جلوگیری از دسترسی به پلتفرم‌‌های خارجی محبوب و در عین حال ترغیب افراد به استفاده از نمونه‌های بومی در کنار تلاش برای توسعه شبکه ملی اطلاعات، در حقیقت بخش مهمی از همان طرح جنجالی است که ماه‌ها با نام صیانت، به یکی از دغدغه‌ها و نگرانی‌‌های مردم تبدیل شده بود. با این اوصاف به نظر می‌‌رسد که این روزها تلاش برای اجرای طرح صیانت به وضوح شدت یافته است.

ترویج پیام‌‌رسان‌‌های بومی یا اجرای رسمی صیانت؟

در جلسه روز گذشته هیات دولت، بحث ترویج و تقویت پلتفرم‌‌های داخلی داغ بود. در این جلسه رئیس‌‌جمهور با تاکید بر لزوم توجه بیشتر به نیازهای مردم به‌ویژه فعالان اقتصادی در استفاده از پلتفرم‌‌های اینترنتی، دستگاه‌های متولی را مکلف کرد تا همه تلاش خود را برای تقویت و ارتقای کارآمدی پلتفرم‌‌های ارتباطی داخلی به‌کار بگیرند تا پاسخگوی همه نیازهای مردم باشند. در حاشیه جلسه دیروز هیات دولت، وزیر ارشاد هم به برنامه وزارت‌‌خانه متبوعش برای معرفی یک پلتفرم قابل‌‌اعتماد برای مردم اشاره کرد. به گزارش «ایسنا» مهدی اسماعیلی درباره این موضوع به خبرنگاران گفت: «در اتفاقاتی که افتاد و تصمیماتی که از سوی مراجع امنیتی گرفته شد، مهم‌ترین بحث این بود که در حوزه سرویس‌‌های داخلی پلتفرم‌‌ها و شبکه‌های پیام‌‌رسان، چند مساله را باید برای مردم تامین کنیم؛ یکی اینکه به موجب این تصمیم باید خدماتی که مردم لازم دارند، در اختیارشان قرار داده شود و نکته بعد اینکه حس اعتماد عمومی را هم داشته باشد که بسیار اهمیت دارد. این بحث در مراجع مختلف تصمیم‌‌گیری مطرح است و ما و دوستان که در تامین محتوا مسوولیت داریم نیز موضوع را پیگیری می‌‌کنیم.»

این در حالی است که از یک ماه گذشته که دسترسی به اینستاگرام و واتس‌‌اپ - پلتفرم‌‌های اجتماعی محبوب کاربران ایرانی که از فیلترینگ در امان مانده بودند- به گفته وزیر ارتباطات به دستور و صلاحدید دستگاه‌های امنیتی مسدود شده است، تلاش برای کوچاندن کاربران و کسب‌‌وکارها به پیام‌‌رسان‌‌ها و شبکه‌های اجتماعی داخلی هم به شکلی جدی‌‌تر دنبال می‌‌شود. در همین روزها وزیر ارتباطات بارها تاکید کرد که کسب‌‌وکارها بهتر است در محیطی فعالیت کنند که پایبند قوانین جمهوری اسلامی است و در پاسخ به این سوال که آیا اجرای طرح صیانت آغاز شده، اعلام کرد که این محدودیت‌‌ها بنا به شرایط کشور ایجاد شده است و ارتباطی با طرح صیانت ندارند. با این حال حذف اپلیکیشن‌‌های اینستاگرام و واتس‌‌اپ از استورهای ایرانی مانند بازار و مایکت، تاکید مقامات دولتی بر تقویت زیرساخت پلتفرم‌‌های داخلی و افزایش ظرفیت و سرعت آنها، دعوت از مردم برای استفاده از ظرفیت‌‌ پلتفرم‌‌های داخلی، وعده وزیر ارتباطات برای تکمیل شبکه ملی اطلاعات تا پایان سال جاری و سالم‌‌سازی فضای اینترنت، همه و همه شبهه اجرای کامل طرح صیانت را تقویت می‌کنند.

تلاش برای جرم‌‌انگاری استفاده از وی‌‌پی‌‌ان

درست در روزهایی که تلاش مسوولان برای ترغیب مردم و کسب‌‌وکارها برای استفاده از پلتفرم‌‌های بومی، با فیلترینگ گسترده همراه بوده است، رشد بی‌‌سابقه و نجومی تقاضا و خرید ابزارهای فیلترشکن و وی‌‌پی‌‌ان نشان از اولویت و ترجیح اکثریت جامعه دارد. بررسی‌‌ها نشان می‌‌دهند که میزان جست‌وجوی کلمه وی‌‌پی‌‌ان در گوگل از زمان آغاز فیلترینگ به‌شدت افزایش پیدا کرده و بر اساس آمارهای منتشر شده در روزهای اخیر، میزان تقاضا برای خرید انواع وی‌‌پی‌ان در یک ماه گذشته تا ۳هزار درصد رشد یافته است. این روند بازار داغی برای فروش وی‌‌پی‌‌ان ایجاد کرد که به گفته یکی از اعضای هیات‌مدیره انجمن کسب‌‌وکارهای اینترنت گردش مالی آن ماهانه چیزی بالغ بر ۵۰میلیارد تومان است.

بازار داغ فروش وی‌‌پی‌‌ان حالا واکنش وزیر ارتباطات را هم به دنبال داشته است. عیسی زارع‌‌پور در حاشیه جلسه دیروز هیات دولت با بیان اینکه استفاده از فیلترشکن‌‌ها دسترسی هکرها را به دستگاه‌ها و گوشی‌‌های تلفن همراه تسهیل می‌‌کند، گفت: «فروش فیلترشکن و کسب درآمد از آن غیرمجاز است، اما متاسفانه جرم‌‌انگاری نشده است.» به گزارش «ایرنا» زارع‌‌پور در ادامه گفت: «اکنون تلاش‌‌هایی صورت می‌‌گیرد که فروش این ابزارها علاوه بر غیرمجاز بودن، جرم‌‌انگاری شود. البته این جزو وظایف من نیست و نهادهای مربوطه باید دنبال کنند؛ اما استفاده از اینها با ایجاد ناامنی در ادوات و ابزارها همراه می‌‌شود.»

از طرفی یکی از نمایندگان مجلس روز سه‌‌شنبه گذشته به الزام تحقیق و تفحص از شرکت‌های داخلی فروش وی‌‌پی‌‌ان اشاره کرده است. جبار کوچکی‌‌نژاد، نماینده رشت در گفت‌وگو با پایگاه خبری «تحلیل بازار» با اشاره به نظارت بر شرکت‌های داخلی فروش وی‌‌پی‌‌ان در پی محدودیت‌‌های اینترنتی گفته است: «با توجه به تلاطمات شکل‌گرفته در کشور، هرگونه فعالیت در این بخش می‌‌تواند کشور را دچار مشکل کند. شرکت‌های وی‌‌پی‌‌ان متاسفانه هرگونه مدیریت بر فضای اینترنت را دور می‌‌زنند. با توجه به رشد شرکت‌های فروش وی‌‌پی‌‌ان، انجام هرگونه تحقیق و تفحص از این شرکت‌ها امری ضروری است.» با این اوصاف به نظر می‌‌رسد که قطع و مسدودسازی ابزارهای فیلترشکن و وی‌‌پی‌‌ان‌‌ها، اقدام بعدی دولت در جهت آنچه سالم‌‌سازی فضای اینترنت عنوان می‌شود، باشد.