ ميليارد تومان و حداکثر آن ۵۰۰ ميليارد تومان است
برندسازی برای شرکت‌های نوپا
در حالی که طی سال‌های گذشته موانع ورود شرکت‌های استارت‌آپی و دانش‌بنیان به بورس باعث شده بود تنها یک شرکت تاکسی اینترنتی بتواند راه ورود خود را به این بازار هموار کند، طی ماه‌های گذشته خبرهای جدیدی از عرضه اولیه شرکت‌های استارت‌آپی به گوش می‌رسد. انتهای آذر ماه بود که ورود یک شرکت بزرگ فعال در اقتصاد دیجیتال به فرابورس توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرد و در همین زمان نیز محمود گودرزی، مدیرعامل بورس تهران اعلام کرد که تا پایان سال ۲ تا ۳ برند بزرگ ایرانی فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال نیز وارد بورس خواهند شد. این خبر همراه با خبر جدیدی که حسین افشین، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور طی این هفته اعلام کرد، نشان می‌دهد راه جدیدی برای ورود شرکت‌های استارت‌آپی به بورس باز شده است. افشین در این باره بیان کرده است: «با ابتکاری که به وجود آمد، بازار نوآفرین با دو تابلوی رشد و تابلوی دانش‌بنیان در بورس ایجاد شد و اکنون ۱۵ شرکت در بازار نوآفرین پذیرش شدند.»
بازار فرابورس، این شرکت‌های پذیرفته شده را اکنون تا ۲۱ واحد در مجموع تابلوهای رشد و دانش‌بنیان در بازار نوآفرین ارزیابی می‌کند و محمدعلی شیرازی، مدیرعامل فرابورس، در خصوص حوزه فعالیت این شرکت‌ها به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «شرکت‌های پذیرفته‌شده در حوزه‌هایی مانند سلامت و دارویی، فناوری اطلاعات، نرم‌افزار و دیجیتال مارکتینگ فعال هستند. همچنین اکنون بیش از ۱۰ شرکت نیز در صف بررسی این بازار برای پذیرش قرار دارند.»
بازار نوآفرین بازاری مخصوص به پذیرش شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپی است که جرقه تاسیس آن از اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ زده شد؛ زمانی که مجید عشقی، رئیس سابق سازمان بورس و اوراق بهادار از ورود این شرکت‌ها به بورس و تسهیل شرایط پذیرش آنها خبر داد. در نهایت بازار نوآفرین چند ماه پس از آن در ۱۱ دی ماه ۱۴۰۲ به صورت رسمی راهاندازی شد. شیرازی در این خصوص نیز می‌گوید: «بازار نوآفرین محلی برای تامین مالی کسب‌وکارهای نوپا و بستری برای رشد و ارتقای شرکت‌هاست.» او حمایت از شرکت‌های در حال رشد با دامنه فعالیت متوسط، کمک به شفافیت و پاسخگویی مناسب به سهامداران و ایجاد ساختار مناسب حاکمیت شرکتی را از اهداف این بازار عنوان می‌کند و توضیح می‌دهد: «علاوه بر این، برندسازی و معرفی شرکت‌های جدید به بازار کسبوکار کشور از نتایج ورود به بازار نوآفرین خواهد بود. بازار نوآفرین دارای دو تابلوی رشد و دانش‌بنیان است. در تابلوی رشد، شرکت‌هایی را پذیرش می‌کنیم که چشم‌انداز روشن درآمدی و توانایی بالقوه رشد را دارند. این شرکت‌ها برای پیاده‌سازی طرح‌های توسعه‌ای خود نیازمند تامین مالی هستند و بازار نوآفرین ظرفیت مناسبی برای تحقق این امر است.»
کارشناسان این حوزه نیز راهاندازی بازار نوآفرین را نقطه عطفی در این عرصه می‌دانند و معتقدند چنین اتفاقی می‌تواند آثار مثبتی با خود به همراه داشته باشد. رویین صمدزاده، فعال اکوسیستم و مشاور توسعه کسبوکار، در این باره به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «با توجه به ایجاد بازار نوآفرین و تابلوی دانش‌بنیان که طی یک سال راهاندازی شده است، شرایط آسان‌تری برای پذیرش شرکت‌ها و استارت‌آپ‌ها ایجاد شده است. این موضوع سه بعد دارد؛ نخست اینکه این شرکت‌ها می‌توانند هدف‌های بزرگ‌تری برای جذب سرمایه از این طریق داشته باشند. همچنین می‌توانند از ابزارهای تامین مالی که در بورس وجود دارد، استفاده کنند.
در درجه دوم می‌توان به این مساله اشاره کرد که مهم‌ترین مساله برای سرمایه‌گذاران اولیه استارت‌آپ‌ها که با ریسک بالایی در استارت‌آپ‌ها سرمایه‌گذاری کردند، بحث خروج و کف بازدهی است؛ به‌ویژه صندوق‌های خطرپذیر بورس که به پایان عمر خود نزدیک هستند و باید از آن خارج شوند. مورد سوم نیز مربوط به ایجاد انگیزه برای سرمایه‌گذاران دیگر در این این‌گونه شرکت‌ها است که با ورود به بورس و کسب تجربه موفق می‌توان امید داشت که حجم سرمایه‌گذاری خود را افزایش دهند.»
البته همان‌طور که بدیهی است کف و سقفی برای سرمایه شرکت‌های استارت‌آپی برای ورود به بورس در نظر گرفته شده است که آنها را نخست زیر ذره‌بین بازار سرمایه می‌گذارد. شیرازی حداقل سرمایه ثبت شده یک شرکت برای ورود به تابلوی رشد را ۱۰ میلیارد تومان و حداکثر آن را ۵۰۰ میلیارد تومان دانست و بیان کرد: «در تابلوی دانش‌بنیان نیز شرکت‌های حوزه اقتصاد دیجیتال، شرکت‌های فناور و شرکت‌های خلاقی که در زمینه خلق ارزش و تولید علم فعال بوده و تحت مجوز دانش‌بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری مشغول به کارند، می‌توانند تقاضای پذیرش کنند.» مدیرعامل فرابورس با اشاره به اینکه ورود به تابلوی دانش‌بنیان راحت‌تر است، بیان می‌کند: «از شروط پذیرش در این تابلو دارا بودن حداقل ۱۰ میلیارد تومان سرمایه و مجوز دانش‌بنیان از معاونت علمی، فناوری و دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری است. فرابورس ایران و معاونت علمی در زمینه تامین مالی و حمایت از استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان همواره همراهی و همکاری داشته‌اند. در هیات پذیرش بازار نوآفرین نیز نماینده معاونت علمی فناوری و دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری برای ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان حضور دارد.»
چالش‌های ورود به بازار سرمایه
حالا که شرایط پذیرش شرکت‌های استارت‌آپی به فرابورس تسهیل شده، نقطه ابهام اکثر فعالان این حوزه دلیل کندی پذیرش کسب‌وکارهای استارت‌آپی و دانش‌بنیان برای ورود به بازار سرمایه است؛ موضوعی که طی سال‌های اخیر مشکلات بسیاری را برای آنها به ارمغان آورده و از بهره‌مند شدن از مزایای این امر جلوگیری کرده است. رویین صمدزاده، فعال اکوسیستم و مشاور توسعه کسبوکار، در این باره به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «اینکه از زمان پذیرش یکی از تاکسی‌های اینترنتی شاهد پذیرش شرکت نوآوری و استارت‌آپ دیگری در بورس نبوده‌ایم، به دلیل مشکلات مربوط به سهامداری این شرکت‌ها بوده است که طی مدت اخیر برای برخی از آنها این موضوع مرتفع شد. این مساله را همچنین می‌توان مربوط به رکود خود بازار سرمایه نیز دانست که باعث شد نه‌تنها استارت‌آپ‌ها بلکه برخی از شرکت‌های بزرگ که از قبل پذیرش گرفته بودند هم تمایلی به عرضه اولیه سهام خود نداشته باشند.
اکنون با توجه به بهتر شدن شرایط بازار، به نظر می‌رسد میزان پذیرش و عرضه اولیه‌ها نیز در آینده بیشتر شود.»
صمدزاده همچنین در خصوص چالش‌های شرکت‌های استارت‌آپی در سال‌های اخیر برای ورود به بورس توضیح می‌دهد: «یکی از بزرگ‌ترین چالش این شرکت‌ها مساله سودآوری است. انتظار بازار سرمایه از این شرکت‌ها دارا بودن سود خالص است، اما نمی‌توان مقایسه‌ای بین سود شرکت‌های استارت‌آپی و دیگر شرکت‌ها انجام داد؛ زیرا به هر حال اندازه شرکت‌ها متفاوت و سود خالص برخی از آنها اندک یا صفر است.
برای مثال حتی شرکت اوبر نیز پس از ۱۱ سال به سودآوری رسید. به نظر می‌رسد شناخت مناسب این می‌تواند در این زمینه کمک زیادی انجام دهد. اکنون در دنیا نیز عموم شرکت‌های استارت‌آپی پس از ۶ سال وارد بورس می‌شوند. این موضوع اتفاق نقدشوندگی سهام را بالا می‌برد و تامین مالی را تسهیل می‌کند. این شرکت‌ها اکنون نیز با ریسک بالا وارد بورس شده‌اند و باید حتما ایجاد انگیزه شود تا باز هم به سرمایه‌گذاری ادامه دهند و راهی برای خروج آنها به وجود بیاید.»
کارشناسان رقم خوردن این اتفاق را مدیون گذار بازار سهام از چارچوب سنتی خود می‌دانند و معتقدند ورود این شرکت‌ها به بورس نه‌تنها می‌تواند تامین مالی را برای آنها تسهیل کند بلکه ارزش‌‌گذاری شرکت‌ها توسط یک نهاد معتبر و رسمی روند جذب سرمایه‌گذار را نیز برای آنها بهبود می‌بخشد.
