با گذشت پنج ماه از آغاز اجرا
طرح یکپارچه‌سازی پیامرسانهای بومی شکست خورد؟
همین آمار نشان می‌دهد طرحی که قرار بود به نوعی نقطه اتصال میان پیام‌رسان‌ها و سکوهای ایرانی باشد و به اصطلاح پیامرسانهای بومی را یکپارچه کند، چندان موفقیت‌آمیز نبوده است. از طرف دیگر، این طرح در ابتدا با اتصال متقابل چهار پیام‌رسان بله، ایتا، گپ و آی‌گپ کلید زده شد و قرار بود پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی دیگری مانند روبیکا و سروش پلاس و... هم به آن اضافه شوند، اما آن‌طور که سازمان فناوری اطلاعات اعلام می‌کند بعد از گذشت نزدیک به پنج ماه از اجرای این طرح، همچنان این سازمان در حال پیگیری اتصال پیامرسانهای بومی دیگر به این طرح است.
اما و اگرهای حفظ امنیت کاربران
تجمیع پیام‌رسان‌ها از جمله برنامه‌هایی بود که با شروع محدودیت‌های اینترنتی و فیلترینگ گسترده پلتفرم‌های خارجی در نیمه دوم سال گذشته در دستور کار وزارت ارتباطات قرار گرفت. در دی ماه سال گذشته نیز عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات، در یک برنامه تلویزیونی اعلام کرد که تا دهه فجر یا نهایتا تا آخر سال ۱۴۰۱ تجمیع پیامرسانهای بومی اتفاق می‌افتد. هرچند بعد‌ها مدیران بله در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» اعلام کردند که نام این طرح تجمیع نیست و قرار است یک ارتباط از طریق یک پروتکل نوشته شده بین پیام‌رسان‌ها به وجود بیاید. در نهایت بعد از چندین بار تاخیر، در ابتدای اردیبهشت ماه سال جاری بود که بالاخره چهار پیام‌رسان ایتا، بله، گپ و آی‌گپ به هم متصل شدند. در گام بعدی نیز قرار بود پیامرسانهای سروش پلاس و روبیکا هم به این چرخه اتصال اضافه شوند. اتفاقی که تاکنون رخ نداده است.
اجرای این طرح از چند جنبه برای کاربران و کارشناسان مبهم بود و جای سوال داشت. نخستین جنبه مبهم این طرح، دلیل اجرای آن در شرایط فعلی ارتباطات اینترنتی بود؛ درست زمانی که اینترنت دچار اختلالات اساسی است و فیلترینگ آسیب جدی به دسترسی کاربران ایرانی به دنیای آزاد رسانده و وزارت ارتباطات به دنبال اتصال و یکپارچه‌سازی پیامرسانهای ایرانی است. از سمت دیگر این طرح در حالی به اجرا گذاشته شد که بخش قابل توجهی از کاربران، تجمیع پیامرسانهای بومی را مساله چندان مهمی نمی‌دانستند و یکی از دغدغه‌های اصلی آنها برای استفاده از پیامرسانهای بومی، اطمینان از حفظ حریم خصوصی‌شان بوده است. موضوعی که بارها کارشناسان و فعالان حوزه فناوری اطلاعات در مورد آن هشدار داده و اعلام کرده‌اند که اجرای چنین طرحی دسترسی به داده‌های کاربران را ساده‌تر کرده و حریم خصوصی آنها را در معرض آسیب‌پذیری قرار می‌دهد.
با این حال وزیر ارتباطات در حاشیه رونمایی از این طرح اعلام کرد که برای اجرای طرح اتصال متقابل بین پیام‌رسان‌ها از استانداردترین پروتکل امنیتی استفاده شده است و تمام پیام‌ها به صورت End-To-End در این طرح رمزنگاری می‌شوند. عیسی زارع‌پور در جمع خبرنگاران در مورد بالا بودن سطح امنیت این طرح گفته بود: «وزارت ارتباطات به عنوان تنظیم‌گر این حوزه، پروتکل‌های امنیتی در این زمینه را تدوین کرده و برای اجرا در اختیار پیام‌رسان‌ها گذاشته است. ما برای به وجود نیامدن هر نوع مشکلی روی اجرایی شدن این طرح هم نظارت داریم.» زارع‌پور اعلام کرده بود که پیاده‌سازی این پروتکل با بالاترین شیوه امنیتی، خواست خود صاحبان پیام‌رسان‌ها هم بوده و بنابراین در اجرای این طرح حساسیت‌های لازم به کار گرفته شده است. او تاکید کرد که این پروتکل امنیتی بر اساس استاندارد روز دنیا و کاملا امن است و حریم خصوصی افراد را محترم می‌شناسد؛ به‌طوری که هر فردی بر اساس سلیقه خودش می‌تواند این قابلیت اتصال را در پیام‌رسان خود فعال یا غیرفعال کند.
استقبال کمرنگ کاربران از طرح اتصال متقابل
حالا بعد از گذشت نزدیک به پنج ماه از اجرای این طرح، آمارهای سازمان فناوری اطلاعات نشان می‌دهد برخلاف گفته‌های وزیر ارتباطات در مراسم رونمایی از فاز اول طرح اتصال متقابل، کاربران استقبال چندانی از آن نکرده‌اند. طبق گفته حامد منکرسی، معاون سیاستگذاری و اعتباربخشی سازمان فناوری اطلاعات به خبرگزاری مهر، در حال حاضر یک میلیون و ۲۰۰هزار نفر از طرح اتصال متقابل پیام‌رسان‌ها استفاده کرده‌اند. همچنین در حالی که قرار بود پیامرسانهای بومی بیشتری به این طرح متصل شوند، طبق گفته منکرسی، تنها یک پیام‌رسان بومی دیگر تا حدودی اقدامات لازم را برای پیوستن به طرح اتصال پیامرسانهای بومی انجام داده و در گام‌های اولیه برای این اتصال است. همچنین او تاکید کرده است که پیگیر اتصال دیگر پیامرسانهای بومی به این طرح هم هستند. از سوی دیگر منکرسی در اظهارنظر عجیبی به تاسیس شرکتی برای پیگیری طرح اتصال پیامرسانهای بومی اشاره کرده و گفته است: «یکی از برنامه‌های سازمان فناوری اطلاعات تاسیس شرکتی جدید برای مراکز تبادل پیام است که ان‌شاءالله پیام‌رسان‌ها بتوانند فعالیت‌هایشان را در آن مرکز ادامه دهند. در این شرکت قرار است خدمات ارزش افزوده روی بستر اتصال متقابل ارائه شود.» بنابر اظهارات او این شرکت تا پایان تابستان سال جاری تاسیس خواهد شد.
این موضوع که اتصال متقابل پیام‌رسان‌ها به یکدیگر چطور باعث شده است نیاز به ایجاد یک شرکت جدید احساس شود، خود ابهام دیگری در مورد طرحی است که در همین ابتدا مورد استقبال کاربران پیامرسانهای بومی هم قرار نگرفته است؛ کاربرانی که به گفته وزیر ارتباطات حالا جمعیتشان به ۴۰ میلیون نفر رسیده است. در حالی که وزیر ارتباطات بر استقبال کاربران ایرانی از پیامرسانهای بومی و استفاده آنها از سرویس‌هایشان تاکید می‌کند همین آمار اتصال کاربران به طرح متقابل پیامرسانهای بومی نشان می‌دهد که یا این آمار درست نیست یا کاربران این سرویس‌های بومی برخلاف نظر مدیران وزارت ارتباطات چندان رغبتی به استفاده از این طرح نداشته‌اند. طرح اتصال پیامرسانهای داخلی قرار است در سه فاز اجرا شود. در فاز اول که در پنجم اردیبهشت ماه رونمایی شد، امکان انتقال پیام و فایل بین پیام‌رسان‌ها ایجاد شد. قابلیت ایجاد کانال و گروه مشترک نیز در فاز دوم طرح اجرا خواهد شد. در فاز سوم و نهایی طرح نیز امکان تماس تصویری و صوتی بین پیامرسانهای مختلف فراهم خواهد شد؛ فازهایی که به نظر می‌رسد با چنین استقبال کمی از سوی کاربران، به این زودی‌‌ها هم به مرحله اجرا نرسند.
